Anorganik moddalarning muhim sinflari. Oksid,asos,kislota va tuzlar

Karbidlarning olinishi:
2Me + 2C = Me₂C₂ (Me = Li, Na); 2Be + C = Be₂C
Me + 2C = MeC₂ (Me = Ca, Sr, Ba); 4Al + 3C = Al₄C₃; Si + C = SiC
Nomlanishi:
Aℓ₄C₃-alyuminiy karbid; TaC- tantal karbid; CaC₂ –kalsiy karbid; Mg₂C₃-magniy karbid va h. k…
Intermetallidlar- ikki yoki undan ortiq metallarning kimyoviy birikmasi. Masalan: Mg₂Sn₂, KNa₂, AuCu₃, Na₃Pb₇, CuZn₃
Intermetall birikmalar suvda erimaydi, ammo ularning ba’zi vakillari suvsiz erituvchilarda (Masalan: NH₃ da) eriydi. Bunda ular elektrolitlar kabi erish jarayonida ionlar hosil qilib, almashinish reaksiyasiga kirishadi:
2Ca(NO₃)₂ + K₄Pb = Ca₂Pb + 4KNO₃; 4Zn(CN)₂ + 10Na = 2NaZn₄ + 8NaCN
Intermetall birikmalarning eritmalari yoki suyuqlanmalari elektroliz qilinganda elektromanfiyligi katta bo’lgan metall anodda, elektromanfiyligi kichik bo’lgan metall esa katodda ajralib chiqadi.
Masalan: Na₄Pb₉ ning ammiakdagi eritmasi elektroliz qilinganda katodda natriy, anodda qo’rg’oshin ajralib chiqadi.
Suvsiz erituvchilarda erigan metallar o’zaro reaksiyaga kirishib intermetall birikmalar hosil qiladi.
4Na + 9Pb = Na₄Pb₉; 3Na + 7Sb = Na₃Sb₇; 3Na + 7Bi = Na₃Bi₇
Metallar va metall qotishmalari metall kristall panjara hosil qiladi.
Metall kristall panjarali moddalar o’zgaruvchan tarkibli bo’ladi. Shuning uchun ularga bertollidlar deyiladi.
Eng past (minimal) suyuqlanish temperaturasiga ega bo’lgan ikki yoki undan ortiq moddalardan iborat aralashma evtektik qotishma deyiladi. Masalan: qalay va qo’rg’oshin 183⁰C dan past temperaturada suyuqlanadigan evtektik qotishma hosil qiladi. Qandaydir tuz va suvdan hosil bo’lgan evtektik aralashma kriogidrat deyiladi. Masalan: NaCl va suv -21,2⁰C da muzlaydigan kriogidrat hosil qiladi.
Silitsidlar - kremniyning metallar va metallmaslar bilan hosil qilgan birikmalari.
Kremniy uglerod va bor bilan 2000⁰C da reaksiyaga kirishib SiC va SiB₃ tarkibli silitsidlar hosil qiladi. Barcha metallar bilan kremniy yuqori temperaturada reaksiyaga kirishib silitsidlar hosil qiladi. Faqatgina Na, K, Rb, Cs, Aℓ, Sn, Pb, Ag, Au, Zn, Cd va simobning silitsidlari olingan emas. Umuman III^A va IV^A guruh metallari hamda barcha p- metallar kremniy bilan birikma hosil qilmaydi.
s- elementlarning silitsidlari suv va suyultirilgan oksidlovchilik xossasiga ega bo’lmagan kislotalar ta’sirida silan va uning gomologlarini hosil qilib parchalanadi. Oraliq metallarning silitsidlari issiqlikka chidamli. Hattoki, yuqori temperaturada ham oksidlanishga barqaror birikmalar bo’lib, oksidlovchilik xossasiga ega bo’lmagan kislotalar ularga ta’sir etmaydi.
• Ko’pgina binar birikmalar suv bilan to’liq reaksiyaga kirishadi. Gidrolizlanishi natijasida oksidlanish darajalari o’zgarmaydi. Ammo gidridlar qaytaruvchi sifatida reaksiyaga kirishadi. Nadperoksidlar esa dismutatsiya reaksiyasiga kirishadi:
PCl₅ + 4H₂O = H₃PO₄ + 5HCl; SiBr₄ + 2H₂O = SiO₂↓ + 4HBr
P₂S₅ + 8H₂O = 2H₃PO₄ + 5H₂S↑; SiS₂ + 2H₂O = SiO₂↓ + 2H₂S
Mg₃N₂ + 8H₂O = 3Mg(OH)₂ ↓ + 2NH₄OH; Na₃N + 4H₂O = 3NaOH + NH₄OH
Be₂C+4H₂O=2Be(OH)₂↓+CH₄↑; MeC₂+2H₂O=Me(OH)₂+C₂H₂↑ (Me=Ca, Sr, Ba)
Al₄C₃ + 12H₂O = 4Al(OH)₃↓ + 3CH₄; MeH + H₂O = MeOH + H₂ (Me = Li, Na, K)
MgH₂ + 2H₂O = Mg(OH)₂↓ + H₂↑; CaH₂ + 2H₂O = Ca(OH)₂ + H₂↑
Na₂O₂ + 2H₂O = 2NaOH + H₂O₂
2MeO₂ + 2H₂O = 2MeOH + H₂O₂ + O₂ ↑ (Me = K, Rb, Cs)
• Ba’zi binar birikmalar suv ta’siriga chidamli bo’lib, suv bilan ta’sirlashmaydi (gidrolizlanmaydi). Masalan: SF₆, NF₃, CF₄, CS₂, AlN, Si₃N₄, SiC, Li₄Si, Mg₂Si va Ca₂Si.