Ҳарбий эпидемиология

Қўшинлар орасида эпидемиологик назорат 
Ҳозирги вақтда қўшинлар орасида эпидемияга қарши кураш ишларини 
ташкиллаштиришнинг асосий шакли бўлиб эпидемиологик назорат 
ҳисобланади. Уни тиббий хизмат бошлиқлари ва махсус бошқарув 
органларининг қўшинларни эпидемияга қарши ҳимоя қилиш ва муваффақиятли 
амалга ошириш борасидаги мақсадга йўналтирилган фаолиятлари деб баҳолаш 
мумкин. Эпидемик назорат қўшинлар шахсий таркиби ва улар жойлашган 
ҳудуд аҳолиси орасидаги эпидемик жараён ривожланиши тенденцияси ва 
ҳолатини динамик баҳолаш йўли билан ўтказилади. Бундай баҳолаш 
қуйидагиларга ўз вақтида таъсир эта олиши лозим, яъни: қўшинлар орасига 
юқумли касалликлар кириб келишининг олдини олиш ва шахсий таркиб 
орасида юқумли касалликлар келиб чиқишининг олдини олиш, борди-ю пайдо 
бўлса, зудлик билан эпидемик ўчоқни бартараф этиш, юқумли касалликларнинг 
умумий даражасини камайтириш ва инфекциянинг қўшин орасидан ташқарига 
чиқиб кетишининг олдини олиш кабиларга.
Эпидемиологик назорат қўшинлар орасида эпидемияга қарши тизимнинг 
барча даражадаги бошқарув органлари мансабдор шахслари томонидан 
ўтказилади. Эпидемик вазиятни динамик баҳолаш қўшинларни эпидемияга 
қарши ҳимоялаш юзасидан бошқарув бўйича қарорлар қабул қилиш ва уларни 
ташкиллаштиришни таъминлайди. Худди шунинг учун ҳам эпидемиологик 
назоратга фақатгина эпидемиологик ташхисот функция сифатидагина эмас, 

---

79 
балки қўшинлар орасидаги барча эпидемияга қарши ишларнинг ташкилий 
шакли сифатида қаралади. Ишларни ташкиллаштиришнинг бундай шаклида 
ҳарбий эпидемиологиянинг назарий, услубий ва ташкилий принциплари 
жамланган ҳолда акс эттирилади.
Эпидемиологик назоратнинг услубий асоси ҳар доим ретроспектив 
эпидемиологик таҳлил ҳисобланади. Унинг натижалари асосида эпидемик 
жараён ривожланиши тенденцияси ва ҳолати баҳоланади, шунингдек, 
эпидемиологик прогноз берилади. Юқорида ретроспектив эпидемиологик 
таҳлилнинг вариантлари ҳақида тўхталиб ўтилган эди. Шунга мос равишда 
эпидемиологик назоратнинг вариантлари ҳақида гапириш мумкин.
Эпидемиологик назоратнинг барча вариантларида унинг иккинчи 
босқичи (РЭТдан кейин) бошқарув юзасидан қарорлар қабул қилиш ва 
эпидемик вазиятни баҳолаш натижаларидан келиб чиққан ҳолда чора-
тадбирларни режалаштириш ва бажариш ҳисобланади. 
Эпидемиологик назоратнинг учинчи босқичи оператив эпидемиологик 
таҳлил ҳисобланади. Бунда эпидемиологик вазиятга тезкор баҳо берилади ва 
эпидемик жараёнга ўз вақтида таъсир кўрсатиш учун оператив равишда 
бошқарув қарорлари қабул қилинади ва уларни бажаришга киришилади.