Қарши филиали ахборот технологиялар факультети

Локал тармоқлар дастурий таъминоти. 
Тармоқ операцион тизим файл-серверда одатдаги вазифалардан ташқари 
(дискка кириш, файлларни сақлаш, хотирадан фойдаланиш) файл-сервердаги 
маълумотларга рухсатсиз киришдан химоялайди ва фойдаланувчи хуқуқлари 
асосида бошқаради. Бундан ташқари операцион тизим турли операцион тизим 
ўрнатилиши мумкин бўлган барча ишчи станциялар билан ишлашини таъминлайди. 
Ҳозир тўртта асосий 32 хонали тармоқ операцион тизимини (ОТ ёки тармоқ 
хизматини) ажратиб кўрсатиш мумкин: NetWare 4.1 (Novell фирмаси), Windows NT 
Sender 4.0 (Microsoft фирмаси), Vines 6.0 (Banuan фирмаси), OS/2 Warp Advanced 
Server (IBM фирмаси). Бундан ташқари UNIX оиласига мансуб тармоқ ОТ ни 
эслатиб ўтиш лозим. 
Тармоқ операцион тизимини тармоқ мухитида бўлган асосий талабларга 
мувофиқлигига қараб куйидаги имкониятлар бўйича баҳолаш мумкин: 
•  Юқори самарадорликда ишлашда файллар ва принтерлардан биргаликда 
фойдаланиш: 
• "мижоз-сервер" архитектура учун хусусан ишлаб чиқарувчилар амалий 
дастурига мўлжалланган амалий дастурларни самарали бажариш: 
• турли платформаларда ва турли тармоқ асбоб-ускуналари билан ишлаш: 
• Internet билан интеграцияни таъминлаш: TCP/IP протоколини динамик 
созлаш (Dynamic Host Confiration Protocol - DHCP), WEB-сервер дастурий 
таъминотни таъминлаш: 
• тармоққа масофадан кириш; 
• ички электрон почтани, гуруҳ бўлиб мунозара қилишни ташкил этиш; 
• худудий жихатдан тарқоқ, кўп серверли тармоқлардаги ресурсларга 
каталоглар ва номлар хизмати ёрдамида кириш. 
Санаб ўтилган тармоқ операцион тизимларидан ҳар бири гарчи уларнинг ҳеч 
бири фойдпанувчининг барча талабларини тўлиқ қондира олмасада, у ёки бу нуктаи 

---

40 
назардан энг яхши деб саналиши мумкин. Барча талабларни қондириш учун турли 
ишлаб чиқарувчилар тармоқ операцион тизимларини бирлаштириши мақсадга 
мувофиқ. Универсалликка ва самарадорликка эришиш учун кўпинча NetWare ва 
Windows NT 
сервердан биргаликда фойдаланишади. Бунда NetWare файллар 
билан ишлаш ва босиш хизмати учун ишлатилади. Чунки у бу хизматларнинг янада 
кенг имкониятлари ва универсалиигини таъминлайди. Windows NT эса 
маълумотларни алмашиш ва иловалар сервери иши учун фойдаланилади. 
NetWare ва Windows NT тармоқларида каталогларни бошқариш хизмати 
принцип жихатидан турлича кўрилган. NetWare 4.1 да тармоқни ижара кўринишида 
ишловчи NetWare Directory Service (NDSteaH фойдаланилади. Windows NT 
тармоғида каталогларни бошқариш хизмати ишончли муносабатлардаги доменлар 
тўпламини ифодалайди. Ҳар икки хизмат турида кўплаб серверлар билан 
марказлашган ҳолда бошқариш имконияти мавжуд. Тармоқда бир марта қайд 
этилган фойдаланувчи турли серверлар билан бирлашиш имконияти берилади. 
Домент тизим - доменлар ўртасидаги муносабатга анча мослашиб қараш имконини 
беради. Домен бошқа домент ҳақида тўлиқ ёки қисман маълумотга эга бўлиши ёки 
ҳеч қандай ахборотга эга бўлмаслиги мумкин. Санаб ўтилган барча операцион 
тизимлар файллар билан ишлаш ва босиш учун етарли даражада яхши мижоз 
воситасига эга. Кўпгина ишлаб чиқарувчилар турли турдаги серверлар билан ишлай 
оладиган мижоз дастурий таъминотини чиқармокда масалан, Windows 95 юқорида 
саналган барча тармоқ операцион тизими серверлар билан ишлаш кобилиятига эга 
универсал мижозни ўз ичига олади. Фойдаланувчи қайси сервер хизматига 
мурожаат килаётганини билмаслиги мумкин.