Асослари ва прагматик хусусиятлари

4.3. Аралаш, яъни уй-рўзғор буюмлари ва маҳсулотлари номи 
асосида шаклланган мақоллар. Қошиқ билан ош бериб, Сопи билан кўз 
чиқарма. Мақол: “Бир ишни қиламан деб, янги бир ташвишни орттирма”, – 
деган фикрни ифодалайди. 
Учала турга кирувчи мақоллар ҳам ишда батафсил ўз изоҳини топган. 
5. Вақт номлари асосида шаклланган мақоллар. Бу каби мақоллар 
қуйидаги турларга ажратилган: 
5.1. Саноқ сонлардан кейин йил, ҳафта, кун каби ҳисоб сўзларини 
келтириш билан шаклланган мақоллар. Қирқ йилда бир эшак ўйин. 
Мақол: “Дилни хушнуд этувчи воқеалар кунда эмас, баъзида бўлиб қолади, 
шу ғанимат фурсатдан фойдаланиб, еб, ичиб, ўйнаб, кулиб қол”, – деган 
мазмунда ишлатилади. 
5.2. Йил фаслларининг номи асосида шаклланган мақоллар. Ёзи 
кетиб кузи қолди, қиши кетиб музи қолди. Бир нарсадан кўпдан буён 
қийналиб, азоб чекаётган одамга бирор одам: “Кўп ташвиш тортаверманг, тез 
орада бу мушкул кунларингиз ҳам ўтиб кетар” деб тасалли берганда у одам: 
“Шундай деяпсиз-у, аммо ҳали батарроғи энди бўлади” ёхуд “Аҳволим 
борган сари баттар оғирлашяпти”, – деган маънода шу мақолни келтиради
43
. 
5.3. Бурж номлари асосида шаклланган мақоллар. Саратон – сара 
экиш, қолаверса – тариқ экиш. Мақол мажозан ҳар бир ишни ўз вақтида 
бажариш лозим, – деган мазмунда ишлатилади. 
5.4. Ҳафта кунларининг номи асосида шаклланган мақоллар. 
Пайшанбанинг келиши – чоршанбадан белгили. Киши ҳаётда яшар экан, 
унинг ҳаётида рўй берадиган ҳар қандай хуш ва нохуш ҳолатлар бевосита 
ўша инсоннинг хатти-ҳаракати, юриш-туриши натижасида содир бўлади. 
Зеро яхшилик қилса, кўнгли тинч, кейинги куни хайрли; бирор-бир ножўя 
қилиқлари бўлса, албатта, бир куни унинг ҳам ажрими бўлади, дейилмоқчи. 
5.5. Сутка (бир кеча-кундуз)нинг турли пайтларини атовчи номлар