Atomning elementar zarrachalari protonlar, neytronlar, elektronlar

Kimyoviy formulalarga misollar.

Moddaning nomlanishi	Emperik Formulasi	Molekulyar formulasi	Struktura formulasi	Elektron formulasi
Asetilen	CH	C2H2	H–C≡C–H	H:C:::C:H
Vodorod peroksid	HO	H2O2	H–O–O–H
Sirka kislota	CH2O	C2H4O2	H O H–C–C H O-H

Namunaviy masalalar
1-masala. 1,02 g murakkab modda yonganda 1,92 g SO₂, 0,54 g suv hosil bo’ldi. Shu moddaning oddiy formulasini toping.
Yechish: I-usul: 1) X+O₂→SO₂+H₂O 1,92 g SO₂ tarkibidagi S massasi aniqlab olinadi.
64 gr SO₂ da —— 32 gr S bor.
1,92 gr SO₂ da —— X gr S bor. │ X = 0,96 g S
2) Suv tarkibidagi vodorod massasi aniqlab olinadi:
18 gr suvda —— 2 gr H bor.
0,54 gr suvda —— X gr H bor. │ X = 0,06 g H₂
3) X - modda tarkibida kislorod bor yoki yo’q ekanligini bilish uchun oltingugurt va vodorodning aniqlangan massalari qo’shiladi. Agar yig’indi boshlang’ich X modda massasiga teng bo’lsa, modda faqat oltingugurt va vodoroddan iborat bo’ladi: X = 0,96+0,06 = 1,02.
4) Berilgan massalardan elementlarni atom soni topiladi
Demak, modda molekulasida bitta oltingugurt ikkita vodorod atomi bor.
Javob: H₂S
II-usul: 1) Bunda reaksiya tenglamasiga asoslanib, modda massasining Saqlanish qonuniga binoan yoqishga Sarflangan kislorod massasi topiladi.
1,02 1,92 0,54
X+O₂→SO₂+H₂O
1,92+0,54-1,02=1,44 g kislorod
2) Moddalarning massalarini molyar massalariga bo’lib, ularning koeffisentlari aniqlaniladi.

X+1,5O₂→SO₂+H₂O
Kimyoviy reaksiya maxsulotlari tarkibida 3 ta, kimyoviy reaksiyaga sarflangan kislorod xam 3 ta atom ekanligi boshlang’ich modda tarkibida kislorod atomi yo’q ekanligini bildiradi.
3) Mahsulotda 3 ta kislorod atomi, yonishga sarflangan kislorod ham 3 taligidan boshlang’ich modda molekulasida kislorod atomi yo’qligi aniqlandi. Demak, vodorod miqdori 2 ta oltingugurt esa 1 ta.
Javob: H₂S
2-masala. Tarkibida 43,39% Na, 11,33% S, 45,28% O dan iborat moddaning eng oddiy formulasini aniqlang.
Yechish: 1) Hisoblash uchun modda massasini 100 g deb qabul qilinadi. Bunda natriy, uglerod va kislorod atomlarining massalari quyidagiga teng bo’ladi:
m_(Na)=m_{(modda) ·} ω = 100 · 0,4339 = 43,39 gr
m_(S)=m_{(modda) ·} ω = 100 · 0,1133 = 11,33 gr
m_(O)=m_{(modda) ·} ω = 100 · 0,4528 = 45,28 gr
2) Bulardan atomar, natriy, uglerod va kislorod miqdorlari topiladi:

3) Olingan nisbatlar eng kichik qiymatga bo’linadi: