Atomning elementar zarrachalari protonlar, neytronlar, elektronlar

Javob: Demak, moddaning molekulyar formulasi quyidagicha: Na₂SO₃
3-masala. 1 g oddiy modda tarkibida 37,625·10²¹ ta atom bo’lib, 0,4667 l hajmni egallaydi. Shu moddaning formulasini toping.
Yechish: I-usul: 1) bir mol modda nechta atomdan iborat ekanligi topiladi:
37,62510²¹ —— 0,4667 litr
X —— 22,4 litr │ X = 18,06·10²³ ta atom
2) 1 mol moddada 18,06·10²³ ta atom bo’lsa:

Demak, modda X₃ ko’rinishiga ega.
3) Endi uning molekulyar massasini aniqlanadi
0,4667 litr modda —— 1 gr bo’lsa
22,4 litr modda —— X gr bo’ladi │ X = 48 g
4) Modda uchta atomdan iborat ekanligini bilgan holda uning atom massasi aniqlanadi: 48 : 3 = 16
II-usul: 1) Dastlab 1 g moddaning atomlar soni topib olinadi.

2) Moddaning molekulyar massasi aniqlanadi.
0,4667 litr modda —— 1 gr bo’lsa
22,4 litr modda —— X gr bo’ladi │ X = 48 g
3) Moddaning 48 grami necha atomdan iboratligi aniqlanadi:
0,0625 —— 1 g
X —— 48 │ X = 3
Javob: Demak, atom massasi 16 ga teng element atomi kislorod. Modda formulasi esa O₃ ko’rinishga ega, ya’ni - ozon.
4-masala. 4,6 g modda yonganda, 8,8 g CO₂, 5,4 g H₂O hosil bo’ldi. Tekshirilayotgan modda qanday elementlardan tashkil topganini va uning molekulyar formulasini aniqlang.
Yechish: I-usul: 1). X + O₂ → CO₂ + H₂O
2) CO₂ tarkibidagi uglerod massasi topiladi:
44 gr CO₂ da —— 12 gr C bor
8,8 gr CO₂ da —— X gr C bor. │ X = 2,4 g C
3) H₂O dagi H₂ miqdori aniqlanadi:
18 gr suvda —— 2 gr H bor
5,4 gr suvda —— X gr H bo’ladi │ X = 0,6 g H₂
4) Chiqqan moddalar massasi qo’shiladi: 2,4 + 0,6 = 3
5) Dastlabki modda 4,6 g bo’lgan, demak, uning tarkibida S va H₂ dan tashkari kislorod ham bor. Kislorod massasini topish uchun dastlabki modda massasidan hosil bo’lgan moddalardagi uglerod va vodorod massalari yig’indisi ayriladi: 4,6 - 3 = 1,6 g O₂.
6) Ularning massalarini o’zining atom massalariga bo’linadi va chiqqan nisbatlarni yana ularning eng kichigiga bo’linadi: C₂H₆O modda dimetil efir yoki etil spirtiga to’g’ri keladi.
II-usul: 1) Reaksiya tenglamasiga asoslanib massani Saqlanish qonuniga asosan yonishga ketgan kislorod massasi aniqlanadi.
4,6 8,8 5,4
X + O₂ → SO₂ + H₂O 8,8+5,4-4,6=9,6 g kislorod
2) Moddalarning massalaridan foydalanib oldidagi koeffisientlari aniqlanadi.

X + 3O₂ → 2CO₂ + 3H₂O Boshlang’ich moddani yondirish uchun sarflangan kislorod atomi 6 ta, reaksiya mahsulotlarida esa 7 ta kislorod atomi bor. Demak, boshlang’ich moddada ham 1 ta kislorod atomi bo’lgan. Bundan modda molekulasida 2 ta uglerod, 6 ta vodorod va 1 ta kislorod mavjudligi aniqlandi.