Atrof-muhit monitoringi va geografik-ekologik ekspertiza

1. Аholi zich joylashgan poʼnktlardagi ekologik muammolarni hal etish, inson salomatligi va yashash sharoitini yaxshilash,

2. Yer yuzi ekosistemalarini himoya qilish va choʼl zonalarini kengayishiga qarshi kurashish.

3. Ekologik taʼlimni va axborot ishlarini tashkil qilish.

4. Аtrof - muhitni muhofaza qilish sohasida savdo, iqtisodiy va texnologik aloqalarni rivojlantirish.

5. Dunyo okeanini ifloslanishdan saqlash.

6. Yovoyi oʼsimliklar va hayvonlarni himoya qilish.

7. Energetika sohasida ekologiya masalalarini hal qilish. Birlashgan Millatlar Tashkiloti qoshida atrof - muhitni muhofazasi bilan shugʼullanuvchi yana bir qator tashkilotdar mavjuddir:

Butun jahon salomatlik tashkiloti (VOZ), Yevropa iqtisodiy komissiyasi (EJ) va boshqalar. 1992 yil Stokgolmda oʼtkazilgan BMTning atrof - muhitni muhofazasi muammolariga bagʼishlangan halqaro konferentsiyasida 5 iyun kuni butun jahonda atrof - muhitni muhofaza qilish kuni deb eʼlon etildi. . Shu muammolarni toʼgʼri hal qilishda insonlarni ishlab chiqarish faoliyatlari bilan tabiat oʼrtasidagi bogʼliqlik qonuniyatlarini oʼrgatuvchi fan - «ekologiya» fanining ahamiyati juda kattadir

Аtrof-muhitni muhofaza qilishning ilmiy - nazariy asoslarini ishlab chiqish uchun eng avvalo tabiat qonunlarini va nihoyat insoniyat jamiyati bilan tabiat oʼrtasidagi bogʼliqlik qonunlarini mukammal ravishda oʼrganib chiqishimiz zarurdir.

Koʼpchilik falokatlar aynan ana shu bogʼliqlik qonuniyatlarini hisobga olmay insonlarning tabiatga koʼrsatayotgan taʼsirlari oqibatidan kelib chiqayapti. Shu muammolarni toʼgʼri hal qilishda insonlarni ishlab chiqarish faoliyatlari bilan tabiat oʼrtasidagi bogʼliqlik qonuniyatlarini oʼrgatuvchi fan - «ekologiya» fanining ahamiyati juda kattadir.

1.3. Geografik-ekologik ekspertiza asoslari
Geografik-ekologik ekspertiza asoslari, XX asrning 60-70-yillaridan e'tiboran yirik xo’jalik korxonalarni qurish va boshqa tadbirlar loyihalari mutaxassislarning har tomonlama ko'rigidan o'tib, ularning ruxsati bilangina amalga oshirila boshlandi. Bu jarayon umumiy ma'noda ekspertiza deb ataladi. Ekspertiza deb, yirik muhandislik inshootlarini qurish loyihalarining mutaxassislar koʻrigidan o'tkazilishiga aytiladi. «Ekspert» so‘zi lotin tilida «tajribali» degan ma'noni bildiradi. Ekspert - biror sohada ekspertiza o'tkazuvchi mutaxassis. Masalan, qurilish, geologiya, qishloq xo'jaligi, suv xoʻjaligi, atom energetikasi, mashinasozlik va hk sohalar bo'yicha ekspertiza, asosan, loyihalanayotgan muhandislik inshootining atrof-muhitga ta'sirini baholash yuzasidan o'tkaziladi. Ekspertizalar geografik va ekologik ekspertizaga bo’linadi. Geografik pertiza deb, loyihalashtirilayotgan muhandislik inshootining atrof-muhit talablariga mos kelish-kelmasligini aniqlashga aytiladi. Ekologik ekspertiza deb, inson faoliyatining atrof-muhit biologik (oʻsimlik, hayvonot dunyosi va mikroorganizmlar) qismiga ta'sirini baholashga aytiladi. Geografik va ekologik ekspertiza bir-biriga barcha jihatdan yaqin va bir-birini taqozo qilishini e'tiborga olib, geografik-ekologik ekspertiza deb ataladi. Geografik-ekologik ekspertiza ekspertiza jarayonida muhandislik inshootining atrof-muhitga, aholi salomatligiga qanday ta'sir qilishi e'tiborga olinadi. Ekspertiza turli darajalarda amalga oshiriladi. Davlat ekspertizasi, Vazirlik ekspertizasi, Davlat fan va texnika qoʻmitasi ekpertizasi, ilmiy va jamoatchilik ekspertizasi va boshqalar. Atrof-muhit boʻyicha ekspertiza Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish davlat qo'mitasi tomonidan belgilanadi. Ushbu tashkilotda ekologik-geografik ekspertiza boshqarmasi mavjud.Rejalashtirilgan atrof-muhitga ta'sirini baholashiqtisodiy va boshqa faoliyat (EIA) bu faoliyatdiroldindan loyihalash va loyihalash bosqichida amalga oshiriladirejalashtirilgan iqtisodiy va boshqa tadbirlar natijasida atrof-muhitga ta'sir turlarini aniqlashga, shuningdek atrof-muhitdagi tegishli o'zgarishlarni aniqlashga va uning holatini bashorat qilishga qaratilgan va ishlaydi. EIA natijalari to'g'risidagi hisobot – komponent loyiha hujjatlari. U quyidagi ma'lumotlarni o'z ichiga olishi kerak:
1) rejalashtirilgan loyihani amalga oshirish maqsadlari to'g'risida;
2) ushbu loyihaning alternativalari to'g'risida;
3) loyiha amalga oshiriladigan hududdagi atrof-muhit holati to'g'risidagi ma'lumotlar;
4) loyihaning mumkin bo'lgan salbiy oqibatlari to'g'risidaaholining hayoti va sog'lig'i uchun;
5) loyihaning mumkin bo'lgan salbiy oqibatlari to'g'risidaatrof-muhit uchun;
6) loyihaning salbiy oqibatlarini oldini olish choralari to'g'risida.
EIA ekologik xavfli turlarning SEE paytida amalga oshiriladi. Faoliyati va imkoniyatlari. O'tkazishga qo'yiladigan asosiy talablar EIA Belarus Respublikasining "Davlat atrof-muhit to'g'risida" gi qonunida mavjud
ekspertiza »(12-modda). Ushbu talablar quyidagilardan iborat:
Ekologik va geografik ekspertiza muhim qism hisoblanadi va tabiiy resurslardan oqilona foydalanishni rejalashtirish va tabiatni muhofaza qilish tadbirlari, shuningdek ekologik-geografik prognoz.Ekologik muammolar va vaziyatlarning jiddiyligi tabiiy holatni har tomonlama monitoring qilish va baholashni taqozo etadi
atrof-muhit, uning alohida tarkibiy qismlari ma'lum bir dizayn bosqichida insonning boshqa faoliyati. Ekologik va geografik ekspertizaning nazariy asoslari geoekologiya – zamonaviy va so'nggi 10-20 yil ichida rivojlangan fandir.
Ekologik va geografik ekspertiza ekologik ekspertizaning muhim qismidir, bu dizayn echimlarining rejalashtirilgan iqtisodiy va boshqa narsalarga muvofiqligini tekshiradi.atrof-muhitni muhofaza qilish talablariga muvofiq faoliyat. Atrof muhitga ta'sirni baholashning maqsadlari: etarliligi va asosliligini aniqlashdizayn echimida ko'zda tutilgan atrof-muhitni muhofaza qilish choralarirejalashtirilgan faoliyat; atrof-muhit darajasini aniqlashamalga oshirish paytida yuzaga kelishi mumkin bo'lgan xavfrejalashtirilgan faoliyat; atrof muhitga mumkin bo'lgan salbiy ta'sirlarning oldini olish. Atrof-muhitni muhofaza qilish rejalashtirish jarayonining majburiy elementidirijtimoiy-iqtisodiy masalalarni hal qilish va qarorlar qabul qilish
hududni rivojlantirish.