Аудит ва сифат назоратининг халқаро стандартлари: I қисм
Download 6.85 Mb. Pdf ko'rish
|
|
Тадбиркорлик субъекти томонидан ҳисоб сиёсатининг танланиши ва
қўлланиши (11(в) бандига қаранг) A35. Тадбиркорлик субъекти томонидан ҳисоб сиёсатининг танланиши ва қўлланишини тушуниш қуйидаги масалаларни қамраб олиши мумкин: Тадбиркорлик субъекти муҳим ва ғайриоддий операцияларни ҳисоботларда акс эттириш учун қўллайдиган усуллар. Ишончли қўлланма ёки якдиллик бўлмаган низоли ёки янги пайдо бўлган соҳаларда ҳисоб сиёсати муҳим принципларининг таъсири. Тадбиркорлик субъектининг ҳисоб сиёсатидаги ўзгаришлар. Тадбиркорлик субъекти учун янги бўлган молиявий ҳисобот стандартлари, қонунчилик ва меъёрий ҳужжатлар, шунингдек тадбиркорлик субъекти томонидан мазкур талаблар қачон ва қай тарзда қабул қилиниши. Мақсадлар, стратегиялар ва улар билан боғлиқ бўлган тадбиркорлик рисклари (11(г) бандига қаранг) A36. Тадбиркорлик субъекти муайян соҳа, тартибга солиш омиллари ва бошқа ташқи омиллар контекстида бизнес билан шуғулланади. Мазкур омилларга жавобан тадбиркорлик субъектининг раҳбарияти ёки бошқарув юклатилган шахслар тадбиркорлик субъекти учун умумий ҳисобланадиган мақсадларни белгилайди. Стратегиялар – бу тадбиркорлик субъектининг раҳбарияти мақсадларга эришиш учун қўллашни мўлжаллаётган ёндашувлар. Тадбиркорлик субъектининг мақсадлари ва стратегиялари вақт ўтиши билан ўзгариши мумкин. A37. Тадбиркорлик риски молиявий ҳисоботни муҳим бузиб кўрсатишлар рискидан анча кенг. Аммо молиявий ҳисоботни муҳим бузиб кўрсатишлар риски тадбиркорлик рискининг таркибига киради. Тадбиркорлик риски ўзгаришлар ёки мураккаблик натижаси бўлиши мумкин. Ўзгаришлар зарурлигини тан олишга қодир эмаслик ҳам тадбиркорлик риски юзага келишига туртки 1410 АУ ДИТ МУҲИМ БУЗИБ КЎРСАТИШЛАР РИСКЛАРИНИ ТАДБИРКОРЛИК СУБЪЕКТИНИ ВА УНИНГ МУҲИТИНИ БИЛИШ АСОСИДА АНИҚЛАШ ВА БАҲОЛАШ АХС 315 (янги таҳрирда) Бухгалтерия ҳисобига қўйиладиган янги талаблар (потенциал тадбиркорлик рисклари, масалан, мазкур талаблар тўғри ёки тўлиқ бажарилмаган ёки уларни бажариш учун зарур харажатлар кўпайган ҳолда юзага келиши мумкин). Тартибга солувчи органларнинг талаблари (потенциал тадбиркорлик рисклари, масалан, кўпайган ҳуқуқий рисклар мавжуд бўлган ҳолда юзага келиши мумкин). Молиялаштиришга бўлган жорий ва бўлғуси талаблар (потенциал тадбиркорлик рисклари, масалан, тадбиркорлик субъекти талабларни бажаришга қодир эмаслиги туфайли молиялаштириш тўхтатилган ҳолда юзага келиши мумкин). Ахборот технологияларидан фойдаланиш (потенциал тадбиркорлик рисклари, масалан, тизим ва жараёнлар бир- бирига мос келмаслиги натижасида юзага келиши мумкин). Стратегияни амалга жорий этиш оқибатлари, хусусан бухгалтерия ҳисобига янги талаблар жорий этилишига олиб келиши мумкин бўлган оқибатлар (потенциал тадбиркорлик рисклари, масалан, мазкур талаблар тўлиқ ёки тўғри бажарилмаган ҳолда юзага келиши мумкин). A40. Тадбиркорлик риски тақдимномалар даражасида ёки молиявий ҳисобот даражасида операциялар туркумлари, счётлар қолдиқлари ва очиб бериладиган маълумотларнинг муҳим бузиб кўрсатишлари риски учун бевосита оқибатларга сабаб бўлиши мумкин. Масалан, мижозлар базасининг камайиши билан боғлиқ бўлган тадбиркорлик риски дебиторлик қарзини баҳолаш билан боғлиқ муҳим бузиб кўрсатишлар рискини кучайтириши мумкин. Бироқ айни шу риск, айниқса иқтисодиётдаги танглик билан бириккан ҳолда, узоқ муддатли оқибатларга олиб келиши мумкин ва аудитор фаолиятнинг узлуксизлиги ҳақидаги фаразнинг тўғрилигини баҳолаётганда уларни инобатга олади. Айни шу сабабли тадбиркорлик риски муҳим бузиб кўрсатишлар рискига олиб келиши мумкинми, деган масала тадбиркорлик субъектининг шароитлари нуқтаи назаридан кўриб чиқилади. Муҳим бузиб кўрсатишлар рискларига ишора МУҲИМ БУЗИБ КЎРСАТИШЛАР РИСКЛАРИНИ ТАДБИРКОРЛИК СУБЪЕКТИНИ ВА УНИНГ МУҲИТИНИ БИЛИШ АСОСИДА АНИҚЛАШ ВА БАҲОЛАШ АХС 315 (янги таҳрирда) бериши мумкин. Тадбиркорлик риски, масалан, қуйидагилар натижасида юзага келиши мумкин: Бозорда муваффақият қозонмаслиги мумкин бўлган янги маҳсулот ёки хизматлар ишлаб чиқилиши; Ҳатто самарали ривожланган ҳолда ҳам маҳсулот ёки хизматни қўллаб-қувватлаш учун етарли бўлмаган бозор; ёки Маҳсулот ёки хизматдаги мажбуриятлар ва обрўни йўқотиш билан боғлиқ рисклар пайдо бўлишига олиб келиши мумкин бўлган нуқсонлар. A38. Тадбиркорлик субъекти дуч келадиган тадбиркорлик рискларини тушуниш муҳим бузиб кўрсатишлар аниқланиши эҳтимолини кучайтиради, чунки аксарият тадбиркорлик рисклари пировард натижада молиявий оқибатларга олиб келади ва, бинобарин, молиявий ҳисоботга таъсир кўрсатади. Бироқ аудитор барча тадбиркорлик рискларини аниқлаш ёки баҳолашга мажбур эмас, чунки тадбиркорлик рискларининг ҳаммаси ҳам муҳим бузиб кўрсатишлар рисклари юзага келишига туртки беравермайди. A39. Аудитор тадбиркорлик субъектининг мақсадлари, стратегиялари ва молиявий ҳисоботнинг муҳим бузиб кўрсатишлар рискига олиб келиши мумкин бўлган боғлиқ тадбиркорлик рисклари ҳақида тасаввур ҳосил қилаётганда кўриб чиқиши мумкин бўлган масалаларга мисол тариқасида қуйидагиларни келтириш мумкин: Соҳадаги воқеалар (потенциал тадбиркорлик рисклари, масалан, тадбиркорлик субъектида тегишли ходимлар ёки соҳадаги ўзгаришларга мослашиш учун тажриба мавжуд бўлмаган ҳолда юзага келиши мумкин). Янги маҳсулотлар ва хизматлар (потенциал тадбиркорлик рисклари, масалан, маҳсулот учун ишлаб чиқарувчининг истеъмолчи олдида жавобгарлиги кучайтирилган ҳолда юзага келиши мумкин). Бизнесни кенгайтириш (потенциал тадбиркорлик рисклари, масалан, талаб тўғри баҳоланмаган ҳолда юзага келиши мумкин). АУ ДИТ 1411 МУҲИМ БУЗИБ КЎРСАТИШЛАР РИСКЛАРИНИ ТАДБИРКОРЛИК СУБЪЕКТИНИ ВА УНИНГ МУҲИТИНИ БИЛИШ АСОСИДА АНИҚЛАШ ВА БАҲОЛАШ АХС 315 (янги таҳрирда) Бухгалтерия ҳисобига қўйиладиган янги талаблар (потенциал тадбиркорлик рисклари, масалан, мазкур талаблар тўғри ёки тўлиқ бажарилмаган ёки уларни бажариш учун зарур харажатлар кўпайган ҳолда юзага келиши мумкин). Тартибга солувчи органларнинг талаблари (потенциал тадбиркорлик рисклари, масалан, кўпайган ҳуқуқий рисклар мавжуд бўлган ҳолда юзага келиши мумкин). Молиялаштиришга бўлган жорий ва бўлғуси талаблар (потенциал тадбиркорлик рисклари, масалан, тадбиркорлик субъекти талабларни бажаришга қодир эмаслиги туфайли молиялаштириш тўхтатилган ҳолда юзага келиши мумкин). Ахборот технологияларидан фойдаланиш (потенциал тадбиркорлик рисклари, масалан, тизим ва жараёнлар бир- бирига мос келмаслиги натижасида юзага келиши мумкин). Стратегияни амалга жорий этиш оқибатлари, хусусан бухгалтерия ҳисобига янги талаблар жорий этилишига олиб келиши мумкин бўлган оқибатлар (потенциал тадбиркорлик рисклари, масалан, мазкур талаблар тўлиқ ёки тўғри бажарилмаган ҳолда юзага келиши мумкин). A40. Тадбиркорлик риски тақдимномалар даражасида ёки молиявий ҳисобот даражасида операциялар туркумлари, счётлар қолдиқлари ва очиб бериладиган маълумотларнинг муҳим бузиб кўрсатишлари риски учун бевосита оқибатларга сабаб бўлиши мумкин. Масалан, мижозлар базасининг камайиши билан боғлиқ бўлган тадбиркорлик риски дебиторлик қарзини баҳолаш билан боғлиқ муҳим бузиб кўрсатишлар рискини кучайтириши мумкин. Бироқ айни шу риск, айниқса иқтисодиётдаги танглик билан бириккан ҳолда, узоқ муддатли оқибатларга олиб келиши мумкин ва аудитор фаолиятнинг узлуксизлиги ҳақидаги фаразнинг тўғрилигини баҳолаётганда уларни инобатга олади. Айни шу сабабли тадбиркорлик риски муҳим бузиб кўрсатишлар рискига олиб келиши мумкинми, деган масала тадбиркорлик субъектининг шароитлари нуқтаи назаридан кўриб чиқилади. Муҳим бузиб кўрсатишлар рискларига ишора 1412 АУ ДИТ МУҲИМ БУЗИБ КЎРСАТИШЛАР РИСКЛАРИНИ ТАДБИРКОРЛИК СУБЪЕКТИНИ ВА УНИНГ МУҲИТИНИ БИЛИШ АСОСИДА АНИҚЛАШ ВА БАҲОЛАШ АХС 315 (янги таҳрирда) Фирибгарлик билан боғлиқ рискларни аниқлашга қўйиладиган талаблар ва бу борада қўлланма ифодаланган АХС 240 га қаранг. A44. Молиявий натижаларни баҳолаш ва кўриб чиқиш назорат воситалари мониторинги (у А98-А104 бандларида ички назорат тизими таркибий қисми сифатида муҳокама қилинади) билан айний эмас, бироқ уларнинг мақсадлари қисман мос келиши мумкин: Фаолият натижаларини баҳолаш ва кўриб чиқиш хўжалик фаолияти натижалари тадбиркорлик субъекти раҳбарияти (ёки учинчи шахслар) томонидан белгиланган мақсадларга қай даражада мос келишини аниқлашга қаратилган. Назорат воситалари мониторингининг мақсади ички назорат воситалари қай даражада самарали ишлашини аниқлашдан иборат . Бироқ, айрим ҳолларда, фаолият кўрсаткичлари ҳам тадбиркорлик субъектининг раҳбариятига ички назорат тизимидаги камчиликларни аниқлаш учун имконият яратадиган ахборотни беради. A45. Тадбиркорлик субъекти раҳбарияти молиявий натижаларни баҳолаш ва кўриб чиқишда фойдаланадиган ҳамда аудитор томонидан кўриб чиқилиши мумкин бўлган ички ахборотга мисол қилиб қуйидагиларни келтириш мумкин: Фаолиятнинг асосий (молиявий ва номолиявий) кўрсаткичлари ҳамда асосий коэффициентлар, трендлар ва операцион статистика . Молиявий натижаларни олдинги давр билан таққослаб таҳлил қилиш. Бюджетлар, прогнозлар, фарқлар таҳлили, сегментларга доир ахборот, бўлинмалар, департаментлар ёки бошқа ташкилий даражалар фаолиятининг натижалари тўғрисида ҳисоботлар. Ходимлар иши натижаларини баҳолаш ва рағбатлантиришга оид сиёсат. МУҲИМ БУЗИБ КЎРСАТИШЛАР РИСКЛАРИНИ ТАДБИРКОРЛИК СУБЪЕКТИНИ ВА УНИНГ МУҲИТИНИ БИЛИШ АСОСИДА АНИҚЛАШ ВА БАҲОЛАШ АХС 315 (янги таҳрирда) қилиши мумкин бўлган шароитлар ва воқеаларга мисоллар 2- иловада келтирилган. A41. Қоида тариқасида, тадбиркорлик субъектининг раҳбарияти тадбиркорлик рискларини идентификация қилади ва бундай рисклар билан ишлашга нисбатан ёндашувларни ишлаб чиқади. Рискни баҳолаш жараёни ички назорат тизимининг таркибий қисми ҳисобланади ва 15-бандда ҳамда А79-А80 бандларида кўриб чиқилади. Давлат сектори ташкилотларига хос бўлган жиҳатлар A42. Давлат сектори ташкилотларининг аудитида “ташкилот раҳбариятининг мақсадлари”га давлат ва жамият олдида жавобгарлик масалалари таъсир кўрсатиши мумкин. Бундан ташқари, ташкилот раҳбариятининг мақсадлари орасида манбаси қонунчилик, меъёрий ҳужжатлар ёки бошқа тартибга солувчи қоидаларда ётувчи мақсадлар ҳам учраши мумкин. Download 6.85 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|