Аудит ва сифат назоратининг халқаро стандартлари: I қисм

Ички назорат тизимининг таркибий қисмлари– назорат муҳити (14-
бандга қаранг) 
A76. Назорат муҳити раҳбарлик ва бошқарув функцияларини, шунингдек 
бошқарув юклатилган шахслар ва тадбиркорлик субъекти 
раҳбариятининг мазкур тадбиркорлик субъекти ички назорат 
тизимига бўлган муносабати, ундан хабардорлиги ва унга нисбатан 
13
АХС 330 
“Баҳоланган рискларга жавобан аудиторнинг ҳаракатлари”
 

---

1426
АУ
ДИТ
МУҲИМ БУЗИБ КЎРСАТИШЛАР РИСКЛАРИНИ ТАДБИРКОРЛИК СУБЪЕКТИНИ ВА 
УНИНГ МУҲИТИНИ БИЛИШ АСОСИДА АНИҚЛАШ ВА БАҲОЛАШ 
АХС 315 (янги таҳрирда)

Тадбиркорлик субъекти раҳбариятининг тадбиркорлик 
рискларини қабул қилиш ва бошқаришга нисбатан 
ёндашуви. 

Тадбиркорлик субъекти раҳбариятининг молиявий 
ҳисоботни тақдим этишга бўлган муносабати ва 
тадбиркорлик субъектининг бу борадаги ҳаракатлари. 

Тадбиркорлик субъекти раҳбариятининг ахборотга 
ишлов беришга, бухгалтерия ҳисоби билан боғлиқ 
функциялар ва ходимларга бўлган муносабати. 
(д) Тадбиркорлик субъектининг ташкилий тузилмаси – 
тадбиркорлик субъектининг ўз мақсадларига эришишга 
қаратилган фаолиятини режалаштириш, амалга ошириш, 
назорат қилиш ва текшириш асоси.
(е) 
Ваколатлар бериш ва жавобгарлик юклаш – операцион 
фаолият билан боғлиқ ваколатларни бериш ва жавобгарлик 
юклаш усули ҳамда ҳисобдорлик муносабатлари ва 
ваколатлар иерархиясини ўрнатиш усули. 
(ё) 
Инсон ресурсларини бошқариш сиёсати ва амалиёти – 
масалан, кадрларни излаш, уларга йўл кўрсатиш, уларни 
ўқитиш, уларга маслаҳат бериш, улар мансаб 
пиллапояларидан кўтарилиши учун имконият яратиш, уларни 
рағбатлантириш ва соғломлаштириш чораларини кўриш 
билан боғлиқ сиёсат ва амалиёт.
Назорат муҳити элементларига доир аудиторлик далили
A78. Ўринли аудиторлик далили сўровлар ҳамда рискни баҳолаш билан 
болиқ бошқа тартиб-таомиллар бирикмаси воситасида, хусусан, 
сўровларни кузатиш ёки ҳужжатларни текшириш орқали тасдиқлаш 
йўли билан олиниши мумкин. Масалан, тадбиркорлик субъекти 
раҳбарияти ва ходимларига сўровлар юбориш йўли билан аудитор 
тадбиркорлик субъектининг раҳбарияти ходимларга бизнесни 
юритиш усуллари ва ахлоқий хулқ-атвор хусусидаги ўз нуқтаи 
назарлари тўғрисида қандай ахборот бериши ҳақида тасаввур ҳосил 
қилиши мумкин. Шундан кейин аудитор тегишли назорат 
МУҲИМ БУЗИБ КЎРСАТИШЛАР РИСКЛАРИНИ ТАДБИРКОРЛИК СУБЪЕКТИНИ ВА 
УНИНГ МУҲИТИНИ БИЛИШ АСОСИДА АНИҚЛАШ ВА БАҲОЛАШ 
АХС 315 (янги таҳрирда) 
ҳаракатларини ҳамда унинг тадбиркорлик субъекти учун муҳимлик 
даражасини ўз ичига олади. Назорат муҳити ташкилотда ходимлар 
назорат зарурлигини англаб етишларига таъсир кўрсатадиган 
умумий муҳитни белгилайди.
A77. Назорат муҳити ҳақида тасаввур ҳосил қилаётганда ўринли бўлиши 
мумкин бўлган назорат муҳити элементларига қуйидагилар киради
: 
(a) 
Ҳалоллик принциплари ва ахлоқий қадриятлар тўғрисида 
ахборот бериш ҳамда мазкур принциплар ва қадриятларни 
амалга ошириш – бу назорат воситаларини ташкил этиш, 
бошқариш ва уларнинг мониторинги самарадорлигига таъсир 
этадиган асосий омиллар. 
(б) 
Профессионал компетентлик принципларига содиқлик – 
тадбиркорлик субъекти раҳбарияти томонидан муайян 
лавозимлар учун профессионал компетентлик даражасининг 
белгиланиши, шунингдек бу даража зарурий кўникмалар ва 
билимларда қандай акс этиши. 
(в) 
Бошқарув юклатилган шахсларнинг иштироки – бошқарув 
юклатилган шахсларга хос бўлган қуйидаги белгилар: 

Уларнинг тадбиркорлик субъекти раҳбариятидан 
мустақиллиги. 

Улар тажрибаси ва мақомга эга эканлиги. 

Улар иштирокининг кўлами, улар олиб турадиган 
ахборот ва фаолиятни текшириш. 

Уларнинг ҳаракатлари тегишли хусусиятга эга 
эканлиги, шу жумладан мураккаб масалалар 
тадбиркорлик субъектининг раҳбарияти томонидан 
аниқланадиган ва кўриб чиқиладиган вазиятлар, 
шунингдек уларнинг ички ва ташқи аудиторлар билан 
ўзаро алоқаси.
(г)