Avtotransport vositalari servisi asoslari

Siqilgan havo bilan ta’minlash. Siqilgan havo bilan ishlovchi uskunalar boshqarilishi yengilligi,
ishonchliligi va xavfsizligi bilan ajralib turadi, ularning kamchiligi esa foydali ish koeffitsientining
kichikligi va shovqinning balandligidir. ASKlarida ayrim texnologik jarayonlarni bajarish uchun bu
uskuna va asboblardan foydalaniladi. ASKning siqilgan havoga bo’lgan extiyoji quyidagicha aniqlanadi:
Q=Σgea, m3 / min
bu yerda:
g -siqilgan havo bilan ishlovchi barcha uskunalar, dastgohlar va qurilmalar tomonidan iste’mol
qilinadigan havo hajmi, m3/min;
e –issiqlikdan bir vaqtda foydalanish koeffitsienti, 0,9…0,52
(iste’molchilar soniga bog’liq bo’lib, iste’molchilar ko’payishi bilan
qiymat kichiklashadi, 5.2-jadval);
a-havo magistrallaridagi nojipslik natijasidagi yo’qotilish koeffitsienti, 1,1 …1,3.
2-jadval. Issiqlikdan bir vaqtda foydalanish koeffitsienti ko’rsatkichlari
Siqilgan havo bilan ishlovchi uskunalar, dastgohlar va qurilmalar iste’mol qiladigan havo hajmi
5.3-jadvalda keltirilgan. ASKlarida siqilgan havoni yetkazib berish maqsadida porshenli
kompressorlardan (27-rasm) foydalaniladi (bosim 0.6…1.0 MPa).
27-rasm. Kompressor uskunasi
3-jadval. Siqilgan havo bilan ishlovchi uskunalar, dastgohlar va qurilmalar
iste’mol qiladigan havo hajmi
SHamollatish tizimi. Avtoservis korxonalarining ishlab chiqarish inshootlari mehnat muxofazasi
talablari asosida shamollatish jihozlari bilan ta’minlangan bo’ladi. CHunki ishlab chiqarish texnologik
jarayonlarida yuzaga keladigan (yonilg’i va elektrolitning bug’lanishi, bo’yoq gazlari, avtomobil

---

dvigatellaridan chiqadigan yonish mahsulotlari va h.k.) va havo tarkibiga qo’shiladigan har xil gazlar
inson sog’ligiga zaharlovchi ta’sir ko’rsatadi. Bundan tashqari bu gazlar ta’minot tizimi jihozlarini va
akkumulyatorlarni ta’mirlash, bo’yoqchilik ustaxonasida, ko’rish chuqurlarida, moy materiallari
omborlarida havo tarkibida portlashga moyil qo’shilmalar yuzaga keltirishi mumkin.
Bu holatlarning oldini olish maqsadida barcha turdagi korxonalarning ishlab chiqarish binolarida
shamollatish tizimi tashkil qilinadi. SHamollatish tizimining asosiy vazifasi havo tarkibida gazlar
kontsentratsiyalari hosil bo’lishiga yo’l qo’ymaslik va havoning mehnat muxofazasi qoidalari va
yong’inga qarshi talablar asosida belgilangan miqdorlarda almashinib turishini ta’minlashdir. Havo
tarkibidagi zaharli gazlarning miqdorini kamaytirish maqsadida TXK va ta’mirlash mintaqalarida
avtomobillarning ishlab turgan dvigatellaridan chiqayotgan yonish mahsulotlari maxsus quvurlar orqali
tashqariga chiqarib yuboriladi.
Yonish mahsulotlari tarkibidagi zaharli gazlar avvalo yuqoriga ko’tariladi, keyinchalik sovish
natijasida xonaning eng past qismiga tushadi. SHu sababli ko’rish chuqurlariga 22-30°S haroratdagi toza
havo 150 m3/s hisobida yuborilib turilishi kerak. Akkumulyatorlarni ta’mirlash ustaxonalarida,
zaryadlash jarayonida ajralib chiqadigan vodorod va kislotalar bug’lari havo bilan birlashib portlashga
moyil qo’shilmalar hosil qiladi. Akkumulyatorlarni ta’mirlash xonalarda umumiy shamollatish tatbiq
qilinib, akkumulyatorlarni zaryadlash xonalarida esa havoni soatiga 10marotaba almashinishi
ta’minlanadi. Umumiy shamollatishdan tashqari barcha zaharli gazlar ajralib chiqishi mumkin bo’lgan
joylarda mahalliy shamollatish uskunalari o’rnatiladi. Mahalliy shamollatish uskunalari ish joyida ajralib
chiqadigan zaharli gazlarni bino ichkarisida tarqalishiga yo’l qo’ymay tashqariga chiqarib yuboradi.
Bundagi shomollatish ventilyatorlarining quvvati quyidagicha aniqlanadi: