AZƏrbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti


Download 5.13 Mb.
Pdf ko'rish
bet8/55
Sana15.09.2017
Hajmi5.13 Mb.
#15716
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   55

ət və 

m

ənfi cəhətləri mövcuddur. Dövründən asılı olaraq onları şərh 

etm


ək olar. Marksizmi tamamilə inkar etmək isə sağlam düşüncə 

t

ərzinin məhsulu deyil. Pol A.Samuelson yazır: «Marksizm (mar-



xism) 

–  XIX 


əsrdə  Karl Marks tərəfindən  işlənib hazırlanmış 

sosial-siyasi v

ə iqtisadi konsepsiyaların cəmidir. İqtisadi nəzəriyyə 

kimi marksizm daxili ç

əkişmələrin kəskinləşməsi, xüsusilə  də 

z

əhmətkeş  siniflərin  istismarı  meyillərinin nəticəsində  kapi-



talizmd

ə fəhlə sinfinin sıxışdırılması etimadı, əməkhaqqının dəmir 

qanununa (bu qanuna gör

ə  əməkhaqqı  minimum  yaşayış  sə-

viyy

əsinə qədər aşağı düşə bilməsi meyli hökm sürür) əsaslanır»



1

Marksizmin müasir dünyadakı yeri və rolu qızğın diskussi-



yaların predmetidir. Bununla bağlı mülahizələr aşağıdakılardır: 

1.

 



Marksizm ümum

ən öz zəmanəsinə  müvafiq idi, lakin 

sonrala

r aktuallığını itirdi və ona dair hər bir klassik təlimə qar-



şı olan münasibəti sərgiləmək lazımdır. 

2.

 



Marksizm c

əlbedici prinsipləri irəli sürsə də, onların tət-

biqi mexanizml

ərini işləyib hazırlamadı. 

3.

 

Marksist proqnozlar ümum



ən düzgündür, lakin bəşəriy-

y

ətin uzaq gələcəyinə dairdir.



2

 

                                                 



1

  Ба


х:  Пол  А.Самуэльсон,  Вильям  Д.  Нордхаус.  Экономика.  Пер.  с 

англ. – М.: «БИНОМ», «Лаборатория Базовых Знаний», 1999, с. 786. 

2

 

Bax: Sirota N.M. İdeologiya və siyasət: ali məktəblər üçün dərs vəsaiti / 



Rus dilind

ən tərcümə. Bakı: “İqtisad Universiteti”, 2013, s. 152. 



Pulun  

diktaturası 

 

 



98 

T

əəssüf ki, SSRİ-də qurulan totalitar dövlət sosializminin 



bütün eyb

əcərliklərini  Marksın  adı  ilə  bağlayanlar,  az  deyil. 



Mark

sı oxumayanlar, bilməyənlər, onun dərin elmi nəzəriy-

y

əsindən xəbəri olmayanlar Marksı, hətta bir alim kimi in-

kar edir, lağa qoyur və XX əsrdə baş verən bütün bəlaları 

onun adı ilə bağlayırlar. 

 Dig


ər bir tərəfdən müasir dövrdə marksizm nəinki Çinin, 

C

ənubi Şərqi Asiyanın bir sıra ölkələrində (bu ölkələrdə dünya 



əhalisinin təxminən dörddə biri yaşayır), hətta ABŞ-ın, İngiltə-

r

ənin, Fransanın, Almaniyanın nüfuzlu və hörmətə layiq univer-



sitetl

ərində  tədris  olunur.  Marksın  elm  adamı  kimi  böyüklüyü 

mübahis

əsizdir. Ona görə də Almaniyada hal-hazırda Marksın 



əsərlərini orijinaldan çap edirlər.  Marksa  qayıtmaq  lazımdır, 

marksizm


ə  yox

1

. Miçiqan Dövl



ət Universitetinin sosiologiya 

professoru, iqtisad elml

əri  doktoru    V.  Şlyapentox  K.Marksı 

c

əmiyyət tarixində dahi mütəfəkkirlərdən biri hesab edir



2



Az



ərbaycanda isə  daha dərinə  və  irəliyə  gedildi. 

Mark

sı alim kimi qəbul edən bütün dünya ölkələrinin ağıllı 

adam

larından fərqli olaraq onun heykəlini uçurub yerində 

benzindoldurma m

əntəqəsi tikdilər.  Marks  yaradıcılığı 

az

ərbaycanlıların  gözündə  və  nəzərində  bir benzindoldur-

ma m

əntəqəsinə də dəymədi. 

H

ələ bu azmış deyə, sanki bəzi müəlliflər K.Marks yaradıcı-



lığına açıqca, əslinə qalanda heç bir məntiqə sığmayan səviyyədə 

hücuma  keçmişlər. Məsələn,  İslam  Nakamoğlu  yazır:  «… 

K.Marks elmin elmi t

ərəfini öyrənməmiş,  yüksək ideal xül-

yalardan  b

əhs etmişdir; başa düşməmişdir ki, məntiqi yaradılmış 

mexaniki h

ərəkətdə  bir düyməni basmaqla mexanizm necə 

h

ərəkətə  gətirilibsə, eynilə  ictimai orqanizm də  elə  hərəkətə 



                                                 

1

  Ба



х:  Марксово  наследие  и  современная  экономическая  наука 

круглый  стол»  журнала  «Вопросы  экономики»).  «Вопросы 



экономики». 2005, № 2, с. 118, 123, 136. 

2

 



Bax:  В.  Шляпентох.  Егор  Гайдар  –  марксист?!  (о  книге  Е.Гайдара 

«Долгое время»). «Вопросы экономики». 2005,  № 10,  с. 154. 



Pulun  

diktaturası 

 

 



99 

g

ətirilə  bilər,  əgər elm qayda üzrə  ictimai orqanizmə  şamil 



edilirs

ə,  əgər  haşiyə  çıxılırsa,  onda  haşiyə  çıxılmış  qədər elmdə 

qeyri-

elmilik olacaqdır»



1

. Yaxud kitabın bir çox yerində müəyyən 

m

əsələləri şərh edərkən «… K.Marks bundan xəbərsizdir»



2

. «


… 

K.Marks buna diqq

ət yetirmir»

3

 v



ə s. ifadələr işlətmişdir.  

Bu gün n


əinki marksist nəzəriyyəyə, hətta XX əsrin müasir 

n

əzəriyyələrinə  (keynsçiliyə, monitarizmə, neoliberalizmə  və  s.) 



münasib

ət birmənalı  deyildir.  Xüsusən dünya təcrübəsində 

n

əticələrinə  görə  ən  açıq  iqtisadi  böhran,  ipoteka  böhranı  kimi 



başlayan  müasir  iqtisadi böhran dövründə  bazar iqtisadiyyatı 

n

əzəriyyələri ciddi tənqid hədəfinə  çevrilib. Dünya ölkələrində 



t

ətbiq olunan bazar iqtisadiyyatı modellərinin bir çox problemləri 

(inflyasiya,  işsizlik,  yoxsulluq,  dinamik  iqtisadi  artım,  iqtisadi 

t

əhlükəsizlik və s.) həll edə bilmədiyi artıq bir reallıqdır. Beləliklə, 



h

əm marksist, həm də  keynsçi, monetarist və  digər 

n

əzəriyyələrdən dərin mahiyyətinə  görə  fərqlənən alternativ 



n

əzəriyyələrin irəli sürülüb tətbiq olunmasına ehtiyac yaranıb. 

XXI 

əsrin  əvvəllərindən  başlayaraq  ümumdünya  iqtisadi 



fikir tarixinin t

əhlili göstərir ki, artıq bu cür nəzəriyyələr yaran-

maq

dadır.  Yeni yüzillik  sosial bir əsr kimi təsvir olunur. İnsan 



amili özünün bütün spektrl

ərində diqqət mərkəzində durur. Bazar 

iqtisadiyyatı,  dövlət  iqtisadiyyatı,  sosialist  iqtisadiyyatı  anla-

yışları  daha  güclü  və  modern  sayılan  insan  iqtisadiyyatı,  geniş 

m

ənada insana xidmət edən iqtisadiyyata transformasiya olunur. 



Yeni alternativ n

əzəriyyələrin  qarşısına  sanki  sinfi  mən-

subiyy

ətindən, irqindən, cinsindən, məşğuliyyət sferasından, 



müxt

əlif  iqtisadi  maraqlarından,  mülkiyyət mənsubiyyətindən 

asılı  olmayaraq  insana  xidmət etmək və  onu tam reallaşdırma 

v

əzifəsi qoyulur. Yeni yaranan bu cür nəzəriyyələrdən biri türk 



iqtisadçısı  və  din  xadimi  Haydar  Başın  “Milli  İqtisadi  Mo-

                                                 

1

 

Bax: İslam Nakamoğlu. Mücərrəd elm. Bakı.: Çaşıoğlu. 1999,  S. 135. 



2

 Yen


ə orada, s. 134. 

3

 Yen



ə orada, s. 158. 

Pulun  

diktaturası 

 

 



100 

del”idir


1

. Burada bu yeni modeli h

ərtərəfli təhlil etmək fikrində 

deyilik. Lakin qeyd etm

əliyik ki, iqtisad elminin fəlsəfəsində 

köklü d


əyişikliyi ifadə edən bu modeldə həm marksizmdə, həm 

d

ə müasir bazar iqtisadi nəzəriyyələrində kifayət qədər nəzərə 



alınmamış,  həmçinin mənfi nəticələr  doğuran  bir  çox  ele-

mentl


ər, xüsusən din, mənəviyyat, dövlət və digər institusional 

amill


ər ön plana çəkilmişdir.  

Kitabda  çoxsaylı  müsbət cəhətlərlə  yanaşı,  bizi  qane  et-

m

əyən bir sıra ideyalar mübahisə, diskussiya doğuran müddəa-



lar mövcuddur.  

Türk alimi prof. Dr. Haydar Baş «Milli İqtisadi Model» 

kita

bında  dünya  iqtisadçılarını,  marksizmi,  kapitalizmi,  sosia-



lizm-kommunizm sistemini alt-üst edir v

ə  özünün ideyalarını 

ir

əli sürür. Sanki bəşəriyyəti onun qurduğu model xilas edəcək.  



Prof.  Dr.Haydar  Başa  görə:  «İstər kapitalizm, istərsə  də 

sosializm modell

ərinin heç biri bəşəriyyətə  səadət gətirə  bil-

m

əz…  Milli  İqtisadi  Model  yalnız  ölkəmizi deyil, bəşəriyyəti 



d

ə rifaha qovuşduracaq»

2

. «


… bu gün

ə qədər insanın ehtiyacla-

rı qeyri-məhdud, ehtiyatlar isə məhdud hesab olunmuşdur. Ehti-

yatlar qeyri-m

əhdud,  insan  ehtiyacları  məhduddur. Bu dövrü-

müz


ə  qədər tətbiq olunan iqtisadi modellərin və  siyasətlərin 

ina


nılmaz səhvlərindən irəli gəlir»

3

. «Milli İqtisadi Model milli 



dövl

ətin olmasını tələb edir və qloballaşmanı aradan qaldırılma 

t

ədbirlərindəndir»



4

 v

ə s. 



Q

ərb  iqtisadçısı  C.Helbreytin  ifadəsini  xatırlatmaq  istər-

dim: 

ən yaxşı iqtisadi sistem – insanların çox ehtiyac duyduğu 



şeylərlə, onların maksimum tələbatını ödəməyə qadir olan sis-

tem


dir.  Əvvəla, bu məsələyə  dair  dünya  iqtisadçılarının  əvəz-

edilm


əz xidmətləri çoxdur və dünya iqtisadiyyatı onların sayə-

                                                 

1

 Bax: Prof. D



r. Haydar Baş. Milli İqtisadi Model. «Bakı Dövlət 

Universiteti» n

əşriyyatı. Bakı.: 2005, 306 с. 

2

 Yen



ə orada,  s. 61. 

3

 Yen



ə orada, s. 62. 

4

 Yen



ə orada, s. 28. 

Pulun  

diktaturası 

 

 



101 

sind


ə bugünkü vəziyyətdədir. Bəzi siyasətçilərin və dövlət baş-

çılarının şəxsi ambisiyaları bəzi ölkələrdə xoşagəlməz mənzərə-

l

ər  yaradırsa,  bu  o  demək  deyildir  ki,  iqtisadçıların  ideyaları 



m

əntiqsizdir. 

İkincisi,  kommunizm  bəşəriyyətin  ideyası,  arzusu  kimi, 

g

ələcəyin xoşbəxt günləri kimi şərh edilirdi. Cəmiyyət kommu-



nizmi utopik bir c

əmiyyət kimi qiymətləndirirdi və o xəyallar-

dan, yaddaşlardan sanki silinmək üzrədir. Hansı ki, hər bir kəs 

bel


ə  bir ideal cəmiyyətdə  yaşamağı  arzulayardı.  Lakin,  müm-

kün olmayan c

əmiyyət  haqqında  danışmaq  xəyalpərəstlikdən 

başqa bir şey deyil. Bəlkə də hələ bunun vaxtı deyildir. 

Son zamanlar dahi müt

əfəkkirlərdən heç biri Marks kimi 

hörm

ətdən  salınmamışdır.  O  bütün  bunlara  layiqdirmi?  Daha 



k

əsərli desək, onu tənqid edənlərin buna haqları və elmi səviy-

y

ələri çatırmı? 



Orta 

əsrlərdə Qalileyi yer kürəsinin fırlanması barədə nə-

z

əriyyəsindən imtina etmədiyinə görə tonqalda  yandırmaq istə-



yirl

ər. Tonqalda yanmaqdan xilas olmaq üçün Qaliley öz nəzə-

riyy

əsindən imtina edir. Amma elə ki, tonqalın üzərindən düşür, 



yen

ə «Yer kürəsi fırlanır» deyir. 



H

ər bir elm kimi iqtisadiyyat da nəinki  tanınmış  elm 

korifeyl

ərinin əsərləri sayəsində, eyni zamanda bəzən o qədər 

d

ə  məşhur  olmayan  bir  çox  alimlərin səyləri nəticəsində  in-

kişaf  etmişdir.  Bəzən isə  təsadüf nəticəsindəki kəşflər elmin 

inkişafına güclü təkan vermişdir. Məsələn, ağacdan düşən alma 

İshaak  Nyutona  ümumi  cazibə  qanununu, vannada suyun 

s

əviyyəsinin qalxması Arximedə üzən cisimlər qanununu, Maykl 



Faradey maqnit sah

əsinin qüvvə  xətlərini eninə  kəsən məftildən 

h

ərəkət  zamanı  elektrik  cərəyanının  induksiya  edildiyini 



gördükd

ə, mexaniki enerjini bilavasitə  elektrik enerjisinə  çe-

virm

əyin mümkün olduğu qənaətinə gəlmişdir. 



Marks n

əzəriyyəsini siyasiləşdirməklə  yox,  yaradıcı 

ya

naşmaqla həqiqəti üzə çıxarmaq olar. Təəssüf ki, bu gün 

iq

tisadiyyat haqqında yazanlar Marksın əsərlərindən istifa-

Pulun  

diktaturası 

 

 



102 

d

ə  etdikləri  halda  onun  adını  hallandırmaqdan  sanki  qor-

xur

lar. Onlar yazdıqlarına müasir bazar iqtisadiyyatı donu 

geyindirm

əyə çalışırlar. Lakin nəzərə almırlar ki, hər kəsin öz 

t

əfəkkürü var. Marks  öz  yaradıcılığında  insan  təfəkkürünə 



nüfuz etm

əyi, inam yaratmağı bacarırdı. O, öz ideyalarının 

v

ətənpərvəri idi. K.Marksın heç bir nüfuz qəbul etməyən müs-



t

əsna dərəcədə də dəqiq və cəsarətli iqtisadi təfəkkür qabiliyyəti 

var idi. 

T

əfəkkürlü insanlar Marks yaradıcılığına münasibətdə bu 



günün v

ə  gələcəyin gözü ilə  baxmağı  bacarmalıdırlar.  Bəzi 

marksistl

ər isə  əksinə, onun fikirlərini  bayağılaşdırırdılar,  ak-

sioma, ehkama v

ə ideologiyaya çevirdilər. 

Marks n

əzəri fikirlərinə görə bəşər tarixinin digər dahi mü-



t

əfəkkirlərindən daha çox haqlı olmuşdur. D.V.Valovoy Marksın 

n

ələr öyrətdiyini yada salaraq göstərir ki, «Siyasi iqtisadın 



t

ənqidinə  dair»  əsərin müqəddiməsində  o,  Dantenin  «İlahi 

komediya»sından misal gətirərək yazır ki, cəhənnəmin qapısı kimi 

elmin  qapısında  da  belə  bir tələbnamə  asılmalıdır:  «Burada 

möhk

əm ruh olmalıdır, burada məsləhəti vahimə verməməlidir»



1

XIX 



əsrdə doğulmuş Karl Marks, Ziqmund Freyd

2

,       



Albert Eynşteyn

3

  öz dövrl



ərinin ehkamlarını qırmış və öz kəşf 

v

ə nəzəriyyələri ilə hətta XXI əsrdə də öz aktuallıqlarını saxla-



yacaqlar. 

                                                 

1

 

Bax: Valovoy D.V. Axtarış: iqtisadi povest. – B.: Azərnəşr, 1986, s. 273. 



Qeyd:  K.Marksın  əsərində  isə  şeir  olduğu  kimi  verilir:  “Burada  gərəkdir qəlbdə  mətanət;  

Burada qorxudan alma m

əsləhət”. 

(Bax: K.Marks. Siyasi iqtisadın tənqidinə dair. Azərnəşr, 1955, s.10). 

2

 

Qeyd:  Fransanın  sabiq  prezidenti  F.Mitteran  isə  Marksın  müasir  təfəkkürə  çox qiymətli 



h

ədiyyəsini «etiraf edərək», eyni zamanda hesab edirdi ki, «Freydin əsərləri bizim zəmanəmiz 

üçün ideyalar al

əmində daha yüksək inqilabi təmsil edir». (Bax: Mirzəcanzadə A. Yaradıcılıq 

haqqında düşüncələr. B.: Yazıçı,

 1984, s. 116

). Freyd Ziqmund (1856-1939) Avstriya h

əkim-


psixiatrı  və  psixoloqu, psixoanalizin  banisi  olmuşdur.  İnkişaf

  xarakterinin v

ə  onun 

patologiyasının  təşəkkülündə  psixoseksual nəzəriyyəni  inkişaf  etdirmişdir, 

h

əyəcanlara çox böyük əhəmiyyət vermişdir. 



3

 

Qeyd: Heç bir şəxs öz sağlığında Albert Eynşteyn qədər nüfuz, ümumi etibar sahibi 



olmamışdır… Eynşteyn özünün, zaman və məkan materiya, enerji və işıq haqqında 

Pulun  

diktaturası 

 

 



103 

Marksın adı ilə bağlı marksizm ideyası özlərini marksist 

adl

andıranların siyasiləşdirdiyi və həyatda, təcrübədə elmə söy-



k

ənməyən,  əsası  olmadan tətbiq etdikləri formada da demək 

olar ki, m

əhv oldu (üç ölkəni və bəzi ölkələrdəki ideya insanla-

rını çıxmaq şərtilə). 

Əslinə qalanda Marksın əsərləri bir çox cəhətcə dünya 



t

əfəkkürünü zənginləşdirmişdir. Marksın əsərləri bu gün də 

elm al

əmində  nüfuzunu intellektual təhlil sistemi kimi 

saxlamaqdadır. Onlar aktual və zəruri olaraq qalırlar. Hərçənd 

onun izahının bəzi incəlikləri səhv olmuşdur. Bunu nüfuzlu elm 

xadiml

ərinin  əsərlərində  də  görmək olar. Oksfordda «Korpus 



Kristi» kollecinin mühazir

əçisi Endryu Qlin «Marksist iqtisadi 

n

əzəriyyə» məqaləsində  Bem-Baverk tərəfindən 1896-cı  ildən 



başlayaraq  daimi  olaraq  Marksın  müxtəlif nəzəriyyəsini tənqid 

ed

ənlərin fikirlərini təhlil edərək belə bir nəticəyə gəlir ki, mark-



                                                                                                        

tamamil


ə yeni və daha dərin təsəvvür oyatmış xüsusi nisbilik nəzəriyyəsini ilk dəfə 

dünyaya elan ed

ərkən cəmi iyirmi altı yaşında idi. 

   N


ə qədər qəribə görünsə də, prezident Ruzveltə məktub imzalayıb, onu atom 

bom


bası yaratmaq işlərinə başlamağa çağıran şəxs öz əsərinin görkəmli pasifisti olan 

Eynşteyn  idi.  (ABŞ-da  olduğu  illərdə  Eynşteyn  imkanı  daxilində  alman antifaşist-

l

ərinə kömək edirdi. O, narahat idi ki, alman alimləri nüvənin bölünməsi təcrübələ-



rini uğurla başa vursalar Hitler nüvə silahına sahib ola bilər). Sonradan atom bomba-

sının dəhşətlərini dərk edən və onun yaradılmasına xeyli kömək etmiş iki alim – Leo 

Stsillad v

ə Albert Eynşteyn – hadisələrin gedişatını dayandırmağa çalışaraq 1945-ci 

ilin  yazında  Ruzveltə  məktubla müraciət etdilər (Ruzvelt bu məktubu oxumamış 

v

əfat etmişdi). 



   1945-ci il avqustun 6-da, Yaponiya üz

ərində atom bombasının partladığı xə-

b

əri bütün dünyanı sarsıtdığı bir vaxtda milyonlarla adam nisbilik nəzəriyyəsinin mə-



nasını dərk etmişdi. Həmin vaxtdan etibarən insanın taleyi nazik riyaziyyat sapından 

asılı qalmışdır. 

     

Eynşteyn atom bombasının nə kimi təhlükə doğura biləcəyini dünyaya başa 



sal

mağa çalışaraq, xeyli vaxt və qüvvə sərf etmişdi. (Bax: U.P.Loren. İnsan və atom. 

Az

ərbaycan Dövlət Nəşriyyatı. Bakı.: 1975, s. 12, 242, 248-249). 



   Müasir dövrd

ə dünya elminin ən görkəmli simalarından biri, qeyri-səlis mən-

tiq n

əzəriyyəsinin banisi Lütfi-Zadə müsahibələrinin birində demişdir: «… belə he-



sab edirl

ər ki, Eynşteyn belə bir məktubu yazmayıb. Bu məktubu Zeland və başqaları 

yazıb. Eynşteyn isə onu sadəcə imzalayıb». Sadəcə olaraq bu həqiqəti bilmək üçün-

dür. Eyn


şteynin məktubu özünün yazıb-yazmaması əslində elə də böyük əhəmiyyət 

k

əsb etmir. Başlıcası odur ki, Eynşteynin imzası ilə gedib.



 

Pulun  

diktaturası 

 

 



104 

sist iqtisadi n

əzəriyyə yenidən müasir cəmiyyətdə fəaliyyətdədir, 

ona yaradıcı yanaşılır və təhlil edilir

1



2004-



cü ilin oktyabrında «Вопросы экономики» jurnalı-

nın redaksiyasında marksist iqtisadi nəzəriyyəsinin aktual prob-

leml

ərinə  həsr  olunmuş  «dəyirmi  masa»  keçirilmişdir.  Buna 



Ru

siya iqtisadçıları E.Qaydar və V.Maunun «Марксизм: elmi 

n

əzəriyyə ilə dünyəvi din arasında liberal oxşarlıq» silsilə mə-



qal

ələrinin çap olunması  səbəb  olmuşdur.  «Dəyirmi masa»ya 

Ru

siyanın  görkəmli  iqtisadçıları,  marksizm mütəxəssisləri də-



v

ət olunmuşdur. 

Müzakir

ədəki bəzi müddəalar düşünmək üçün xüsusi ma-



raq doğurur. Diskussiyada akademik L.Abalkin marksizmə ya-

naşmada üç anı nəzərdən qaçırmamağı məsləhət görmüşdür: 

1.

 

Marksizm dig



ər istənilən elmi nəzəriyyə kimi inkişafda-

dır.  O  ictimai  fikrin zirvəsində  deyil, olsa-olsa onun təkamül 

m

ərhələsindədir. 



2.

 

Marksizm



ə hər hansı münasibət olub, var və gələcəkdə də 

müxt


əlif olacaq. Onu müdafiə edənlərin bu və ya digər düşün-

c

ələri mütləq səviyyədə öz düzgünlüyünə inanır. 



3.

 

Marksizmin  keçmişini  və  gələcəyini müxtəlif formada 



izah etm

əyin özü  mürəkkəb və məsuliyyətlidir. 

L.Abalkin

ə görə işin mənası inhisarçı reallığın inkarıdır. 

İnhisarçılığın elan edilməsinə cəhd reallıqda elmin sonu demək-

dir


2

Professor S.Dzarasova gör



ə  Y.Şumpeter  doğru  olaraq 

t

əsdiq edir ki, Marks nəinki alim olub, XX əsrin  ən  geniş 

ide

ologiyasının yaradıcısı və peyğəmbəridir. Marksizmin bir 

sıra ideyalarının təsdiqini tapmaması təəccüb doğurmamalıdır. 

                                                 

 

1



  Bax: 

Экономическая  теория.  /Под  ред.  Дж.Итуэлла,  М.Милгента, 

П.Ньюмена: Пер. с англ./. Науч ред. чл. – корр. РАН В.С.Автономов. – 

М.: ИНФРА – М, 2004,  с. 529-542. 

2

 

Bax



Марксово наследие и современная экономическая наука («Круглый стол» 

журнала «Вопросы экономики»). «Вопросы экономики» 2005, № 1,  с. 87-88. 


Pulun  

diktaturası 

 

 



105 

Tarixi h


əqiqət həmişə təsadüflərlə zəngindir, bu zaman, heç bir 

n

əzəriyyəni tam surətdə  qabaqcadan müəyyənləşdirmək, gör-



m

ək mümkün deyil

1



Akademik T.Oyzerman marksizmin bu v



ə ya digər dərə-

c

ədə  tənqidçiləri olan E.Qaydar və  V.Maudan misal çəkərək 



göst

ərir ki, müasir dövr və inkişaf qloballaşmaya doğru gedir

2



                                                 



1

 

Bax



Марксово наследие и современная экономическая наука («Круглый стол» 

журнала «Вопросы экономики»). «Вопросы экономики» 2005, № 1,  с. s. 94-95. 

2

 



Qeyd: V.Şlyapentox Eqor Qaydarın yeni kitabını (Гайдар Е. Долгое время. Рос-

сия в мире: очерки экономической истории. М.: Дело, 2005.) təhlil edərkən gös-

t

ərir ki, o əvvəlki kitabındakı (Гайдар Е. Государство и эволюция. М.: Евразия. 



1995) t

ənqidi müddəalardan fərqli olaraq Marks haqqındakı fikirlərində radikal dəyi-

şikliklər edib. Hətta Qaydar məşhur Qərb elm adamlarından Y.Şumpeterdən, F.Bro-

delyadan, C.Xiksd

ən və D.Nortdan Marksı yüksək qiymətləndirdiklərinə dair müd-

d

əalar gətirir (Bax: Шляпентох.  Егор  Гайдар  –  марксист?! (о  книге  Е.Гайдара 



«

Долгое время»). «Вопросы экономики». 2005,    № 10,  с. 149). 

   R.Nurey

ev yazır ki, 17 mart 1883-cü ildə Xayget qəbiristanlığında Karl Mark-

sı dəfn edən zaman cəmi 11 nəfər iştirak etmişdir. (Qeyd – Əsl dahi məqsədsiz olur, 

ancaq elm

ə  xidmət  edir.  Onu  şöhrət  maraqlandırmır.  Marks  da  sadə, çətin, lakin 

şərəfli həyat yaşamışdır. Albert Eynşteyn də şöhrət xəstəliyinə tutulmamışdır. Ölüm 



Download 5.13 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   55




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling