AZƏrbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti


Download 5.13 Mb.
Pdf ko'rish
bet11/55
Sana15.09.2017
Hajmi5.13 Mb.
#15716
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   55

Pulun  

diktaturası 

 

 



121 

Marksist adlanan r

əhbərlər tərəfindən sosializmin defor-

ma

siyaya uğraması bir elm kimi marksizmə baha başa gəldi. O, 



fuzdan  düşdü,  saxtakarlıqda,  utopizmdə  günahlandırıldı. 

Dünya iqtisadi fikrind

ə marksizmə baxış bucağında böyük fər-

qin 

əmələ gəlməsi hiss olunmasa da postsosialist ölkələrdə bu 



ayd

ın hiss olundu.

1

  

 



 

                                                 

1

  Qeyd: Az



ərbaycan iqtisadi fikrində də marksizmin tənqidi  təhlilinə həsr 

olun


muş  əsərlər  yarandı.  Bu  mövzuda  yazılmış  irihəcmli kitablardan biri 

N.M


əmmədovun “Marksist – leninçi iqtisadi təhlilinə praqmatik baxış” ki-

tab


ıdır. Bakı, Azərnəşr,  2007, 484 səh.  

Kitabın geniş təhlilini vermək məqsədində deyilik.  Müəllifin bütün fi-

kirl

əri ilə  razılaşmasaq  da  diqqəti cəlb edən məsələlər mövcuddur.Lakin 



qeyd ed

ək ki, bu kitabda da zəngin materiallar əsasında psevdomarksistlərin, 

marksist r

əhbərlərin, siyasi xadimlərin fəaliyyətlərindəki  eybəcərliklər 

geniş işıqlandırılmışdır.    


Pulun  

diktaturası 

 

 



122 

III FƏSİL 

 

DEMOKRATİYAYA MODERN MÜNASİBƏT 

 

3.1.

 

«Kommunizm» v

ə «demokratiya» siyasətçilərin    

        v

ə  iqtisadçıların utopik və ideal arzuları kimi 

 

Sosializm dövründ

ə  SSRİ-də  ideal bir cəmiyyət kimi 

kommunizm qurmaq in

sanların xəyalında məskən salmışdı.  

N.S.Xruşşov XX əsrin 60-cı illərində bütün çıxışlarında 

san

ki inandırıcı şəkildə deyirdi ki, yaxın gələcəkdə biz heç bir 



ölk

ənin yaşamadığı həyat tərzində və bu günün gəncləri 80-cı 

ill

ərdə  kommunizmdə  yaşayacaqlar.  Xruşşovun  digər bir ifa-



d

əsi özü-özünü təkzib kimi səslənirdi. O qeyd edirdi ki, siya-



s

ətçilərin hamısı bir yuvanın quşudur: çay axmayan yerdə 

kör

pü salmağa söz verirlər. 

O zamankı ideoloji təbliğat elə güclü idi ki, hətta ən in-

ki

şaf etmiş ölkələrin nəinki vətəndaşları, eyni zamanda alimlə-



ri d

ə sosializmin inkişafına inanırdılar. 

2001-ci ild

ə Nobel mükafatına layiq görülmüş ABŞ iqti-

sad

çısı  prezident  Bil  Klintonun  yanında  iqtisadi  məsləhətçilər 



komit

əsinin sədri işləmiş Cozef Stiqlits gənclik vaxtlarında tə-

l

əbə olarkən bir-birinin alternativi olan bazar və inzibati-amirlik 



iqtisadi sisteml

ərinin öyrənilməsinə böyük maraq göstərmiş, öz 

m

əqalələrində hər iki sistemin problemlərinə yer vermişdir. İq-



tisadi 

ədəbiyyatlarda iqtisadçının bu fikri qeyd olunub: «Mənim 

ali m

əktəbə  daxil  olduğum  müddətdən bəri  ən çox müzakirə 



olunan m

əsələ iqtisadi sistem olmuşdur. Mən soyuq müharibə 

hadis

ələrinin  ən mərkəzində  böyümüşəm. O zaman elə  görü-



nürdü ki, kommunizm iqtisa

di  artımın  böyük  templərini gös-

t

ərir, lakin o bunu müstəqillik bahasına edir. Əslində dünyanın 



böyük bir hiss

əsi nə  iqtisadi  artıma,  nə  də  demokratiyaya gə-

tirib çıxarmayan müstəmləkəçilik əziyyəti altında idi. O, mənim 

böyüdüyüm v

ə inanığım    prinsiplərə zidd idi… 


Pulun  

diktaturası 

 

 



123 

… 

Bazar iqtisadiyyatı isə sanki ictimaiyyətin böyük his-



s

əsini yoxsulluğa gətirib çıxara biləcək daimi işsizlik hücumuna 

m

əruz qalmışdır»



1



Şarl de Qoll deyirdi ki, doğrudan da siyasətçi özü öz 



sözl

ərinə  inanmadığı  halda  camaatın  inamını  görüb  mat-

m

əəttəl  qalır.  Həm  Şarl  de  Qollun,  həm də  Fransanın  bütün 

başçılarının  xarici  siyasətinin  əsasını  çoxqütblü  dünya  ideyası 

t

əşkil edirdi. Şarl de Qollun müəyyən etdiyi bu ideyaya siyasi 



m

ənsubiyyətindən asılı olmayaraq Fransa prezidenti olmuş bü-

tün siyasi xadiml

ər sadiq qalmışlar. 

Böyük fransız yazıçısı Jül Vern (1828-1905) necə deyər-

l

ər, texnika sahəsində  gözlənilən yeniliklərin qeyri-adi mütə-



x

əssisi olmuşdur. O, sualtı qayıqların və aviasiyanın olacağını, 

s

əsli kinonu, uzaqvuran topları, Aya uçmağı, yerin dərinlikləri-



n

ə səyahəti əvvəlcədən görmüşdür. Bununla yanaşı etiraf etmiş-

dir: «M

ənim bütün yazdıqlarım, bütün uydurduqlarım – reallıq 



önünd

ə kiçik görünəcək, belə ki, elə bir vaxt gələcək ki, elmin 



gücü t

əsəvvürü ötəcək»

2

. 

Deyil


ənlərdən konkret nəticəyə gəlmək olar ki, əsl siya-

s

ətçi hadisələri on illərlə qabaqdan görməyi bacarmalıdır. 



Bu gün d

ə təkcə adi insanlar arasında deyil, dövlət başçı-

la

rı səviyyəsində xalis kommunizm ideyası ilə yaşayanlar var. 



Sabiq Kuba prezidenti Fidel K

astro ABŞ-ın 6 prezidenti-

ni, SSRİ və Rusiyanın 6 rəhbərini yola salıb. Bu gün prezident 

olmasa da o, h

əmişə həyatının amalı uğrunda çarpışmış – Ku-

ba

nı kommunizmə aparmağa çalışmışdır. Kubalılar 48 il onun 



kom

munizm  ideyalarına  qulaq  asmışlar.  Bütün dünyada kom-

                                                 

1

 



Bax:  Nobel  mükafatı  almış  iqtisadçılar  və  onların  nəzəriyyələri.  Bakı.: 

«Elm» n


əşriyyatı. 2004, s. 193.   Cəsarətli iqtisadçı BVF-nin ən radikal tən-

qid


çisi kimi yadda qalmışdır. Hətta o, bu qurumu və həmçinin Dünya Bankı-

nı Rusiyada və Cənubi-Şərqi Asiyada səhv siyasət aparmaqda günahlandıra-

raq Dünya Bankının baş iqtisadçısı vəzifəsindən istefa vermişdir. (Bax: yenə 

orada, s. 192). 

2

 

Bax: Jül Vern. Kapitan Qrantın uşaqları. Gənclik. Bakı.: 1986,  s. 527. 



Pulun  

diktaturası 

 

 



124 

munizm kabusu sükut etm

əsinə baxmayaraq kubalılar bu məq-

s

ədlərinə  sadiqdirlər. Kommunizm isə  hələ  də  uzaqlardadır. 



Kubada mük

əmməl səhiyyə  və  təhsil  sistemi  yaranıb.  Onların 

h

əkimləri  dünyanın  bir  çox  ölkələrinə  mütəxəssis kimi dəvət 



olu

nurlar. Bütün bunlara baxmayaraq kubalılar ərzaq və yana-

caq qıtlığından əziyyət çəkirlər. Vətəndaşlara ərzaq kart sistemi 

üzr


ə paylanır. Bunu ABŞ-ın Kubaya qarşı siyasi və iqtisadi em-

barqosunun n

əticəsi kimi izah edirlər. 

Xalis kommunizm olmadığı kimi, xalis demokratiya da 

yoxdur

1

. Xalis demokratiya kommunizm ideyası kimi utopi-

ya

dır. İnsanlar demokratiyaya yaxınlaşa bilər, lakin ona tam 

nail olmaq mümkün deyildir. 

Kommunizm c

əmiyyəti də, demokratik ölkə  qurmaq da 

b

əşəriyyətin arzusu olub



2

. H


ər bir arzunu yerinə yetirmək üçün 

is

ə mexanizmi düzgün seçmək lazımdır. 



Bel

ə  bir lətifə  yada  düşür:  Bir  nəfər ölür və  o dünyada 

m

ələk ona cənnət və cəhənnəmi göstərir, seçmək imkanı verir. 



Adam baxır ki, bir gözəl yer var, gül-gülü çağırır, bülbül-bülbü-

                                                 

1

 Qeyd: Aristotel “Politika” 



əsərində yazır ki, dövlət quruluşunun dörd növü 

var


dır: monarxiya, oliqarxiya, demokratiya və aristokratiya. Dövlət qurulu-

şunun beşinci növünü politiya adlandırırlar. Bu quruluş növünə az rast gəli-

nir, ona gör

ə də dövlət quruluşunun növlərini araşdıranlar onu diqqətdən qa-

çırırlar;  onlar da  Platon  kimi  dörd növü  göstərməyi yetərli bilirlər... (Bax: 

Demokratiya: gedil

əsi uzun bir yol, Demokratiya və Antidemokratiya Anto-

lo

giyası (e.ə. 430-b.e. 1998). Bakı. 2002, s. 18) 



Aristotel bununla yanaşı sözünə davam edərək göstərir ki, lakin dövlət 

qu

ruluşunun,  görünür,  iki  başlıca  növü  vardır,  -  deyilənə  görə  küləyin iki 



əsas növü (quzey və  güney)  olduğu  və  qalanları  sapdırma  sayıldığı  kimi, 

dövl


ət  quruluşunun  da  iki  başlıca  növü  vardır:  demokratiya  və  oliqarxiya. 

Bu

rada  o,  çox  maraqlı  fikir söyləyir: demokratiyada ali hakimiyyət  xalqın 



olsa da, demaqoqlar onun r

əyi üstündə hakim olur, kütlə onların sözü ilə hə-

r

əkət edir. (Bax: Yenə orada, s. 19)    



2

 Qeyd: 2008-ci ild

ə Türkiyə mütəxəssisləri Nostrdamusun 2008-2167-ci il-

l

ər üçün proqnozlarını vermişlər. Orada göstərilir ki, 2076-cı ildə kommu-



nizm dövrü başlayacaq. Nostrdamusun proqnozları yüzlərlədir və bunlar da-

im mübahis

ələrə, müzakirələrə səbəb olur. 


Pulun  

diktaturası 

 

 



125 

lü, adamlar yeyib-içm

əklə məşğuldur. Mələkdən oranın hara ol-

duğunu  soruşur.  Mələk deyir, cəhənnəmdir. Adam deyir elə 

m

əni cəhənnəmə göndərin, ora yaxşıdır. Nəsə, bunu cəhənnəmə 



gönd

ərirlər, Adam çatan kimi bunu qır qazanına salıb qaynat-

mağa başlayırlar. 

Adam qışqırır: 

-  B

əs bayaq mənə ayrı şey göstərmişdiniz axı? 



M

ələk: 


- O reklam idi

… 

İngilis  yazıçısı  Çarlz  Dikkens  (1812-1870) XIX əsrdəki 



İngiltərə cəmiyyətinin qüsurlarını sənətkarlıqla qələmə alıb ifşa 

ed

ərkən bəşəriyyət üçün ən  yaxşı  gələcək  arzusu ilə  yaşamış, 



azad, demokratik, hamının bərabərhüquqlu olacağı ictimai mü-

hitin, s


əfilliyin, cəhalətin, yoxsulluq və ehtiyacın aradan qalxa-

ca

ğı ədalətli cəmiyyəti bir ideal kimi düşünmüşdür



1



Demokratiya qanundur. H



ətta qeyd edirlər ki, höku-

m

ət qanunsuz asanlıqla keçinə bilər, lakin qanun hökumət-

siz heç vaxt keçinm

əz. Qanun aydın və şəffaf bir proses ol-

ma

lıdır. Qanun hamı üçün eyni olmalıdır. Əgər indi bu belə 

deyils


ə demokratiyadan danışmağa dəyməz. 

Demokratiya müc

ərrəd  bir  anlayış  deyil.  Ədəbiyyatda 

onun 


əsasən bir neçə prinsipini qeyd edirlər. 

1.

 



Qanunun aliliyi. 

2.

 



Xalqın iradəsi əsasında hakimiyyətin formalaşması

2



3.

 

İnsan hüquqlarının və ləyaqətinin prioriteti



3

4.



 

 

İnsan azadlıqlarının təminatı. 



5.

 

B



ərabərhüquqlu vətəndaşlar. 

                                                 

1

 Bax: Çarlz Dikkens. Oliver Tvistin mac



əraları. Bakı.: Yazıçı. 1988, s. 3. 

2

 



Qeyd: Demokratiya hazır şəkildə və həmişə verilən hədiyyə deyil. Demok-

ra

tiya inkişaf edən və azadlığı və müstəqilliyi uğrunda kütlənin mübarizəsi-



nin sarsılmaz əsasda yeni məzmunu ilə tamamlanır. (Bax: Сегизбаев О.А. 

Преобразование социализма в рынок: Причины, последствия и пробле-

мы (краткий социально-экономический очерк). – Алматы.: 2003,  с. 36). 

3

 



Qeyd: İnsan hüquqları ən yüksək ali dəyərdir. 

Pulun  

diktaturası 

 

 



126 

6.

 



Şəxsi mülkiyyətin toxunulmazlığı. 

Ümumiyy


ətlə, demokratiya və  azadlıq  dərk edilməlidir. 

Demokratiya plüralizm

ə can atmaqdır. Əgər o, dərk edilmirsə o 

h

əyata keçə bilməz. Platon isə yazırdı ki, demokratiya despotiz-



m

ə aparır. 

Demokratiya öz mahiyy

ətinə  görə  insanların  öz-özlərini 

idar

ə  etməsi deməkdir. Demokratiya heç vaxt mükəmməl ol-



mur. Bu bütün ölk

ələrdə belədir. Hər bir ölkədə demokratiya ilə 

bağlı  müəyyən problemlər mövcuddur. Demokratik dövlətdə 

hakimiyy


ət  bölüşdürülməli və  ona məhdudiyyət qoyulmama-

lıdır. Platon demişdir, demokratiya elə bir quruluşdur ki, onun 

ç

ərçivəsində istədiyin hər şeyi etmək olar. 



ABŞ  iqtisadçısı  Ceyms  Byukenenin  fikrinə  görə  birbaşa 

demokratiya 

–  el

ə siyasi sistemdir ki, buraya hər bir vətəndaş 



öz nöqteyi-n

əzərini şəxsən ifadə etmək və hər hansı bir konkret 

m

əsələyə səs vermək hüququna malikdir. 



Birbaşa  demokratiya  müasir  cəmiyyətdə  də  qalır.  O, 

kollektiv mü

əssisələr və  idarələrin  yığıncaqları,  klubların  və 

yaradıcılıq ittifaqlarının işi, partiya yığıncaqları və qurultayları 

üçün tipikdir

1



Avropada demokratiyanın tarixi eramızdan əvvələ təsadüf 

edir. Afrika demokratiyası dünya tarixində dolğun təsvir olun-

muş ilk demokratik dövlət sistemidir. 

Yunan filosofu Aristotelin fikirl

əri də maraqlıdır. O, e.ə. 

330-cu ild

ə «Politika» əsərində yazıb: «Beləliklə, aydın olur ki, 

ümu


mi  faydanı  nəzərə  alan dövlət  quruluşu  ciddi  ədalət baxı-

mından  düzgün  sayılır;  yalnız  hakimiyyətdə  olanların  rifahını 

güd

ən  quruluşlar  isə  düzgün deyildir, səhvdir;  onlar  yalnız 



hökm

ranlığa əsaslanır, dövlət isə azad insanların ünsiyyətidir». 

M

əşhur filosof daha sonra deyib: «Dövlət, ümumiyyətlə, yaşa-



                                                 

1

 



Bax: Джеймс М.Бьюкенен. Сочинения. Пер. с англ. Серия: «Нобелев-

ские  лауреаты  по  экономике».  Т.1./Фонд  экономической  инициативы; 

Гл.ред.кол.: Нуреев Р.М. и др./ - М.: «Таурус Альфа», 1997, с. 456. 


Pulun  

diktaturası 

 

 



127 

maq üçün deyil, xoşbəxt yaşamaq üçün qurulur: əks halda kölə-

l

ərdən yaranan və heyvanlardan təşkil olunan birliyi də dövlət 



saymaq  lazım  gələrdi, bu isə  gerçək olmazdı,  çünki  onlar 

hamını  rifaha  çatdırmır  və  öz iradələri ilə  birlik qurmurlar», 

«Demokratiyanın  1-ci prinsipi bərabərlikdir. Bərabərlik 

demokratiyanın bu növü üçün əsas qanun olub və nə kasıblara, 

n

ə də varlılara hər hansı bir üstünlük vermir; ali hakimiyyət nə 



onun, n

ə də o birinin əlində toplanır, hər ikisi bərabərdir. Əgər 

azadlıq  və  bərabərlik  demokratiyanın  mühüm  əlamətləridirsə, 

bu özünü onda göst

ərə  bilər ki, dövlətin idarə  olunmasında 

hamı  mütləq  iştirak  etsin.  Xalq  demokratiyada  çoxluqda 

qaldığından və onun qərarları həlledici olduğundan belə dövlət 

quruluşu demokratikdir». 

XVIII v

ə  XIX  əsrlərdə  öz populyar zirvəsinə  yüksəlmiş 



«klassik» liberal doktrinanın görkəmli bilicisi olmuş, onu dərindən 

m

ənimsəmiş,  fəal təbliğatçılarından  biri,  1974-cü ildə  Nobel 



mükafatı laureatı olan Fridrix A.Hayek «Hüquq, qanunvericilik və 

azadlıq»  kitabında  yazır:  «Yunanca  «demokratiya»  sözü  xalq 

(demos)

1

  sözü il



ə  hakimiyyət üçün istifadə  oluna biləcək iki 

sözd


ən biri olan və  o vaxta qədər  başqa  məqsədlərlə  belə  bir 

birl


əşmədə işlədilməmiş olan kratos (və ya kratein feli) sözlərinin 

birl


əşdirilməsi ilə əmələ gətirilmişdir. Bununla birlikdə, monarxi, 

oliqarxi, anarxi v

ə  s. mürəkkəb isimlərdə  işlədilən alternativ 

archein felinin 

əksinə,  kratein  qaydalarla  bağlı  hökumət yerinə 

fiziki gücü daha çox vurğulayan kimi görünməkdədir»

2



                                                 

1

 Q



eyd: Siyasi lüğətlərdə demokratiyaya belə tərif verilmişdir: «Demokrati-

ya  –  xalq hakimiyy

əti (yunancadan hərfi tərcümədə); hakimiyyətin xalq 

əlində olduğu siyasi quruluş». 1. Demokratiya – (yunanca demos - xalq və 

kratos – qüvv

ə), hakimiyyət formalarından biri; vətəndaşların azadlıq və hü-

quqi b

ərabərliyinin tanınması ilə səciyyələnir. Həqiqətdə isə hər bir demok-



ratiya c

əmiyyətin təşkili  formasıdır.  (Bax:  Fəlsəfə  ensiklopedik  lüğəti. 

əllif kollektivi. “Azərbaycan  Ensiklopediyası”.  Nəşriyyat  –  Poliqrafiya 



Birliyi. B., 1997, s. 100). 

2

 Bax: F.A.Hayek. Hüquq, qanunvericilik v



ə azadlıq. (Cild III. Azad adam-

la

rın siyasi qaydaları). (Azərb. dilində). Bakı.: Qanun. 2002,  s. 73-74. 



Pulun  

diktaturası 

 

 



128 

Demokratiya haqqında fikirlərini davam etdirərək Fridrix 

A.Ha

yek  yazır:  «Mənə  elə  gəlir  ki,  bir  çoxlarının  təcrübədən 



keçirdiyi m

əyusluq özlüyündə demokratik idealın uğursuzluğu 

üzünd

ən deyil, bizim  onu  yanlış  yolla  istifadə  etməyimizdən-



dir»

1

.  «Demokratiyanın  həqiqi qiyməti bizə, hakimiyyətdən 



sui-istifad

ə  edilməsindən qoruyan profilaktik tədbir kimi, xid-

m

ət etməsidir»



2

. «Əgər sivilizasiyamız yaşamaqda davam edə-

c

əksə, - bu isə ancaq həmin səhvlərdən qurtulmaqla mümkün-



dür 

– 

inanıram ki, insanlar bizim dövrümüzə əsasən Karl Marks 



v

ə Ziqmund Freyd adları ilə bağlı olan bir xurafat dövrü kimi 

baxacaqlar»

3



Demokratiya iqtisadiyyatı yüksək səviyyədə olan ölkə-

l

ərdə daha çox inkişaf edib.  

ABŞ-ın  prezidenti  Millard  Filmor

4

  (1800-1874) Oks-

ford Universitetinin f

əxri doktoru adından imtina etmişdir. 

Bu h

ərəkətini belə əsaslandırmışdır ki, o, elm üçün heç bir 

iş görməyib. 

Dünyanın ən despot dövrlərində Elmlər Akademiyası 

möt

əbər qurum sayılıb. O dövrdə dövlət başçıları belə bir 

quruma b

əzən təsir göstərə  bilmirdilər. Belə  ki, Nikita 

Xruşşovun SSRİ Elmlər Akademiyasına üzv seçilmək üçün 

göst

ərdiyi cəhdi xatırlada bilərik. Sov. İKP MK-nın Birinci 

Katibi seçil

əndən  sonra  Xruşşov  Elmlər  Akademiyasının 

üzvü olmaq v

ə akademik adı almaq həvəsinə düşdü. Bunun 

üçün SSRİ Elmlər Akademiyasının prezidenti Keldışla gö-



şür.  Ondan  xahiş  edir  ki,  üzvlük  məsələsini həll etsin. 

Kel

dış  Xruşşovun  məsələsini ümumi müzakirəyə  qoyur. 

M

əlum olur ki, bütün akademiklər Xruşşovun əleyhinə səs 

                                                 

1

 Bax: F.A.Hayek. Hüquq, qanunvericilik v



ə azadlıq. (Cild III. Azad adam-

la

rın siyasi qaydaları). (Azərb. dilində). Bakı.: Qanun. 2002, s. 157. 



2

  Yen


ə orada, s. 214. 

3

  Yen



ə orada, s. 270. 

4

 Qeyd: Filmor Millard 1850-1853-cü ill



ərdə ABŞ prezidenti olmuşdur. 

Pulun  

diktaturası 

 

 



129 

verib. Bundan 

əsəbləşən Xruşşov Keldışa deyir ki: «Heç ol-

masa, s

ən lehimə səs verəydin». 

Keldış  cavab  verir  ki:  «Mən elə  fikirləşdim  ki,  hamı 

leyhiniz

ə səs verəcək. Onun üçün əleyhinizə səs verdim ki, 

demokratik seçki görüntüsü yaradaq». Bu, sovet rejiminin 

ən sərt məqamlarında akademikin öz adını yüksək tutması-

nın nümunəsidir. 

Bizim üçün heç d

ə uzaq olmayan tarixdən götürülən bu nü-

mun


ələr demokratiya, iqtisadi inkişaf səviyyəsi arasında müəyyən 

qanunauyğunluqlardan  kənara  çıxan  və  paradoksal olan əla-

q

ələrdən də xəbər verir. Məsələn, belə bir nəticə alınır ki, həqiqi 



elm  adamları  öz  fəaliyyətlərində  inkişaf  səviyyəsindən, 

özl

ərinin həyat səviyyəsindən  asılı  olmayaraq  həmişə  de-

mokratik olublar. Dig

ər tərəfdən, bu gün “kommunizm” və “so-

sializm” mü

əyyən qadağaların, rejimin mövcud olduğu cəmiyyət 

kimi t

əsəvvür olunsa da burada demokratizmin cəmiyyət 



h

əyatının  bütün  sahələrində  təzahürlərinə  də  rast gəlmək çətin 

deyilir. Bu m

ənada cəmiyyət hadisələrinə, o cümlədən iqtisadi 

hadis

ələrə birmənalı qiymət vermək düzgün sayıla bilməz. 



Dünyada  demokratik  arzularla  yaşayan  ölkələr çoxdur. 

Amma,  bu  demokratik  arzuları  inkişaf  etdirən, həyata keçirən 

hakimiyy

ət  qurulmalıdır.  Hakimiyyət, dövlətçilik o zaman 



qüvv

ətli olur ki, bu dövlətçiliyin bütün məqsədi milləti dir-

ç

əltməyə xidmət etsin.   

    


3.2.

 

Yetkin  sosial iqtisadiyyat demokratiya 

                       

üçün şərtdir 

 

Ədalətli cəmiyyətdə qanunların aliliyi təmin olunduqda o 



daha s

əmərəli fəaliyyət göstərir. 

 Vaxtil

ə Sokrat elə bir şəhər – dövlət tərəfdarı olmuşdur ki, 



orada yalnız ədalətli qanunlar fəaliyyət göstərsin. O, soruşurdu: 

«Qanunsuz şəhəri kim xoşlaya bilər!». 



Download 5.13 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   55




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling