AZƏrbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti


Download 5.13 Mb.
Pdf ko'rish
bet16/55
Sana15.09.2017
Hajmi5.13 Mb.
#15716
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   55

Pulun  

diktaturası 

 

 



167 

pulun miqdar n

əzəriyyəsidir. XVII-XVIII  əsrlərdə bu nəzəriy-

y

əni  C.Lokk,  Ş.Monteskye,  D.Yum,  XIX  əsrdə  isə  D.Rikardo 



kimi görk

əmli iqtisadçı və filosoflar inkişaf etdirmişlər

1



Bu n



əzəriyyəyə  görə  pulun dəyəri tədavüldə  olan pulun 

miq


darı  ilə  müəyyən olunur, əmtəələr tədavülə  qiymətsiz, pul 

is

ə dəyərsiz daxil olur, qiymət isə tədavül prosesində yaranır. 



XX 

əsrdə pulun miqdar nəzəriyyəsini Amerika iqtisadçısı 

N.Fi

şer, sonra isə C.Keyns və digərləri yeni yanaşma ilə əsas-



lan

dırmağa  çalışmışlar.  N.Fişer  özünün  «Pulun  alıcılıq  gücü» 

ki

tabında həmin nəzəriyyəni əsaslandırmaq üçün MV=PQ mü-



badil

ə bərabərliyindən istifadə edir. 

 

Burada: 


M – 

nağd pulun miqdarı; 

V – pulun dövriyy

ə sürəti; 

P – 

əmtəələrin qiymətlərinin orta səviyyəsi; 



Q – 

satılmış əmtəələrin miqdarını bildirir. 

N.Fişer burada iki göstərici ilə – əmtəələrin qiymətlərinin 

orta s


əviyyəsi (P) və «əmtəələrin kütləsi» - tədavüldə olan pu-

lun miqdarını müəyyən edir. Əmtəələrin qiymətlərinin orta sə-

viyy

əsini isə  



                     

Q

MV

P

=

 nisb



əti ilə ifadə edir. 

Göründüyü kimi, Fişerin tədavüldə olan pulun miqdarını 

hesablamaq üsulu, 

əvvəlki tədqiqatçılardan, adi dərsliklərdə il-

l

ərlə öyrənilən formulalardan fərqlənir. Monetarizmin tezisi isə 



                                                 

1

  Bax: 



Головнин  М.Ю.  Развитие  денежно  –  кредитной  сферы  в 

трансформационный период: Россия и   

    

страны  Центральной  и  Восточной  Европы.  –  М.:  Книжный  дом 



«ЛИБРОКОМ», 2009,  с. 9 – 11, 15. 

Pulun  

diktaturası 

 

 



168 

ondan ibar

ətdir ki, pulun sabitliyi iqtisadiyyatın normal fəaliy-

y

ət göstərməsi üçün müstəsna əhəmiyyətə malikdir



1

1976-



cı  ildə  istehlak sahəsində  tədqiqatları,  monetar  nə-

z

əriyyə və pul tədavülü tarixinin işlənilməsinə görə Nobel mü-



ka

fatı laureatı almış ABŞ iqtisadçısı Milton Fridmanın sözləri-

n

ə görə, «monetarist» - bu pul miqdar nəzəriyyəsinə inanan in-



sandır. 

 

4.3.



 

Kağız pullar, banknotlar və plastik kartların 

ümumi xarakteristikası 

 

 



Müasir pul vahidl

əri olan dollar, funt sterlinq, iyen, avro, 

rubl, manat v

ə  s. kağız  pullar  vasitəsilə  alıcılıq  qabiliyyətinə 

malikdirl

ər. Sizin müəyyən məbləğdə pulunuz varsa onu asan-

lıqla istənilən nemətə dəyişə bilərsiniz. Çünki, pul hamının qə-

bul etdiyi mübadil

ə vasitəsidir. 

Tarixi nöqteyi-n

əzərdən pulun iki formasının mövcudlu-

ğu göstərilir: tam dəyərli və natamam dəyərli. 

Tam d

əyərli pullar öz daxili dəyəri olan əmtəə xarakteri 



da

şıyır. Tam dəyərli pullara metal pullar aid edilir. Külçə, gü-

müş və qızıldan olan sikkələr. 

Natamam d

əyərli pullar dəyərin əlamətləridir. Qızılı əvəz 

ed

ən natamam dəyərli pullar əmtəəlik xüsusiyyətlərini itirir, özü-



nün daxili d

əyəri olmur. Pul əmtəəsindən fərqli olaraq natamam 

d

əyərli  pulları  istehlak  ehtiyaclarında  istifadə  etmək mümkün 



deyil. Natamam d

əyərli  pulların  aşağıdakı  növlərini fərq-

l

əndirirlər: 1) dövlət kağız pulları – xəzinədarlıq biletləri; 2) kre-



dit pullar-

nağd  və  nağdsız  (tələb edilən bank hesablarında  və-

saitl

ər, depozit pullar); 3) mübadilə sikkələri hal-hazırda praktik 



                                                 

1

  



Ба х : 

Современная экономика. Общедоступный учебный курс. Рос-

тов  н/Д.:  Феникс,  1999,  с.  664;  Головнин  М.Ю.  Развитие  кредитной 

сферы  в  трансформационный  период:  Россия  и  страны  Центральной     

и Восточной Европы. – М..: Книжный   Дом «ЛИБРОКОМ», 2009,  с. 

10, 13-15.

 


Pulun  

diktaturası 

 

 



169 

olaraq bütün ölk

ələrdə  dövriyyədə  kredit pullar və  mübadilə 

sikk


ələri mövcuddur. 

İqtisadi ədəbiyyatda göstərilir ki, kağız pullar üçün 2 xüsu-

siyy

ət xarakterikdir. Birinci xüsusiyyət ondan ibarətdir ki, onların 



öz daxili d

əyəri var. Onlar natamam dəyəri olan pullar – dəyər əla-

m

ətləridir. Kağız pullar alıcılıq qabiliyyətini müəyyən edən dəyərə 



malikdir.  Kağız  pulların  ikinci  xüsusiyyəti  onların  tədavülünün 

xarakteri il

ə  əlaqədardır:  onlar  təbiətən, qeyri-sabitdirlər, daha 

doğrusu, dəyərsizləşmişlər.

1

    


B

əzi iqtisadçılar bu cür kağız pulları bir növ inzibati pullar 

ki

mi şərh edirlər. Y.A.Vasilçuk yazır: “İnzibati pullar – dövlət tə-



r

əfindən  buraxılan  qızıl və valyuta ilə  deyil, əksinə dövlətin ha-

kimiyy

ət gücü ilə  təmin olunan və  əmtəə  dövriyyəsindən bütün 



dig

ər  pul  materiallarını  istisna  edən  kağız  işarələridir. Burada 

pullar, h

əmçinin insanlar üzərində  hakimiyyəti həyata keçirir. 

Lakin onlar özl

əri hakimiyyətin özünün yalnız bir alətidir. Yalnız 

bu diri pullarla” olan öd

ənişlər  qanunidir.  Yalnız  onlar valyuta 

mövqeyind

ədir, yəni xarici pullara bərabərləşdirilir.  Bütün  qızıl, 

gümüş çeklər, veksellər, qiymətli kağızlar - ən yaxşı halda pulun 

surroqatlarıdır (sürəti, oxşarı). Onları bu yaxınlara kimi yer kürə-

sinin 1/3-

ə hakim olmuş “xalis” şəkildə dərk etmək daha asandır. 

İnzibati pulların hərəkətinin başlıca məqsədi Dövlət büd-

c

əsidir, alətləri isə - dövlət bankı və vergi aparatıdır, istifadəçi-



l

əri – dövlət təşkilatları, dövlət müəssisələri və əhalidir

2



Kağız pullar məcburi kursla dəyərləndirilmiş pul nişanla-



rıdır (dəyərin nominal nişanıdır) və adətən metalla əvəzlənmir, 

                                                 

1

  Bax.: 


Деньги. Кредит. Банки: учебник для студентов вузов, обучаю-

щихся  по  экономическим  специальностям,  по  специальностям 

«Финансы  и  кредит»,  «Бухгалтерский  учет,  анализ  и  аудит»  / 

Е.Ф.Жуков, Н.М.  Зеленкова, Н.Д. Эриашвили; под ред.Е.Ф.Жукова. – 

4-

е изд., перераб. и доп. – М.: ЮНИТИ – ДАНА, 2009,  с. 22, 26-27. 



2

 Bax:


Васильчук Ю.А. Социальное развитие человека в ХХ веке. Фак-

тор денег. // Общественные науки и современность. 2001,  № 4,  с.10. 



Pulun  

diktaturası 

 

 



170 

dövl


ət tərəfindən öz xərclərini (dövlət büdcəsi kəsirini) ödəmək 

üçün buraxılır. 

Kağız  pulların  təbiəti ondan ibarətdir  ki,  onların  sərbəst 

d

əyəri yoxdur, belə ki, onların çap olunması əmək itkisi onların 



d

əyərini ifadə etdiyi mallarla müqayisədə cüzidir. Ona görə də 

kağız pullar öz dəyəri sayəsində dövriyyə edən qızıldan fərqli 

olaraq, yalnız özlərinin dövriyyəsi prosesində əsl dəyərini alır. 

Metal v

ə kağız pulların paralel tədavülü zamanı onların dəyəri 



əvəz etdikləri qızıl və gümüşün kəmiyyətinin dəyəri ilə müəy-

y

ənləşir: bir kağız pul vahidinin dəyəri tədavüldə olan kağız pu-



lun k

əmiyyətinə  bölünən tədavül  üçün  lazım  olan  metalın  kə-

miyy

ətinin dəyərinə uyğundur.



1

   


Bu müdd

əalardan  çıxan  nəticələri  iqtisadçı  K.V.Rudıy  də 

t

əsdiq edərək yazır: “Kağız pullar və kredit pullar simvolik pullar-



dan 

hesab olunur. Kağız pullar dövlət hakimiyyətinin qüvvəsinə 

əsaslanaraq, dövriyyədə qızılı və gümüşü əvəz edir və ilkin olaraq 

nominal üzr

ə nəcib metallara mübadilə oluna bilirdi.”

2

 



B

əzi iqtisadçıların fikrincə, ümumiyyətlə götürdükdə kağız 

pulların  dəyəri yoxdur. Məsələn, N.Qreqori Menkyu göstərir ki, 

kağız  pulların  həqiqi dəyəri yoxdur və  hökumətin qərarı  ilə  pul 

kimi istifad

ə  olunur

3

.  O,  sonra  yazır  ki,  qızıl  kimi  əmtəə  for-



masındakı pul həqiqi dəyəri olan puldur. O, hətta pul kimi istifadə 

olunm


adıqda belə, öz dəyərini saxlayacaq. Kağız dollar kimi xalis 

pul h


əqiqi dəyəri olmayan puldur. Pul kimi istifadə olunmadıqda 

onun heç bir d

əyəri olmayacaqdır

4

. Ancaq insan



lar kağız pulları 

qiym


ətləndirirlər, onların alıcılıq qabiliyyəti olan «kağız parçaları» 

                                                 

1

 Bax: Pul v



ə banklar. Dərslik. Bakı: “İqtisad Universiteti” Nəşriyyatı – 

2012,  s. 155. 

2

 

Bax: Rudıy K.V. Xarici ölkələrin maliyyə, pul və kredit sistemi: Dərs 



v

əsaiti / K.V.Rudıy – 2-ci nəşri, düzəlişlər və əlavələrlə / rus dilindən 

t

ərcümə. Bakı: “İqtisad Universiteti” nəşriyyatı,  2009,  s. 29. 



3

 Ба х : Н.Грего ри М eнк йу . Ек о но м ик син яса сла ры (Aзярб а йж а н д илинд я). 

Ща рва рд  У ниверситети. 2004,  с. 630. 

4

 Yеня о ра д а , с. 642.  



Pulun  

diktaturası 

 

 



171 

edirl


ər.  Pulun  alıcılıq  qabiliyyəti pul kütləsinin həcmini öz 

n

əzarətində saxlayan hökumət, Mərkəzi Bank tərəfindən müəyyən 



edilir. Müasir pul sabitliyi heç d

ə  ölkənin  qızıl  ehtiyatı  ilə 

əyyən olunmur. Lakin əvvəllər pulun sabitliyi  birbaşa  qızıl 



ehtiyatlarından  asılı  idi.  Bu  sabitliyi  Mərkəzi Bank özünün 

düşünülmüş  pul-kredit siyasəti ilə  təmin etməlidir. Tədavüldə 

h

əddindən çox pul kütləsi olarsa o öz alıcılıq qabiliyyətini itirir, 



qiym

ətdən düşür, bir sözlə, inflyasiyaya uğrayır. 

Pul t

ədavülünün daha böyük faizi ölkənin Mərkəzi Ban-



kının  buraxdığı  banknotlar  (bank  biletləri) və  dövlət xəzinə-

dar


lığının buraxdığı xəzinə biletləridir. N.Qreqori Menkyunun 

qeyd etdiyi kimi 

ən bariz aktiv valyuta əhalidə  olan  kağız 

banknotlar v

ə sikkələrdir

1

. Bunlar kağız pullardır. Onlar döv-



l

ət kağız pullarını təmsil edir. Adi həyatda bu iki forma vətən-

daşlar üçün fərqlənir. 

Kağız pullar və xırda pullar, bir yerdə nağd pulları əmə-

l

ə gətirir. Bu pullar öz fiziki formasında mövcud olan real pul-



lardır. Nağd pullar hələ də onları cəlbedici edən üstünlüklərə 

malikdir.  Nağd  pullar  çoxsaylı  ödəmələrin yerinə  yetirilmə-

sind

ə  kifayət qədər universal vəsaitdir.  Nağd  pul  asanlıqla 



nağd olmayan pula çevrilir. Ancaq bu prosesdə çətinliklər də 

mey


dana çıxa bilər. 

Nağdsız pullardan istifadə etməyin geniş yayılan və tərəqqi 

ed

ən  forması  pul  çekləridir.  Bank  hesabında  olan  pul  çekləri 



əmanətinin sahibinin, əmanətin məbləğini  ötüb-keçməyən, 

ist


ənilən məbləğdə  çek  yazmağa  və  bu çeki ödənilməyə  təqdim 

etm


əyə və yaxud ödəmə vəsaiti kimi ondan istifadə etməyə əsası 

v

ə hüququ vardır. Bununla da, çek pulun – nağd olmayan pulun 



öd

əmə funksiyasını yerinə yetirir. Lazım olan şeyləri almaq üçün 

öz cibind

ə  və  portfelində  pul gəzdirmək lazım  deyildir.  Çek 

kitabçasının  olması  kifayətdir. Çünki, sahibinin imza etdiyi çek, 

                                                 

1

 Ба х : Н.Грего ри М eнк йу . Ек о но м ик син яса сла ры (Aзярб а йж а н д илинд я). 



Ща рва рд  У ниверситети. 2004, с. 631. 

Pulun  

diktaturası 

 

 



172 

bankın onun hesabından pul verilməsində və yaxud başqa hesaba 

köçürülm

əsində əmanətçinin əmrini təmsil edir. Nağdsız hesablaş-

malardan istifad

ə olunan ölkələr də çeki və çek əmanətlərini pulun 

forması hesab edirlər. 

Lakin nağd puldan fərqli olaraq, çeklər o qədər də univer-

sal öd

əmə vasitəsi hesab olunmur. Onların qəbulu məhdud ola 



bil

ər və bankda müəyyən hesaba bağlıdırlar. Onu başqa şəxsə 

verm

ək çətindir,  onların  əsl olmasını  və  həqiqi sahibinə  aid 



olmasını təsdiq etmək tələb olunur. Bir sıra ölkələrin maliyyə 

praktikasında geniş istifadə olunan çeklər, öz tətbiqini Azərbay-

canda  indi  tapmışdır.  Ayrı-ayrı  şəxslərə  nisbətən müəssisələr 

t

ərəfindən tez-tez istifadə olunur. 



Xüsusi kredit biletl

ərini təmsil edən çeklər, pul vəsaitləri-

nin bir növü olub, pul v

əsaitinin bir hesabdan digərinə köçürül-

m

əsi üçün istifadə olunur və pul ödəmələrini həyata keçirir. 



Plastik  kartlar  forması  olan  bu  çeklər pul vəsaitlərinin 

spesifik al

ətləri  sırasına  aid  edilir.  Bu  cür  kartların  köməyi ilə 

öd

əmələri həyata keçirmək, onlar üzrə banklardan pul almaq olar. 



Maqnit  yazısı  olan  kartlardan  metroya  keçmək üçün, plastik 

kartlardan avtomat telefonlarla danışmaq üçün istifadə edilir. 



G

ələcəkdə daha əlverişli və təkmilləşmiş formada istifa-

d

ə ediləcək elektron pulların olacağı nəzərdə tutulur. Kağız 

pul s

ənədlərinin, məlumatın  daşıyıcılarının  maşınlar  olan 

s

ənədlərə  dəyişdirilməsi  elektron  pullara  yol  açır.  Elektron 

ticar

ət, elektron imza, elektron pullar əmtəə-pul mü-

nasib

ətlərinin təkamülündə ən yeni mərhələni ifadə edir. 

Banklardakı  cari  hesablarda  olan  nağdsız  pullar,  çeklərin 

köm

əyilə, asanlıqla ödəniş vasitəsinə çevrilir. Bundan əlavə, bir 



bank hesabından digərinə nağdsız-pul köçürmələri formasından 

geniş istifadə olunur. Məsələn, ABŞ-da və Avropada bütün bağ-

laşmaların və əmtəə-pul dövriyyəsi dəyərinin təxminən 90 faizi, 

nağd puldan istifadə olunmayan hesablaşmalar vasitəsilə həyata 

keçirilir. Bu s

əbəbdən  hesablaşmalarda istifadə  edilən bütün 

əmanətlər və yaxud müddətsiz depozitləri, çeklər və çek əmanət-


Pulun  

diktaturası 

 

 



173 

l

ərinin müxtəlif  formalarını  pul  hesab  etmək və  pul kütləsinə 



aid etm

ək qanunauyğun sayılır. 

 

4.4. Valyuta m

əzənnəsi və denominasiya 

 

Valyuta (italiyanca “valuta” -“d



əyər”, “qiymət” deməkdir) 

m

əzənnəsi milli valyutanın hər hansı başqa bir ölkənin valyutası-



nın pul vahidlərinin ifadə etdiyi müqayisəli qiymətidir. 

Rusiya iqtisadçısı O.V.Xmız yazır ki, valyuta məzənnəsi 

el

ə obyektiv iqtisadi kateqoriyadır ki, bütün mövcudluğu əmtəə 



is

tehsalının və beynəlxalq mübadilənin inkişafı ilə şərtlənir, bu 

mübadil

ənin təsiri zamanı müxtəlif pul vahidlərinin dövr etmə-



sind

ən asılıdır, onun iqtisadi məzmunu ayrı-ayrı valyutalar tərə-

find

ən təqdim olunan müxtəlif dəyərlərin mübadiləsinin qanu-



nauyğunluqları  ilə  müəyyən olunur. O, sözünə  davam edərək 

ya

zır ki, valyuta məzənnəsi iqtisadi kateqoriyadır, milli pul va-



hidl

ərində ifadə olunan xarici valyuta vahidinin qiymətidir. Bu 

qiym

ət  valyuta  bazarı  adlanan  bazarda tələb və  təklifdən  asılı 



ola

raq formalaşır. Tələb fiziki və hüquqi şəxslər tərəfindən ya-

ra

nır ki, bunlar da xarici valyutada hesablanmalıdır və bu val-



yu

tanı ona malik olan şəxslər təqdim edirlər

1



Valyuta m



əzənnəsi bir ölkənin pul vahidinin digər ölkələ-

rin pul vahidl

əri ilə ifadə olunmuş qiymətidir

2



Valyuta m

əzənnəsi – milli pul vahidinin alıcılıq qabiliy-

y

əti nəzərə  alınmaqla  müəyyənləşdirilir.  Valyuta  məzənnəsinə 



əsasən aşağıdakı amillər təsir göstərir: 

1.

 



Ölk

ənin ümumi iqtisadi vəziyyəti; 

2.

 

Ölk



ənin tədiyyə balansı; 

                                                 

1

  Ба х : 



Хмыз  Ольга  Васильевна.  Международный  рынок  капиталов 

(

монография). – М.: «Издательство ПРИОР», 2002, с. 92. 



2

 

Bax:  İqtisadi  nəzəriyyə. Makroiqtisadiyyat  –  1,2. Metaiqtisadiyyat. 



Trans

formasiya iqtisadiyyatı: Dərslik / PF əməkdar elm xadimi, professor, iq-

tisad elml

əri doktoru Q.P. Juravlyovanın ümumi redaktəsi ilə. – M.: “Daşkov 

v

ə K


0

” n


əşriyyat – ticarət korporasiyası, 2008,  s. 739-740.  

Pulun  

diktaturası 

 

 



174 

3.

 



Ölk

ədaxili bazarın vəziyyəti; 

4.

 

Ölk



ədəki inflyasiyanın səviyyəsi; 

5.

 



Ölk

ənin vergi sistemi; 

6.

 

Milli valyuta mübadil



ə olunduğu xarici ölkə valyutasının 

v

əziyyəti, ona təsir edən amillər; 



7.

 

Ölk



ədə daxili və xarici valyutaya olan tələb və təklif ara-

sındakı nisbət; 

8.

 

Ölk



ənin investisiya siyasəti; 

9.

 



Ölk

ənin xarici ticarət siyasəti; 

10.

 

İdxal və ixrac qiymətləri; 



11.

 

Aparıcı ölkələrin uçot dərəcələri; 



12.

 

Bir çox qeyri-iqtisadi amill



ər. 

Ümumiyy


ətlə, iqtisadi ensiklopediyalarda və  lüğətlərdə 

göst


ərilir ki, valyuta siyasəti – pulun alıcılıq qabiliyyətinə, val-

yuta m


əzənnəsinə  və  ölkənin bütövlükdə  iqtisadiyyatına  təsir 

etm


ək məqsədilə, pul tədavülü və valyuta münasibətləri sfera-

sında dövlətlərin və mərkəzi bankların həyata keçirdikləri təd-

birl

ərin məcmusudur. 



Valyuta m

əzənnəsi  aşağı  və  yuxarı  həddə  qalxa bilər. 

Professor Tofiq Quliyev göst

ərir ki, valyuta məzənnəsinin aşağı 

düşməsi daxili qiymətlərə, pulun alıcılıq qabiliyyətinə əks təsir 

göst


ərməklə  yanaşı,  milli  valyutanın  özünün  qiymətdən  düş-

m

əsinə gətirib çıxarır



1

İqtisadi ədəbiyyatda valyuta məzənnələrindəki dəyişiklik-



l

ərə tədiyyə balansı, alıcılıq qabiliyyəti, monetar siyasətin düz-

gün aparılması və portfel balansı baxımından yanaşılır. 

İnflyasiyanın qarşısını almaq üçün valyuta məzənnəsinin 

da

ha elastik olmasına şərait yaratmaq lazımdır. Bunun üçün öl-



k

ənin ixrac potensialı inkişaf etməlidir. 

T

ədiyyə balansı valyuta məzənnəsindəki dəyişikləri açıq-



la

yır. Alıcılıq qabiliyyəti baxımından yanaşma isə ölkənin əv-

                                                 

1

 Ба х : Т. Я.Гулийев. Инфлйа сийа нын а на то м ийа сы. Ба к ы.: 2006



,  с. 146. 

Pulun  

diktaturası 

 

 



175 

v

əlki illərdə  mərhələli  şəkildə  valyuta məzənnələrinin yüksəl-



m

əsində maraqlı olduğunu açıqlamağa imkan verir. 

Monetarist  yanaşma  qısa  dövrlərdəki valyuta məzənnəsi 

d

əyişmələrinin səbəbini  anlamağa  imkan  verir.  Portfel  balansı 



is

ə  inkişaf  etmiş  ölkələrdə  valyuta məzənnəsi dəyişmələrinin 

açıqlanmasında ən aktual yanaşmadır. 

İqtisadi ədəbiyyatda nominal və real valyuta məzənnələrini 

bir-birind

ən fərqli  şərh edirlər. Məlumdur ki, nominal və  real 

valyuta m

əzənnələri bir-biri ilə sıx əlaqədədir. Nominal valyuta 

m

əzənnəsi dedikdə  onu  başa düşmək lazımdır ki, hər hansı bir 



şəxs bir ölkənin  valyutasını  başqa  ölkənin valyutasına, real 

valyuta m

əzənnəsi isə, ölkənin  əmtəə  və  xidmətlərini digər bir 

ölk


ənin əmtəə və xidmətləri ilə həmin nisbətdə dəyişə bilsin. 

Bel


əliklə, nominal məzənnə iki ölkənin milli valyutalarının 

mübadil


ə olunduğu nisbət, real məzənnə isə iki ölkənin əmtəə və 

xidm


ətlərinin mübadilə olunduğu nisbi qiymətidir. Əgər nominal 

m

əzənnə  dəyişirsə  və  hər dollar daha çox xarici valyuta ala 



bilirs

ə, onda dollar dəyər  qazanmış  yaxud  güclənmiş  hesab 

edilir. Əgər nominal məzənnə dəyişərsə və hər bir dollar daha az 

xarici  valyuta  alırsa,  onda  dollar  dəyərdən  düşmüş  yaxud 

z

əifləmiş hesab olunur



1

Dünyanın əksər ölkəsində valyuta məzənnəsi milli valyutanın 



dollara v

ə  avroya nisbəti ilə  müəyyənləşdirilir.  Son  illəri nəzərə 

almasaq h

əmişə dünya pulu vəzifəsini əsasən dollar ifadə edib. 

B

əs mütəxəssislər dolların dünya bazarında gələcək aqibə-



tini nec

ə görürlər? 

Dollar  ABŞ-ın  valyutasıdır.  Son  illərin maliyyə  böhranını 

n

əzərə almasaq ABŞ-da makroiqtisadi göstəricilər həmişə normal 



v

əziyyətdə  olub.  Buna  baxmayaraq  ABŞ  daimi  olaraq  yüksək 

t

ədiyyə balansı və xarici ticarət kəsiri və büdcə defisiti ilə üzləşir. 



                                                 

1

 Ба х : Н.Грего ри М янк йу . Ек о но м ик син яса сла ры (Азярб а йж а н д илинд я). 



Ща рва рд  У ниверситети. 2004

,  с. 685, 686, 694. 



Download 5.13 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   55




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling