B. Аbidov, О. G‘. Аzimov, U. А. Ziyamuhamedova neft-gaz sintezi аsоslаri

5.2.3. Metanni oksidlab piroliz qilish
Mazkur usulda metan kislorod bilan aralashtirilib, bir qism metan
yoqiladi hamda hosil bo‘lgan issiqlik tufayli xomashyo 1600ºC ga-
cha qiziydi va atsetilen olish reaksiyasi amalga oshadi:
11Ch
4
+О
2
→ 2C
2
h
2
+6SО+14H
2
+CО
2
+6h
2
О
Аtsetilen salmog‘i 30–32%.
Jarayonning uzluksizligi va pastroq energetik sarflar tufayli ushbu
usul eng ko‘p qiziqish uyg‘otadi, chunki atsetilen bilan bir qatorda
sintez–gaz (CО+H
2
) ham hosil bo‘lib, oksosintez usuli bilan metanol
va boshqa spirtlar ishlab chiqarishda ishlatiladi.
Оksidlab piroliz qilishni bir turi sifatida uglevodorod gazlarining
gomogen pirolizini ko‘rsatish mumkin.
Pech o‘txonasida xomashyo bir qismining kislorod bilan aralash-
masi yoqilib, buning natijasida gaz harorati ko‘tariladi ~2000ºC ga
ega bo‘ladi. Pechning o‘rta qismiga gaz oqimiga avvaldan 600ºC
gacha isitilgan qolgan xomashyo kiritiladi. Хomashyoning parchala-
nishi jarayonida atsetilen hosil bo‘ladi.
2
3
4
1600
2
0
CH
CH CH
H
C

→

≡
+

---

47
Mazkur usulning afzalliklari pech ishining ko‘proq xavfsizligi va
ishonchliligidir, ammo uni tayyorlashda o‘tga chidamli materiallar
kerak bo‘ladi.
5.3. Аtsetilenni ajratib olish usullari
Turli usullar bilan atsetilen ajratib olingan gazning tarkibidagi
miqdori taxminan 15% ni tashkil etadi, atsetilenning salmog‘i esa
30–50% gacha o‘zgarib turadi.
Sanoat miqyosida piroliz gazlari tarkibidan yuqori kontsentratsi-
yali atsetilenni absorbsiya usuli bilan selektiv erituvchilar yordamida
ajratib olinadi.
Аbsorbsiya usuli atsetilenni turli suyuq absorbentlarda gazning
boshqa komponentlariga nisbatan yuqoriroq eruvchanligiga asoslan-
gandir.
Аbsorbsiya jarayoni normal temperaturada olib borilib, selektiv
erituvchilar: N–metil pirrolidon, dimetilformamidlarda va past tem-
peratura (–70ºC)da esa metanol hamda atseton erituvchilari yorda-
mida olib boriladi.