B. Аbidov, О. G‘. Аzimov, U. А. Ziyamuhamedova neft-gaz sintezi аsоslаri

Ikkinchi bosqich (IPB GPni parchalanishi)
IPB GP ni parchalanishi 60ºC dan ortiq bo‘lmagan haroratda kis-
lota (hammadan ham ko‘proq sulfat) ishtirokida amalga oshadi:
IPB GP ning parchalanish tezligi sulfat kislota kontsentratsiyaga
bog‘liq. Аmalda 95–96% li sulfat kislotaning atsetondagi 1% li erit-
2
3
3
3

---

83
masi ishlatiladi. IPB GP ni parchalanishi ko‘p issiqlik ajralib chiqishi
bilan boradi, shuning uchun u yaxshigina olib chiqib ketilishi lozim.
Bu jarayon reaksion massani tashqi sovutkich orqali sirkulatsiya qi-
lish, hamda sulfat kislota eritilgan atsetonning bug‘lanishi va so‘ngra
uni kondensatsiyalanishi hisobiga amalga oshiriladi.
1.3.4.1. Izopropilbenzolni oksidlab fenol va atseton olish 
texnologiyasi
Kumol usuli bilan fenol va atsetonlar olish prinsipial texnologik
sxemasi 9-sxemada keltirilgan.
9-chizma. Fenol va atsetonlar olish bilan boradigan izopropilbenzolni ok-
sidlash texnologik sxemasi.
Issiqlikni olish uchun suvi sirkulatsiya qilinadigan likopchalarga
joylashtirilgan ilon izi quvurchalar-kolonnada oksidlash jarayoni olib
boriladi. Siklga qaytarilgan IPB bilan ilk IPB aralashib, kolonnaning
yuqori qismidan beriladi.
Оksidlash uchun aluminiy xloridda benzolni propilen bilan ok-
sidlash orqali olingan IPB dan foydalaniladi, chunki uning tarkibida
oksidlash jarayonini tormozlovchi olefinlar bo‘lmaydi. Kolonnaning
yuqori qismida harorat 120ºC da ushlab turiladi, kolonna pastiga
tushgan sari u ham pasayadi va pastki qismida 108–110ºC ga teng
bo‘ladi.
Atmosferaga
α metilstriol
Atseton
Fenol
Kub qoldig‘i
oksidat
havo
qurilish
gp
pm
h
2
sO
4
naOh
ipb
ipb
h
2
O
naOh

---

84
Kolonnaning yuqorisidan chiqqan havo IPB dan holi qilinadi.
Kolonnadan 20–25% gidroperoksid saqlagan oksidat chiqadi va u
reaksiyaga kirishmay qolgan IPB dan haydash maqsadida vakuum
kolonnaga yo‘naltiriladi. Haydash 30 mm. sim. ust. qoldiq bosimda
va kolonnaning tubi temperaturasi 85–92ºC da olib boriladi. Ishqor
bilan ishlov berilib va quritilgandan so‘ng haydalgan IPB oksidlash-
ga qaytariladi, gidroperoksid esa 70–75% kontsentratsiya bilan par - 
chalanishga yo‘naltiriladi. Ba’zan IPB GPini 90–92% konsentratsi-
yagacha vakuum kolonnada qoldiq bosim – 10 mm sim.ust. va ko-
lonna tubi 95ºC bo‘lganda olinadi.
IPB GP ni parchalash 40–60ºC haroratda olib boriladi. So‘ngra
parchalanish mahsulotlari (PM) ishqor bilan neytrallanadi va rektifi-
katsiyaga yo‘naltiriladi. U yerda oldin atseton, so‘ngra a–metilstirol
va fenol hamda 7% gacha (fenolga nisbatan) hosil bo‘lgan yonaki
mahsulotlar haydalib chiqadilar.
Nordon mahsulotlar mavjudligi bois apparatura zanglamas
po‘latdan yasaladi.