B. Аbidov, О. G‘. Аzimov, U. А. Ziyamuhamedova neft-gaz sintezi аsоslаri

2.3.1.4. CО va H
2
 nisbati
Оdatda, CО va N
2
nisbati 1:1 dan 1:8 gacha tebranib turadi.
Reaksiya tenglamasiga binoan ilk moddalarning ekvimolekular nis-
batlari kerak, biroq, odatda, vodorod biroz ko‘proq (1:1,2) olinadi.
Vodorodni ko‘proq bo‘lishi ma’qulroq, chunki uning bir qismi hosil
bo‘ladigan aldegidlarni gidrogenlashga sarf bo‘ladi.
Izo– va normal tuzilishli aldegidlarni gidrogenlash vodorod bilan
nikel katalizatori ishtirokida 175–180ºC da va 50–200 atmosfera bo-
simi ostida olib boriladi va quyidagi reaksiyalar ketadi:

---

101
2.3.2. Katalizatorning kiritish sxemasi
Katalizatorning sistemaga kiritish usuli va uni regeneratsiya qi-
lish yo‘li bilan jarayonni texnologik bejash farqlanadi. Оdatda, kata-
lizator sistemaga uch usul bilan kiritiladi:
1. Suspenziyalashtirilgan katalizatorli sxema.
Juda maydalangan yoyuvchi (kizelgur) yuzasida kobalt metali
o‘tirib qoladi va so‘ng reaktorga keladi.
Usul kamchiliklari: apparaturaning eroziyasi, katalizator tayyor-
lash operatsiyalarining murakkabligi va beso‘naqayligi.
2. Ikki reaktorli va triadali sxemalar.
Katalizer–apparat yuzasiga kobalt metalli o‘tirib qolgan statsi-
onar yoyuvchi bilan to‘latiladi. Shu apparatning o‘zida 150–180ºC
haroratda va 200–300 atmosfera bosimi ostida kobalt karbonili hosil
bo‘lishi va ularni xomashyoda erib ketishi amalga oshadi. Shunday
yo‘l bilan tayyorlangan katalizator karbonillash reaktoriga boradi.
3. Tuzli sxemalar.
Kobalt reaktorga yog‘ yoki naften kislotalarning tuzi ko‘rinishida
kiritilib, so‘ngra reaksiya sharoitlarida kobalt karbonillari hosil
bo‘ladi:
2R(COO)
2
Co+8CO+2H
2
→
4RCOOH+Co
2
(CO)
8
2.3.3. Katalizatorni regeneratsiya qilish usullari
1. Kobaltni ajratish uglerod oksidi yo‘q paytda uni yoyuvchi–
pemza yoki kizelgur yuzasiga o‘tqazish orqali amalga oshiriladi.
2. Kobaltni shavel kislota yoki kuchsiz kislotalar yordamida par-
chalagach, kobalt filtrlanadi.