B. Аbidov, О. G‘. Аzimov, U. А. Ziyamuhamedova neft-gaz sintezi аsоslаri

2.6. Sintetik glitserin ishlab chiqarish
Glitserin uch atomli spirtdir:
Ch
2
ОH–CHОH–CH
2
ОH
U smolalar, portlovchi moddalar ishlab chiqarishda, tekstil va
farmatsevtik sanoatlarda likerlar tayyorlashda, tamaki sanoatida ish-
latiladi.
Glitserinning asosiy qismi uzoq vaqt yog‘larni sovunlash (yog‘lar
– yuqori yog‘ kislotalarni glitserin bilan murakkab efirlari) orqali
olingan:
Yog‘lar – oziq-ovqat xomashyosidir, shu bois yog‘larni sintetik
mahsulotlar bilan almashtirish yo‘llari uzoq vaqt qidirilgan.
Shunday mahsulot sifatida neft xomashyoni destruktiv qayta ish-
lash usullari bilan olinadigan propilenni ko‘rsatish joizdir:
CH
CH CH
Cl
CH Cl CHCl CH
dixlorpropan
2
3
2
2
3
1 2
=
−
+
→
−
−
−
,

---

105
1,2 Dixlorpropanni davomiy xlorlab simmetrik uchxlorpropan:
Ch
2
Cl–ChCl–Ch
2
Cl olinadi. Аralashmadan uchxlorpropanni ajratib
olish murakkab jarayondir. Shu sababli ushbu usul tez rivojlanmadi.
Faqat 1938-yili Vilyams propilen termik xlorlash reaksiyasini ochdi,
natijada allil xloridni hosil bo‘lish o‘rni belgilandi:
So‘nggi yillarda glitserin ishlab chiqarish ikki usul bilan amalga
oshirilmoqda:
Glitserin ushbu usullar bilan olinishi ko‘rib chiqiladi.
2.6.1. Propilendan allil xlorid orqali glitserin olish usullari
Sanoatda ikkala usul ham keng tarqalgan.
CH
CH CH
CH
CH CH Cl HCl
Cl
C
2
3
500
2
2
2
0
=
−

→

=
−
+
,

---

106