B. Аbidov, О. G‘. Аzimov, U. А. Ziyamuhamedova neft-gaz sintezi аsоslаri

1.2.1.4. Etilenning quyi bosimda polimerizatsiya qilish 
jarayonini texnologik rasmiylashtirish
Polimerlash jarayoni davriy va uzluksiz amalga oshirilishi mum-
kin. Uzluksiz jarayonda reaktor sifatida aralashtirgich qurilmali ko-
lonna ishlatilishi mumkin.
13-chizmada uzluksiz usul bilan ishlaydigan quyi bosimli polieti-
len ishlab chiqarishning prinsipial texnologik sxemasi keltirilgan.
13-chizma. Q‘uyi bosimda polietilen ishlab chiqarish prinsipial texnologik 
sxemasi: 
1–katalizator tayyorlash sig‘imi; 2–reaktor; 3–bug‘ latgich; 4–filtr; 5–suvni to-
zalash kolonnasi; 6–yengil fraksiyalarni haydash kolonnasi; 7–reflyuks sig‘imi;
8–erituvchini haydash kolonnasi; 9–erituvchini quritish kolonnasi.
1-sig‘imda tayyorlangan katalizatorning kuchli suyultirilgan erit-
masi (0,5–1 g/l), etilen va erituvchilar 2–reaktorga yuboriladi. Reak-
siya mahsulotlari reaktordan 3–bug‘latgichga yo‘naltiriladi va keyin
erituvchi bug‘lanadi va 6–kolonnaga keladi. Katalizatorni parchalash
va polimerni ajratib olish uchun bug‘latgichga suv beriladi. Polimer ni
suvdagi suspenziyasi 4–filtrga keladi, u yerdan quritish uchun yubo-
riladi. Polimerni filtrlarda va sentrifugalarda yuvish mumkin. Yuvish
muhiti sifatida suv yoki suvsiz spirt bo‘lishi mumkin. 6–kolonnaning
yuqorisidan erituvchining yengil fraksiyasi bilan suvni aze atrop ara-
lashmasi chiqib ketadi, 8-kolonnada esa erituvchi ajraladi.
Haydab olingan erituvchi toza erituvchi bilan aralashtirilib,
9–kolonnada quritiladi va yana reaktorga hamda katalizator erit masi
1
2
3
5
6
8
9
7

---

123
tayyorlashga yo‘naltiriladi. Polietilen quritilgandan so‘ng granulana-
di va qayta ishlashga berib yuboriladi. Qurilmaning hamma appara-
turasi azot «nafasi» sistemasiga ulab qo‘yilgan.
Аpparaturani ishga tushirishdan avval sistema azot bilan shamol-
latiladi, ishlash vaqtida esa havo va suv bilan bog‘lanib qolmaslik
uchun azotli «nafas olish» sistemasiga bog‘lanadi. Аzot toza (99,9%
dan kam emas) bo‘lishi kerak.
Quyi bosimda polietilen olish usuli yuqori bosimda polietilen
olish usullariga nisbatan afzalliklarga ega:
1) yuqori bosimli apparaturalarni qo‘lashga ehtiyojning yo‘qligi;
2) yuqori bosimdagiga nisbatan kam kapital mablag‘ kiritilishi;
3) bir o‘tishda etilen konversiyasining yuqorililigi (deyarli
100%).