B. G. Pürliýew, E. G. Rahmanowa, M. B. Meläýewa TÜrkmenistanyň ykdysadyýeti

Harytlaryň zerur görnüşleriniň importy
harytlar
2000 ý.
 2013 ý.
ABş-nyň
mln doll.
jemi,
%
ABş-nyň
mln doll.
jemi,
%
Jemi
1785
100
16090
100
Ekerançylygyň önümleri 
28,9
1,6
278,6
1,7
Maldarçylygyň önümler 
69,5
3,9
204,6
1,3
Taýýar azyk önümleri; spirtli 
we beýleki
112,6
6,3
383,3
2,4
Himiki önümler we onuň bilen 
baglanyşykly senagat pudagy
146,3
8,2
748,2
4,7
Plastmassalar we olardan 
edilen önümler
68,3
3,8
572,3
3,6
Agaç we agaçdan edilen önümler
10,2
0,6
255,4
1,6
Dokma materiallary we 
dokma önümleri
49,0
2,8
160,9
1,0
Daşdan, gipsden, sementden 
edilen önümler; aýna we olar­
dan edilen önümler
24,0
1,3
667,4
4,1
Gymmat däl metallar we olar­
dan edilen önümler
219,9
12,3
2625,5
16,3
Maşynlar, enjamlar we meha­
nizmler
619,8
34,7
4237,5
26,3
Ulag serişdeleri 
162,8
9,1
1239,0
7,7
Optiki enjamlar; sagatlar; saz 
gurallary
24,7
1,4
291,3
1,8
Dürli senagat harytlary 
44,3
2,5
630,4
3,9
Beýleki harytlar 
204,7
11,5
3795,6
23,6
Çeşmeler: (35, s. 109-110); (40, s.153-155).

---

103
§4. Daşary ykdysady aragatnaşyklaryň ösüşi
Daşary ykdysady aragatnaşyklaryň mundan beýläk-de ösdüril­
megi, halkara derejesinde zähmetiň rejeli bölünişigi, ähli ýurtlaryň 
ykdysady ösüşiniň derejesine we ýaşaýşyň gurluşyna garamazdan, 
olaryň ykdysady hajaty bolup durýar hem-de munuň özi jemgyýet-
çilik zähmetini tygşytlamagyň wajyp serişdesi we öndüriji güýçleri 
ösdürmegiň möhüm şerti hasaplanýar diýen düşünjeden ugur almak 
arkaly ýola goýulýar. 
Türkmenistanyň ykdysadyýetiniň daşary ykdysady toplumynyň 
mundan beýläk-de ösdürilmegi GDA ýurtlary, şeýle hem dünýä ul­
gamynyň beýleki döwletleri bilen daşary ykdysady aragatnaşyklary 
işjeňleşdirmegiň hasabyna, “Açyk gapylar” syýasatynyň ýöredilme­
gine esaslanýar.
Dünýäniň ähli döwletleri bilen özara peýdaly hyzmatdaşlyk Ga­
raşsyz, Bitarap Türkmenistanyň durmuş-ykdysady özgertmeler bara­
daky milli maksatnamalarynyň aýrylmaz bölegi bolup durýar. Integ­
rasiýa bilen bagly aragatnaşyklar ýurduň ykdysadyýetiniň has ileri 
tutulýan ulgamlaryna daşary ýurt maýa goýumlarynyň çekilmegine 
gönükdirilendir.
Geljekde eksportda taýyn önümleriň paýyny artdyrmagyň we im­
port boýunça azyk önümleriniň paýyny azaltmagyň hasabyna, daşary 
söwdadaky harytlaryň düzüminde özgertmeleri amala aşyrmak göz 
öňünde tutulýar. Ýurdumyzyň azyk önümleri bilen öz-özüni üpjün 
etmegi boýunça ýöredilýän syýasat bu özgertmeleriň üstünlikli amala 
aşyrylmagyna ýardam berer.
2030-njy ýyla çenli daşary ykdysady aragatnaşyklary ösdürmek 
bilen bagly ýagdaý harytlary ýerlemegiň alternatiw (bäsleşikli) ba­
zarlaryny ösdürmek, Türkmenistanyň halkara bazarlaryna çykmagy 
we ýangyç-energetika serişdeleriniň eksportyny güýçli depginde art­
dyrmak arkaly kesgitlener.
Tebigy gazyň iberilmeginiň görnüşleriniň we ugurlarynyň artdy­
rylmagynyň netijesinde 2020-nji ýylda tebigy gazyň iberilýän möç­
berleri 187,7 mlrd kub metre, 2030-njy ýylda bolsa 229,8 mlrd kub 
metre ýetiriler. Şol sanda tebigy gazyň eksporta iberilýän möçberi, 
degişlilikde 4,4 we 5,3 esse artar (23-nji tablisa). Munuň özi daşary 

---

104
söwdada oňyn tapawudyň durnukly ýagdaýda ösdürilmegini üpjün 
etmäge mümkinçilik berer.
23-nji tablisa