B. I. Ibraximov, X. A. Tashxodjayev
Download 131.61 Kb.
|
YANGI MALUMOT ENERGIYA
- Bu sahifa navigatsiya:
- 1.4.1. Asinxron mashinalar
|
15-rasm. Eng oddiy elektr
mashinasining ishlash prinsipi. 16 bo‘ladi. Ya’ni har qanday elektr mashinada juft qutblar soni, aylanish tezligi va induksiyalangan EYuK chastotasi orasida uzviy bog‘lanish mavjud. Mashinalarda bir o‘ramli emas, balki ko‘p o‘ramli g‘altak lar ishlatiladi. Har qanday elektr mashina qo‘zg‘almas jism — stator va aylanuvchan qism rotordan iborat. Rotor stator ichida erkin aylanishi uchun ular orasida havo tirqishi (millimetr ulushlaridan bir necha millimetrlargacha) qo‘yiladi. Mashinalar statori qalinligi 0,35 yoki 0,5 mmli elektrotehnik po‘lat plastinkalardan (transformatorlardagi kabi) yig‘iladi. Plastinkalar mashinaning turiga harab elektromagnit chulg‘am joylashtiriladigan qutblari yaqqol ko‘rinib turadigan (o‘zgarmas tok mashinalarda) yoki halqa ichki sirti bo‘ylab joylashtiriladigan bir tekisdagi yarim yopiq ariqchalari (o‘zgaruvchan tok mashinalarda) tarzda shtamplanadi va cho‘yandan yoki po‘latdan quyilgan staninaning ichki tomoniga mahkamlanadi. Staninanig yon tomonlari rotor vali o‘tkaziladigan qoplama bilan qoplanadi. Mashinalar rotori ham elektrotehnik po‘lat plastinkalardan yig‘ilib, uning tashqi tomoniga chulg‘am lar joylashtiriladigan ariqchalar o‘yiladi. Rotorlar tuzilishini turli turdagi mashinalarni o‘rganish jarayonida ko‘rib chiham iz. Mashinalar chulg‘amlari mis yoki alyuminiy simlardan tayyorlanadi va mashina turiga harab rotorga yoki statorga ma’lum tarzda joylashtiriladi. 1.4.1. Asinxron mashinalar Barcha mashinalar kabi asinxron mashina ham generator, ham dvigatel rejimlarida ishlashi mumkin. Lekin u generator sifatida qator sezilarli kamchiliklarga ega va deyarli dvigatel sifatida ishlatiladi. Asinxron dvigatellar bir fazali, ikki fazali va uch fazali bo‘ladi. Mashinaning statori yarim yopIq ariqchalar o‘yilgan elektrotehnik po‘lat plastinalardan yig‘iladi. Bu ariqchalarga chulg‘am joylashtiriladi. Dastlab sinhron dvigatelni ko‘rib chiham iz. Ularda stator chulg‘am lari o‘zaro 1200 ga surilgan mos ravishda ulangan uchta chulg‘am dan iborat va uch fazali tizimni tashkil qiladi. Staninaning klemmalar qutichasiga 6 ta har bir fazaning boshi va uchlari chihariladi, ya’ni chulg‘am larni ham yulduz, ham uchburchak shaklida ulash mumkin. Asinxron mashinalarning rotorlari faza chulg‘ami va qisqa tutashtirilgan bo‘lishi mumkin qisqa tutashtirilgan rotor to‘liq yopIq ariqchali po‘lat mislardan yig‘iladi, ularga uchlari metall halqachalarga mahkamlangan sterjenlar joylashtiriladi. Sterjenlar ko‘pincha alyuminiydan tayyorlanadi va bosim ostida rotor ariqchalariga quyiladi. Bunday rotorlarning zanjirga chiqishlari bo‘lmaydi. qisqa tutashtirilgan rotorli dvigatellar faza chulg‘am li rotorli dvigatellardan ko‘ra arzon, sodda va ishlatishda ishonchli, lekin ularning rostlash tafsiflari yomon. Faza chulg‘am 17 li rotorning chulg‘am lari statorniki kabi uch fazali bo‘lib, ularning ohirlari yulduz sxemada ulanadi, uchlari esa rotor validan va bir-birlaridan izolyatsiyalangan holda rotor valiga mahkamlangan kontakt halqachalariga ulanadi. Staninaga ko‘mir yoki mis cho‘tkalar mahkamlangan bo‘lib, val aylanganida ular halqachalar bilan sirpanma kontakt hosil qiladi. Cho‘tkalar yordamida rotor chulg‘am lari qichqa tutashtirilishi yoki tashqi qarshilikka ulanishi mumkin. Faza chulg‘amli rotorlar qisqa tutashtirilgan rotorlardan kam va faqat yuqori quvvatli asinxron dvigatellarda ishlatiladi. Asinxron dvigatelning ishlash prinsipi statorning uch fazali chulg‘amini uch fazali tok beriladigan fazoda o‘zaro 120°ga surilgan uchta g‘altak lar ko‘rinishida tasavvur qilamiz (16-rasm). Tok yo‘nalishini ramkaning boshidan ohiriga musbat, ramkaning ohiridan boshiga esa manfiy deb qabul qilamiz. T1 vaqt momentida A-X ramkada tok yo‘q, B-Y va C-Z ramkalarda esa tok bor. Bu ramkalar ko‘rsatigan yo‘nalishdagi magnit oqimini hosil qiladi (Parma qoidasiga binoan). Shunday qilib, ta’minot kuchlanishining yarim davrida stator maydoni 180° ga buriladi, ya’ni 360° da to‘liq aylanib chiqadi. Agar statorning uch fazali chulg‘amiga uch fazali tok berilsa,unda n = 60 ayl/min. tezlikda aylanadigan f1/p magnit maydoni hosil bo‘ladi (16-rasm), bu yerda: f1 chastota (chunki f1 va r = const, u holda n = const). a) b) Download 131.61 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|