B. I. Ibraximov, X. A. Tashxodjayev

13-rasm. Y/Y ulanishda transformator guruqini aniqlash chizmasi.
14
Uchburchak sxema ulanishda birinchi fazaning ohiri, ikkinchi fazaning
boshlanishi bilan, ikkinchi fazaning ohiri uchinchi fazaning boshlanishi
bilan, uchinchi fazaning ohiri esa birinchi fazaning boshi bilan ulanadi.
Burchak siljishini aniqlash uchun soat milidan foydalaniladi, bunda
har bir son boshqasiga nisbatan 30° ga surilgan. Agar transformator bo‘lsa
bunda bir hil nomdagi birlamchi va ikkilamchi chulg‘am lar sterjenda
joylashadi va bir hil yo‘nalishda o‘raladi, birlamchi va ikkilamchi chulg‘am
lar kuchlanishlari vektorlari yo‘nalish bo‘yicha mos tushadi, ya’ni ularning
surilishi 0 ga yoki 12 ga teng bo‘ladi, u holda Y/Y-0 guruhni olamiz. Agar
ikkilamchi chulg‘amda fazalar o‘rnini almashtirsak, bir hil nomdagi chiziqli
kuchlanishlar vektorlari orasida (A-X, a-x) 120° burchakka surilish vujudga
keladi (soat mili 4 ni ko‘rsatadi), ya’ni Y/Y-4 guruhdagi transformatorni
olamiz. Transformatorning 3 fazali chulg‘am lari Y/Y sxemada ulanganida
istalgan juft guruhni olish mumkin. Transformatorning chulg‘amlari Y/D,
D/Y sxemalarda ulanganida esa istalgan toq guruhlarni, ya’ni 1, 3, 11
guruhlarni olish mumkin. Y/Y-0, Y/-11, Y/D-11 guruhlar standart guruhlar
hisoblanadi, A faza sariq, B faza yashil va C faza qizil ranga bo‘yaladi.
1.4. ELEKTR MASHINALAR
Elektr mashinalar mehanik energiyani elektr energiyasiga yoki elektr
energiyani mehanik energiyasiga o‘zgartirishga mo‘ljallangan. Mehanik
energiyani elektr energiyaga o‘zgartiradigan mashina generator, elektr
energiyani mehanik energiyaga o‘zgartiradigan mashina esa dvigatel deyiladi.
har qanday elektr mashinasi ham generator, ham dvigatel rejimida ishlashi
mumkin. Tok turi zanjirida ishlashiga harab elektr mashinalar o‘zgaruvchan