B ibragimov, M. Ibragimov

Yonboshlab suzish 
Yonboshlab suzish nomidan ham tushunib turibmizki, chalqancha yotib 
emas, ko`krak bilan ham yotib emas, balki yonga yotib suzishdir. Bu suzish 
usulining amaliy ahamiyati shundaki, bir qo`l istalgan vaqtda bo`sh bo`lishi, biror 
narsa - buyumni ushlay olishi mumkin. Shuning uchun ham yonboshlab suzish 
usulini harbiy xizmatchilarga o`rgatish ular faoliyatida juda qo`l keladi. Masalan, 
suv tegishi mumkin bo`lmagan asbob-uskunalar, qurol-aslahalar, o`q-dorilarni 
daryoning bir sohilidan ikkinchisiga olib o`tishda xuddi shu suzish usuli 
qo`llaniladi. Hatto, bolalar ham cho`milayotganlarida kiyimlarini bir qo`llarida 
tutib, yonboshlab suzgan holda suvning bu betidan u betiga olib o`tadilar. Biz 
mazkur usulda suzishni ta`riflaganimizda bir qo`llab suzishni emas, balki ikki 
qo`ylab suzishni va bunda oyoqlar harakatini, nafas olishni o`rgatishni lozim 
topdik. 
Qo`llar harakati. Yonboshlab suzishda qo`llar harakati hech qachon bir-
biriga mos kelmaydi - biri bir xil harakat qilganida ikkinchisi ikkinchi xil harakatni 
bajaradi. Shu sababli ham bunda bir qo`l tayyorlanish harakatini boshlaganda, 
ikkinchi qo`l ishchi harakatni boshlaydi va h. k. 
Yuqoridagi qo`lning tayyorlanish harakatini tasvirlaydigan bo`lsak, bunda 
uning dastlabki holati suvda, ya`ni tanadan songacha uzatilgan holatda bo`ladi. 
Tayyorlanish harakati esa quyidagicha kechadi: suvdan oldin yelka, bilak va keyin 
panja tirsakdan bukilgan holda chiqadi. So`ng qo`l tirsakdan yozilgan holda oldin 
panja, keyin bilak yelkadan oshib o`tarkan, to`g’rilanadi va oldinga iloji boricha 
uzatiladi. Shunday uzatiladiki, butun panja uchi, bilak, yelka kamari tana bilan 
oyoqlarning gorizontal holatiga to`ppa-to`g’ri bo`lib qoladi. Shundan keyin shu 
qo`l suvga botib borarkan, tirsakdan sal bukiladi. Qo`l holati bilan suv sathi 
oralig’ida taxminan 45° burchak hosil bo`lganida tayyorlanish harakati tugaydi. 

---

116 
Yuqoridagi qo`lning ishchi harakati boshlanish oldida hozir aytib 
o`tganimizdek, qo`l tanaga nisbatan perpendikulyar holatda turgan bo`ladi. Endi u 
tana bo`ylab oldindan orqaga harakat qilib ish bajarishi, ya`ni eshish harakatiga 
o`tishi lozim. Eshishning birinchi yarmidayoq tirsak burchagi sal yozilib taxminan 
90° atrofida bo`ladi. Songa yaqinlashib qolganida esa u tamoman yozilib 
to`g’rilanib oladi. Binobarin, qo`l chanoq yonidan o`tayotganida bu bosqich ham 
tugaydi, demak, eshish harakati - ish bajarish oxiriga yetadi. Endi u tayyorlanish 
harakatiga ko`chadi va h. k. 
Pastki qo`lning ishchi harakatida uning dastlabki holati suv ostida to`g’ri 
uzatilgan vaziyatda, kaft eshishga tayyorlanayotganday pastga qaragan bo`ladi. U 
harakatni, odatda, pastga-orqaga eshish bilan boshlaydi. Qo`l pastga harakat 
boshlaganida tirsakdan sal bukiladi. Ishchi harakatning o`rtalariga yetganida tirsak 
burchagi taxminan 100° atrofida bo`ladi. Qo`l yoy hosil qilib bo`lganida uning 
ishchi harakati tugagan bo`ladi. 
Pastki qo`lning tayyorlanish harakatini mutaxassislar odatda ikki qismga 
bo`ladilar: qo`lning tanaga tomon harakati va oldinga tomon harakati. Qo`l tanaga 
tomon harakati boshlanganida u tirsak bo`g’imidan bukiladi, yelka tanaga olib 
kelinadi. Qo`l tirsakdan taxminan 40° atrofida bukilib, kaft tanaga qaragan paytda 
pastki qo`lning tayyorlanish harakatining birinchi qismi tugaydi. Keyin qo`l 
yozilarkan, oldinga uzatiladi va kaft pastga qaratiladi. Shu bilan uning ikkinchi 
qismi ham tugaydi.