B. J. Boltayev, A. R. Azamatov, G. A. Azamatova, B. S. Xurramov nazariya, algoritm, dastur toshkent 2013

Boshlanish
 A
S:= 
π

∙
(A/2)

2

S
d

Tamom 

---

85
chiqaring (yo‘llanma: uchburchak yarim perimetri YP=(A+B+M)/2 bo‘lganda yu-

za hisoblash uchun Geron formulasi o‘rinli:
)
M
YP
(
)
B
YP
(
)
A
YP
(
YP
S







).
36. Uchburchakning gipotenuzasi A va unga tushirilgan B balandlik berilgan.
Uchburchakning yuzini hisoblash dasturini tuzing (yo‘llanma: S =
2
1
A·B).
37. Uchburchakning A va B tomonlari hamda ular orasidagi M burchak berilgan.
Uchburchakning yuzini hisoblash dasturini tuzing (yo‘llanma: S =
2
1
A·B·sinM).
38*. Uchburchakning o‘rta chiziqlari hosil qilgan kichik uchburchak perimetri A
va yuzasi B berilgan. Katta uchburchakning perimetri va yuzini toping
(yo‘llanma: uchburchakning o‘rta chiziqlari mos tomonlarning yarmiga teng).
39. Barcha tomoni A bo‘lgan uchburchakning B balandligini toping (yo‘llanma:
uchburchak teng tomonli bo‘lgani uchun B=
2
3
·A).
40. Parallelogramning tomonlari A va B bo‘lsa, uning yuzini toping (yo‘llanma:
S = A·B).
41. Parallelogramning A va B tomonlari hamda ular orasidagi C burchak berilgan.
Parallelogramning yuzini hisoblash dasturini tuzing (yo‘llanma: S=A·B·sinC).
42*. Parallelogramning barcha tomoni teng hamda diametrlari A va B bo‘lsa, un-
ing yuzini toping (yo‘llanma: barcha tomoni teng parallelogram romb, demak,
yuzi S =
2
1
A·B).
43. Radiusi R ga teng doiraning yuzini toping (yo‘llanma S=π∙R
2
).
44. Aylana uzunligi A bo‘lsa uni radiusini toping (yo‘llanma: L=2∙π∙R).
45*. Doiraning yuzi S berilgan, uni chegaralab turgan aylana uzunligini toping
(yo‘llanma: S=π∙R
2
, L=2∙π∙R).
46*. Radiuslari, mos ravishda, R
1
, R
2
, R
3
ga teng doiralarning umumiy yuzini
kvadratini hisoblash algoritmini tuzing.

Yechim:
Masaladagi ko‘rsatmalar faqat qiymat berish, chiqarish va oddiy

hisoblashdan iborat. Kerakli formulalar: S1=π∙R
1
2
; S2=π∙R
2
2
; S3=π∙R
3
2
;
S=S1+S2+S3 yoki yuzani bitta formula bilan ham ifodalash mumkin S=
π∙(R
1
2
+R
2
2
+R
3
2
).

---

86
Algoritm (so‘z orqali):

1) boshlansin;
2) R
1
, R
2
, R
3
kiritilsin;
3) S:=π∙(R
1
2
+R
2
2
+R
3
2
);
4) S chiqarilsin;
5) tamomlansin.
Algoritm (blok-sxema):

Dasturi:

Var
R1, R2, R3, S : Real;
Begin
Write(‘R1= ‘); Readln(R1);
Write(‘R2= ‘); Readln(R2);
Write(‘R3= ‘); Readln(R3);
S:=Pi*Sqr(Sqr(R1)+
Sqr(R2)+Sqr(R3));
Writeln(‘Yuza= ‘, S);
End.

47. Markazlari bir nuqtada bo‘lgan R1 va R2 radiusli doiralar hosil qilgan halqa

yuzini hisoblang (yo‘llanma: S=π∙R
2
formuladan yuzalar topiladi va yuzalar
ayirmasi moduli qaraladi).
48. Berilgan A(x1,y1) va B(x2,y2) koordinatalarga asosan ikki nuqta orasidagi
masofani toping.

Yechim:
Avval ikki A va B nuqta orasidagi

d
AB
uzunlik formulasini hosil qilamiz.
To‘g‘ri chiziqdagi x1 va x2 nuqta
orasidagi masofa |x1–x2| ga, y1 va y2
nuqta orasidagi masofa |y1–y2| ga teng.
Chizmadan ko‘rinib turibdiki, AB kes-
ma to‘g‘ri to‘rtburchakning diagonali
bo‘ladi. Shuning uchun Pifagor teore-
masiga ko‘ra: d
2
AB
=|x1–x2|
2
+|y1–y2|
2
.
Bundan:
2
2
AB
)
2
y
1
y
(
)
2
x
1
x
(
d




. 
Algoritm (blok-sxema):

Dasturi:

Var
x1,y1,x2,y2, dAB : Real;
Begin
Write(‘x1= ‘); Readln(x1);
Write(‘y1= ‘); Readln(y1);
Write(‘x2= ‘); Readln(x2);
Write(‘y2= ‘); Readln(y2);
dAB:=Sqrt(Sqr(x1
–x2)+Sqr(y1–y2));
Writeln(‘Masofa = ‘, dAB);
Readln;
End.