B. O. Bekn azarov
Download 4,41 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Qichki qurg‘oqchilik.
- Qishki-bahorgi «kuyishlar».
- Yuksak o‘simliklarga va ultrabinafsha nurlar radiatsiyasining ta’siri.
- B-ultrabinafsha radiatsiya nurlarining fiziologik va molckulyar jarayonlarga ta’siri.
- 0 ‘siniIiklarning ultrabinafsha nurlar radiatsiyasiga chidamliligi mexanizmlari.
|
Dim iqish. Ushbu hoi qish unchalik sovuq boMmagan davrda qalin qor ostida ro‘y beradi. 0 ‘simliklarda qalin qor tagida, harorat 0°C atrofida boMganda nafas olish jadallashadi. Buning natijasida kuz fasli 448 davomida sovuqqa
chiniqish davrida
yig‘ilgan zaxira
qand moddalarining parchalanishi ro‘y beradi. Shuni aytib o‘tish lozimki, o ‘simliklarda qandlaming miqdori 20-25% atrofida bo‘ladi. Dimiqish natijasida esa qandlaming miqdori 5-10 marotaba kamayib ketadi, ya’ni 2-4% ko‘rsatkichga tushib qoladi.
Bu esa
o‘simliklaming ehidamsizligiga olib keladi va qorlar erigandan so‘ng ro‘y beradigan bahorgi sovuqda nobud bo‘ladi. Bundan tashqari holsizlangan o ‘simliklar zamburug‘li kasalliklarga ham tez chalinadi. Dimiqish hodisasiga pastki musbat haroratlarda nafas olish jadalligi past bo‘lgan va o‘z to‘qimalarida katta miqdorda qandlami zaxiralovshi o‘simliklar nisbatan chidamli bo‘ladi. Ivish. Ayrim yillarda bahor faslida havoning uzoq muddatli isishi ro‘y beradi. Agar ushbu davrda yer hali muzlagan holatda bo‘lsa qorlaming erishidan hosil boMgan suv yerga singimaydi. Buning natijasida o ‘simliklami suv qoplaydi. Bunday holda o ‘simliklarga kislorod yetishmasligi natijasida gipoksiya holati ro‘y beradi va ular o ‘ladi. Chunki, gipoksiya holatida aerob nafas olish to‘xtaydi va anaerob nafas olish kuchayadi. Bizga ma’lumki, anaerob nafas olish jarayonida hujayralarda ATF moddasining sintezi kamayadi va to‘qimalarda spirtlar hamda kislotalar yig‘ila boshlaydi. Spirtlar va kislotalar ta’sirida membranalar o‘tkazuvchanligi ortadi va hujayra atrof muhitga turli suvda eruvchi moddalami ajrata boshlaydi. Gipoksiya sharoitida bir gramm
molekula glukozaning oksidlanichidan hosil bo‘lgan ATF miqdori aerob sharoitga nisbatan 19 marotaba kam boMadi. Shuning uchun hoilanish sharoitida o‘simliklar o ‘z hayotiy jarayonlarini saqlab qolish uchun zaxira moddalami ayniqsa qandlami ko‘p sarflaydi. Buning natijasida ushbu moddalarning miqdori tezda kamayib ketadi. Suv bosgah o ‘simliklar 7°C haroratda 5-7 kun, 20°C esa 1 kun yashashi mumkin. Mu* qobig‘i. Ushbu hoi o‘simliklami suv bosgan holatda havoning sovub ketishi natijasida ro‘y beradi. Buning natijasidayer yuzasida turib qotgart suv muzlaydi va o ‘simliklami muz qoplaydi. Muz qobig‘i esa amaliy jihatdan kislomdni o ‘tkazmaydi. Agarda muz qatlaminihg qalinligi 1 sm bo‘lsa uning 1 sm2 yuzasl orqali bir soatda 0,00017- 0,00037 mi kislorod o*tishi muhikin. Aftirtio o'simltklar barglarining bir qisnli mushing yuzasida b o isa , ular orqali kislorod ta’minoti saqianib qolgdrtligi sababii, o‘sirtilikla^ nobud bo‘inteydi. 0 ‘simHk barglari
darajada zararlanadilar. 0 ‘simliklami butunlay muz qoplagan holda ular -3°C haroratdan ham nobud bo‘lishlari mumkin. 0 ‘simliklami muz qobig‘i tagida nobud bo'lishining ikkinchi sababi, bu muzning haroratni yaxshi o ‘tkazishidir. Muzning issiqlik o‘tkazishi qorga nisbatan bir nesha baravar yuqori. Shuning uchun ham atmosferaning sovushi natijasida o ‘simliklarga past harorat tez ta’sir qiladi va ular muzlaydi. Shuningdek, muzning o‘simliklarga siquvshi ta’siri natijasida ham ular nobud bo‘lishi mumkin. Ayrim hollarda muz qobig‘i o ‘simlikning ustida emas, balki butun tanasi bo‘ylab ro‘y beradi. Bu hoi o ‘simliklar uchun ayniqsa xavflidir. Bo‘rsish. Bu hoi havoning bahorgi isishi natijasida uning tuproqqa singishi, so‘ngra esa sovuq harorat natijasida ushbu tuproq qatlamining muzlashi va uning tuproqning erimagan qismi bilan muz qatlami hosil qilishi natijasida ro‘y beradi. Ushbu qatlam tuproqning yuqori qatlamini ko‘taradi, chunki suv muzlaganda uning hajmi kengayadi. Buning natijasida ildizlaming yorilishi-uzilishi ro‘y beradi. Bahorgi havoning isishi natijasida tuproq-muz qatlami eriydi va ko‘tarilgan tuproq qatlami o'tiradi. Natijada yorilgan-uzilgan ildizlar yotiq holda tuproq yuzasiga chiqib qoladi. Agar ular tezda tuproqqa ildiz otmasa issiq havo ta ’sirida tezda qurib qolishi mumkin. Ayrim o ‘simliklarda bo‘rtishga nisbatan moslanishlar vujudga kelgan. Masalan, kok-sagiz o‘simligida kuzda S-simon ildizlar hosil bo‘ladi. Ushbu ko‘rinishdagi ildizlar parenxima hujayralarining asosiy o ‘q bo‘ylab siqilishi natijasida vujudga keladi. Bunda ildiz qisqaradi va poya tuproqqa tortiladi. Muzlagan tuproqning kengayishidan esa ildiz tug‘rilanadi. Bu hoi o ‘simliklaming bo‘rsishini va ildizlaming yorilishi- uzilishini oldini oladi.
qor yuzasida qolib ketsa qishda ular kuchli suvsizlikka uchrashi mumkin va qurib qoladi. Chunki, o ‘simliklarda barglaming tukilishi sababli ular orqali boradigan transpiratsiya to‘xtagani bilan daraxtlaming poyalari va tanasidagi yasmiqchalar orqali suvning bug‘lanishi ro‘y berib to‘radi. Yasmiqchalar orqali bug‘langan suvning miqdori barglar orqali boMadigan transpiratsiya ko‘rsatkichidan ancha kam, ammo muzlagan tuproqdan ildizlar suv shima olmaydi. Buning natijasida suv balansi buziladi. Shuning uchun ham quyosh nurlari va uzoq-davomiy shamol natijasida hamda kunlar ravshan bo‘lgan holatda o ‘simliklar tomonidan suvning yuqotilish darajasi 50% va undan ortiq bo‘lishi va ular qurib qolish tufayli ulishi mumkin. Masalan, oktabr oyidan to martgacha dub 450 shoxlaridagi suv 52 foizdan 41 foizga kamaysa, yasenda 50 foizdan 36 foizga, gledishiyda-70 foizdan 36 foizga kamayadi. Daraxtlaming kuzgi
barg to‘kishi, bu ulaming
qishki qurg‘oqchilikka tayyorgarligidir. Bundan tashqari daraxt shoxlari qalin po‘kak bilan qoplanadi. Po‘kak bir yillik va o ‘t o ‘simliklarda boMmaydi. Daraxt tanalaridagi buyraksimon kosachalar ham suv yig‘ishi natijasida daraxtlaming yer yuzi organlariga xavf soluvchi qichki qurg‘oqchilikdan saqlaydi. Igna bargli va doimiy yashil o‘simliklarda juda qalin kutikula qatlami hosil boMadi. Ular barglami suv yo‘qotishdan muhofaza qiluvchi qattiq holatga kelishiga sababchi boMadi. Qishki-bahorgi «kuyishlar». Qish quyoshli boMadigan hududlarda daraxtlar shoxlarining janubiy tarafida va yosh poyalarda kuyish belgilari kuzga tashlanadi. Chunki, o‘simlikning pukaklanmagan qismlari quyosh jiurlari ta’sirida qiziydi va qish vaqtida sovuqqa chidamlilikni yo‘qotadi hamda keshasi boMadigan sovuqqa chidamaydi. Buning natijasida shoxlar va poyalarda kichik yoriqlar paydo boMadi. Ushbu yoriqlardan esa kasallikka sabab boMuvchi mikroorganizmlur kirishi mumkin. Binobarin o‘simliklaming qishda zararlanishi, hattoki nobud boMishiga sababchi omillar turlicha boMishi mumkin. Yuksak o‘simliklarga va ultrabinafsha nurlar radiatsiyasining ta’siri. MaMumki, yashil o‘simliklarda fotosintez jarayoni borishi uchun quyosh
yorugMigi zamrdir. Ammo quyoshdan tarqalayotgan elektromagnit nurlar tarkibida ko‘rinadigan (380-770nm) spektrlardan t^ h q a ri ultrabinafsha (180-400nm) nurlar
ham mavjuddir. Ultrabinafsha nurlarning miqdori Yergacha yetib kelayotgan quyosh umumiy radiatsiyasining 7% atrofidadir. Ultrabinafsha nurlami ulaming toMqin uzunligiga qarab ush qismga boMib qarash mumkin, ya’ni: A (400-320 nm), V (320-280 nm), С (280-180 nm). Bulardan faqatgina toMqin uzunligi 290 nm va ortiq boMgan radiatsiya nurlarigina Yer yuzigacha yetib keladi, qolganlari esa atmosferaning ozon qatlamida yutilib, ushlab qolinadi. Ultrabinafsha nurlarning fotonlari atomlami ionlashtirishga yetarli boMganligi sababli barcha biologik muhim tuzilmalar tomonidan yutilishi mumkin. Shuning uchun »ham tiriklik olamining evolutsiyasi uchun ultrabinafsha nurlar radiatsiyasining ahamiyati nihoyatda kattadir. Planetaning ozon qatlami 400 mln yil oldin shakllanishni boshlagan boMib Yer yuzidan 10-50 km balandlikda joylashgandir. Atmosferada ozon ekranining paydo boMishi tirik organizmlami qisqa 451 to‘lqinli «qattiq» ultrabinafsha nurlar ta’siridan saqlab qoldi va organizmlar yashash muhitiga ushbu nurlar radiatsiyasi ta’sirini -anchagina pasaytirdi. Ammo ozon qatlamining qalinligi sutka, mavsum va anchagina uzun (10-12 yil) davrda o ‘zgarib turadi. Ozon qatlamining holati ob-havo sharoitlariga va Yer atmosferasini freon gazi bilan ifloslanishiga olib keluvshi inson faoliyatiga ham bog‘liqdir. Chunki, freonning yemirilisni azot va xlor oksidlarining liosil boiish ig a olib kelishi va ulaming atmosferaning yuqori qatlamida ozon qatlamini yemiruvshi turli-tuman fotokimyoviy jarayonlam ing tezlashishiga olib keladi. Bu hoi atmosferaning ozon qatlamini yemiriiishiga va u yerda ma’lum bir teshiklar paydo boMishiga olib keladi.
Planetaning ozon qalqonining siyraklashishi va mavsumiy ozon teshiklarining paydo boMishi faqatgina qutblar va yuqori kenglik atmosferasida b o iib qolmasdan ayrim hollarda o ‘rta kengliklar tepasida ham yuz berishi mumkin. Ayrim ekspertlaming fikricha yer atmosferasidagi ozon birlamchi holatdagiga nisbatan 8-10 % kamaygan va har yili 0,5 % atrofida ozayib bormoqda. Binobarin o‘simliklar va hayvonlar nafaqat ultrabinafsha B - nurlaming jadal nurlanishiga, balki qisqa to‘lqinli «qattiq» nurlar ta’siriga ham duchor bo‘lmoqda. Ultrabinafsha B-radiatsiya’ning ta’siri organizmlarda evolutsiya davomida shakllangan himoya mexanizmlari imkonidan yuqori
bo‘lisiii va
fiziologik, biokimyoviy va rnakromolekulyar mexanizmlar jarayonini buzilishiga olib keiishi mumkin. Atmosferadagi ozon qatlami umuman bo‘lmasa Quyoshning B-ultrabinafsha radiatsiyasi nurlari ta’sirida planetamizdagi 0 ‘simliklar ikki-ush sutkadan so‘ng nobud b o ia boshlaydi. B-ultrabinafsha radiatsiya nurlarining fiziologik va molckulyar jarayonlarga ta’siri. Ultrabinafsha nurlaming kichik miqdori ham tirik organizm faoliyati uchun ijobiy ta’sir qiladi, ya’ni moddalar almashinuvini kuchaytiradi, D -v ita’minning biosintezini tezlashtiradi va immunitetni oshiradi. Ammo ultrabinafsha nurlaming B-radiatsivasi miqdorining kupayishi o ‘simliklarda juda ko‘p ko‘rinadigan va bilinmaydigan salbiy jarayonlarga sabab bo‘ladi. Xususan, D. K, oqsillar, membranalar zararlanadi, ikkilamchi m .abolizmda o'zgarishlar yuz beradi. Shuningdek, transpiratsiya, fotosintez, o ‘sish, rivojlanish, morfogenez, nafas olish va moddalar tashiluvida salbiy o‘zgarishlar yuz beradi.
Ultrabinafsha nurlar radiatsiyasi plazmalemmaning oqsillari va lipidlarini ham zararlaydi. Ultrabinafsha nurlar B-radiatsiyasidan ayniqsa K+-ionlariga bogMiq ATFazalar ko‘p zararlanadi. ATFaza faolligining inaktivatsiyasi (faolligining to‘xtashi) membranalaming ionlar o‘tkazuvchanligini va ulaming nisbatini buzilishiga olib kelib ion!ar nisbatining nomutanosibligining kuchayishiga olib keladi. Bundan tashqari ultrabinafsha nurlarning B-radiatsiyasi tufayli vita’minlar, antioksidantlar va boshqa biologik faol moddalarning xususan, fitogormonlar ya’ni ISK (indolsirka kislotasi) inaktivatsiyasi va tuzilishining buzilishi ro‘y beradi. 0 ‘simliklar ultrabinafsha nurlar radiatsiyasi jadalligiga o‘zlarining suvli va quruq massasining kamayishi, barg sathining kamayishi, nekroz hosil bo‘lishi, yer osti va yer usti organlari korrelyatsiyasining buzilishi, generativ organlar rivojlanishining pasayishi apikal dominantlikning bo‘shashi va boshqa o‘zgarishlar bilan javob beradi. Ayniqsa fotosintetik apparat jiddiy zararlanadi. Buning asosiy sabablH xloroplastlar ultratuzilishining o‘zgarishi va barg og‘izchalarining suv va CO 2
xususan, karboksilazaning faolligining pasayishi va II-fototizim faoliigining inaktivatsiyasi va boshqalardir. Gultojibarglar va changchi devorlari urug‘chini to‘la himoya qilib turadi. Shuning uchun ham uning ultrabinafsha nurlardan zararlanishi faqatgina changchilaming to‘la ochilganidan so‘ng ro‘y beradi. Ammo hasharotlar bilan changlanuvchi gullar urug‘chilariga quyosh nurlari tushishi ehtimolligi borligi sababli ulaming ultrabinafsha nurlar radiatsiyasidan zararlanishi ehtimoli ko‘proq. Ultrbinafsha nurlar radiatsiyasi ta’siridan eng ko‘p zararlanuvchilar shamol yordamida shanglanuvshi gullar urug‘chilaridir. Chunki, ular uzoq uchib yurganligi sababli urug‘chilarga quyosh nurlari to‘g‘ridan to‘g‘ri tushadi. Ultrabinafsha nurlar baland tog‘lar o‘simliklaming genotipiga va binobarin fenotipiga ham anchagina ta’sir ko‘rsatadi. Buning natijasida o ‘simiiklaming o ‘sishi sekinlasliadi, barglarning tukfiligi paydo bo‘lib ulaming tuzilishi va poyada joylashishi o ‘zgaradi. Shuningdek, butasimon shakllar tarmoqsimon ko‘rinishga o ‘zgaradi. Masalan, ultrabinafsha nurlarning yuqori miqdorida o ‘suvchi Pamir usti o‘simliklarida to‘pgullaming miqdori ortadi, bir yillik o‘simliklaming gullash dinamikasi kamayadi. Shuni aytib utish lozimki, o ‘simliklarga ultrabinafsha nurlarning ta’sir» uning to‘lqin uzunligiga, jadalligiga va nurlash davomiyligiga bogliqdir.
0 ‘simliklar hayot faoliyati tarzining ultrabinafsha nurlar ta’sirida zararlanishi asosida avvalo biologik makromolekulalaming, xususan, DNK va oqsillaming zararlanishi yotadi. Oqsillaming yorugMik ta’siridagi inaktivatsiyasi asosida triptofanning ultrabinafsha nurlarning yutishi va bunga yordam beruvchi fotokimyoviy reaksiyalar yotadi. Buning natijasida metabolizm va fiziologik jarayonlami asosini tashkil qiluvchi oqsillaming boshqaruvchilik, fermentlik, tashuvchilik va boshqa funksiyalari bo‘ziladi. Ultrabinafsha nurlarning o ‘simliklarga eng yomon ta’siri bu uning mutagen ta’siridir. Buning asosida esa DNK moddasining zararlanishi yotadi. Bu hoi ayrim vaqtlarda o ‘simliklaming oMishiga ham olib kelishi mumkin. DNK asoslari tomonidan ultrabinafsha nurlarning B - radiatsiyasi fotonlarining yutilishi o‘z navbatida pirimidin asoslarining siklobutan dimerlari hosil boMishiga turtki boMadi. Shuningdek, pirimidin (6—4) -pirim idin dimerlari ham hosil boMadi. Pirimidin asoslarining siklobutan dimerlari ikkita qo‘shni asoslaming 5' - va 6' -uglerod atomi hamda tsitidin va timidin qoldiqlari o ‘rtasidagi qo‘shbogMaming uzilichidan hosil
boMadi. Buning
natijasida siklobutanli tuzilma yuzaga keladi. Xuddi DNK molekulasiga o ‘xshab RNK-polimeraza ham DNK molekulasida pirimidin asoslarining siklobutan dimerlari borligi tufayli undagi informatsiya’ni (ma’lumotni) o ‘qiy olmaydi. Bu esa o ‘z navbatida DNK replikatsiyasini va genlar transkripsiyasini to‘xtashiga olib keladi. Ultrabinafsha nurlarning B-radiatsiyasi tufayli pirimidin asoslarining siklobutan dimerlarining hosil boMishi ichki to‘qima hujayralariga nisbatan tashqi to‘qimalar hujayralarida ko‘proq Pirimidin asoslarining siklobutan dimerlari boMadi. Genetik apparatning bu darajada ko‘p zararlanishi albatta o ‘simliklar hayotini xavf ostiga qo‘yadi. Evolutsiyasi davomida o‘simliklarda ultrabinafsha nurlarning B - radiatsiyasidan himoyalanishning murakkab mexanizmlari vujudga kelgan. Bu hoi zararlangan DNK molekulasining tiklanishiga ham xosdir.
0 ‘siniIiklarning ultrabinafsha nurlar radiatsiyasiga chidamliligi mexanizmlari. 0 ‘simliklaming ultrabinafsha nurlar radiatsiyasiga chidamliligini ikki boMimga boMib qarash mumkin, ya’ni nurlanish ta’sirini pasaytirish va zararlanganlikni tiklash. 0 ‘simliklar hujayralari hayotiy makromolekulalari va biologik tuzilmalariga nurlanish ta’sirini pasaytirish hujayra va organizm darajasida boMib barglarda anatomik va biokimyoviy o ‘zgarishlaming yuzaga
kelishi bilan
bogMiq. 454 Zararlanganlik darajasini tiklanishi esa molekulyar darajada yuz beradi. Biz
quyida evolutsiya davomida ultrabinafsha nurlarning B -
radiatsiyasiga nisbatan o‘simliklarda yuzaga
kelgan himoya
mexanizmlarini ko‘rib o‘tamiz. Bulardan eng asosiysi barglar
tuzilishidagi o‘zgarishlardir. M a’lumki, ultrabinafsha nurlarning B-radiatsiyasi avvalo, bargning yuzasidagi hujayralarga tushadi, so‘ngra esa ushbu nurlar bargning qalin to‘qimalari orasida tarqalib ko‘plab biologik birikmalar tomonidan yutiladi. Shuningdek, evolutsiya natijasida anatomik o ‘zgarishlar ham yuzaga kelgan. Masalan, barglaming yuzasi kutikula bilan qoplangan. Kutikulalar barglar tomonidan ultrabinafsha nurlarning B-radiatsiyasini qaytarilishini ikki baravar oshiradi. Kutikulalaming ultrabinafsha nurlar ta’sirida o ‘z kimyoviy tarkibini o‘zgartira olishi evolutsiya davomida yuzaga kelgan yana bir ijobiy o ‘zgarishlardan biridi. 0 ‘simliklarning ultrabinafsha nurlarning B-radiatsiyasidan himoyalanishida barglaming epiderma qavati ham asosiy vazifani bajaradi. Epiderma filtrlik xususiyatiga ega bo‘lganligi sababli barglarga tushuvshi ultrabinafsha nurlarning B-radiatsiyasining 10% miqdorinigina o ‘tkazishi mumkin. Shuningdek, barg mezofill hujayralari ham o ‘simliklaming ultrabinafsha nurlarning B-radiatsiyasidan himoyalanishiga yordam beradi. Ligninli hujayra devorlari ultrabinafsha nurlarning B-radiatsiyasini yaxshi o ‘tkazuvchi sellyuloza va
gemitsellulozadan tashkil topgan hujayra devorlaridan farqli oMaroq o ‘zlariga tushayotgan jami ultrabinafsha nurlarning yarmisini yutish qobiliyatiga ega. 0 ‘simliklaming ultrabinafsha nurlarning B-radiatsiyasidan himoyalanishida ulaming bo‘yining va barg sathining kamayishi ham alohida o‘rin tutadi. Bu ham o ‘simliklaming eng muhim moslashish reaksiyalaridan biridir. Barg sathining kamayishi uning qirralarining o ‘ziga xos buralishi natijasida ro‘y beradi (XV.12-rasm). Shuningdek, barglaming tuklilik darajasining ortishi va ulaming qalinlashishi natijasida xlorofillning qayta taqsimlanishi ro‘y beradi, ya’ni ular ko‘proq bargning ustki tomonida yig‘iladi. 0 ‘simliklaming ultrabinafsha nurlarning B-radiatsiyasid^n himoyalanishida ikkilamchi metabolitlar, xususan, flavonoidlar ham muhim o ‘rin tutadi. Flavonoidlar ultrabinafsha nurlarning B-radiatsiyasi salbiy ta’sirini 90% atrofida kuchsizlantiradi. Flavonoidlar fenilalaninsintezlovshi suvda eruvchi xushbuy moddalar guruhidan iboratdir. 455 ± UF-V а b XV.12-rasm. Ultrabinafsha nurlaming B-radiatsiyasi ta’sirida barg plastinkasining o‘zgarishi (Marsel, 1998): a-nazorat; b-tajriba. Ulaming ko‘pchiligi Masalan, antotsian yorqin qizil, to‘q qizil yoki sariq rangga bo‘yalgandir. Flavonoidlar faqatgina yuksak o‘simliklarga xos bo‘lib ko‘plab to‘qimalarda-epidermada, asosiy to‘qimalaming vakuolasida va xromoplastida hamda ayrim
o‘simliklaming xloroplastlarida joylashgandir. Ultrabinafsha nurlaming B-radiatsiyasini yutuvchi flavonoidlaming sintezi transkripsiya darajasida boshqariladi. Uning boshqarilishida 290 nm to‘lqin uzunligidagi ultrabinafsha-B-fotoretseptorlar qatnashadi. Ushbu fotoretseptorlar yakka yoki fitoxrom bilan majmua hosil qilib birlashgan holda ishlashi mumkin. Binobarin hujayralarida flavonoidlar sintezlovchi genlar bo'lmagan o'sim liklar ultrabinafsha nurlaming B-radiatsiyasi ta’siriga chidamsiz bo‘ladi. Masalan, arabidopsis o ‘simligida flavonoidlar sintezlovshi genlar tanqisligi sababli u ultrabinafsha nurlaming B-radiatsiyasidan himoyalana olmaydi. Ammo flavonoidlar sintezlash qobiliyatiga ega bo‘lgan o ‘simliklar ultrabinafsha nurlaming B-radiatsiyasiga anchagina chidamlidir. 0 ‘simliklaming ultrabinafsha nurlaming B-radiatsiyasidan himoyalanishida karotinoidlar va alkaloidlar ham qatnashadi. Shuni alohida takidlab o ‘tish lozimki, o‘simliklaming ultrabinafsha nurlaming B-radiatsiyasidan himoyalanib yashab qolishida poliaminlar
Download 4,41 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|