«Bayanlar toplamı» mbs ha’m u’zliksiz oqıw bag’darlamasındag’ı oqıwshılardın’ baylanıslı so’ylewin o’siriwge tiyisli talaplardan kelip shıqqan halda du’zildi. Toplamdag’ı tekstler tematikalıq ta’repten ra’n’be-ra’n’

BAYAN U’STINDE ISLEW

Tolıq sawatlılıqqa erisiwdin’ a’hmiyetli faktorlarınan biri, oqıwshılar so’ylew ma’deniyatı u’stinde islew, olardı awızeki ha’m jazba so’ylewlerindegi kemshiliklerdi o’z waqtında anıqlaw ha’m du’zetiwden ibarat. Sonın’ ushın 1-4-klass oqıwshılarına sabaq beriw protsessinde bir tu’rdegi jazba jumıslar menen shegaralanıp qalmay, jazba jumıstın’ barlıq tu’rleri u’stinde shınıg’ıw alıp barıw, oqıwshılarda pikirdi ken’ ko’lemde ha’m ha’r qıylı tu’rde bayan ete biliw qa’biletin o’siriw lazım.

Jazba jumıs tu’rlerinen biri bayan bolıp esaplanadı.
Bayan oqıp berilgen u’lgi tekst mazmunın belgili tayarlıqtan son’ jazba tu’rde qayta bayanlaw bolıp esaplanadı.
Birinshi klass bag’darlamasına ko’re tekstti qayta bayanlaw shınıg’ıwları berilmeydi. Tek anıq bir temada su’wretlerge qarap ga’p ha’m kishi gu’rrin’ du’ziw (jazba jumısqa tayarlıq shınıg’ıwları) u’yreniledi.
Tayarlıq shınıg’ıwların o’tkeriw oqıwshılarda a’piwayı ga’p du’ziw ko’nlikpesin payda etedi Oqıwshılar ga’pte so’zlerdin’ ta’rtibin, ga’p aqırında tochka (.) qoyıwdı, bir ga’pti ekinshi ga’pten ajıratıwdı u’yrenedi.
Tayarlıq shınıg’ıwları ushın tan’lanatug’ın tekstte ga’ptegi so’zler sanı ko’bi menen to’rt-besew bolıwı mu’mkin. Bunday tekstlerdi balalar ushın jazılg’an shıg’armalardan (kitaplardan) tan’law qıyın. Sonın’ ushın tayarlıq shınıg’ıwlarına sa’ykes tekstti oqıtıwshının’ o’zi du’ziwi yamasa «A’lipbe» kitabında berilgen tekstlerden tan’lawı mu’mkin. Tayarlıq shınıg’ıwlarının’ ko’pshiliginde «A’lipbe» kitabındag’ı tekstler berilgen.
Tayarlıq shınıg’ıwlarının’ da’slepki basqıshında tekst yamasa gu’rrin’di payda etetug’ın ga’pler ta’rtibi buzılg’an halda (aralas) klass jazıw taxtasına yamasa karton qag’azg’a jazıladı. Bul bir qansha qolaylıq tuwdıradı. Klass jazıw taxtasında islew, oqıwshılardın’ qol jazba tekstlerin oqıw ko’nlikpelerin bekkemleydi, gu’rrin’ mazmunın tu’siniwdi an’satlastıradı.
Oqıwshılar aralas berilgen ga’plerden gu’rrin’ du’ziwde baylanıslı so’ylewdin’ a’hmiyetli talabın – mazmundag’ı izbe-izlikti awızeki o’zlestiredi. Ma’selen, «Ba’ha’rde» tekstindegi ga’pler ta’rtibi buzılg’an halda klass jazıw taxtasına jazıladı.
Quslar ushıp keldi. Alım taqtayshag’a da’n septi. Alım quslardı jaqsı ko’redi. Ol terekke in ornattı. Alım bag’qa bardı.