«Bayanlar toplamı» mbs ha’m u’zliksiz oqıw bag’darlamasındag’ı oqıwshılardın’ baylanıslı so’ylewin o’siriwge tiyisli talaplardan kelip shıqqan halda du’zildi. Toplamdag’ı tekstler tematikalıq ta’repten ra’n’be-ra’n’

O’Z BETINSHE DU’ZILGEN REJE TIYKARINDA TOLIQ BAYAN JAZIW USHIN TEKSTLER


Nan iyisi
(Xalıq ra’wiyatı)

Bir ku’ni Husayn Bayqara en’ xosh iyisli na’rseni keltiriwdi buyırdı. Og’an tu’rli gu’ller keltirdi, unamadı.

Husayn wa’zirlerge u’sh ku’n ma’wlet beripti. U’sh ku’n ishinde xosh iyisli na’rse ne ekenligin tappasa, jaza bermekshi boldı.
Wa’zirler Nawayıg’a waqıyanı aytıptı. Nawayı ko’p oylaptı. Aqırı diyqan atadan ma’sla’ha’t soraptı. Ata tandırdan jan’a alıng’an nandı alıp barıwdı ma’sla’ha’t beripti.
Nawayı sebette nan menen sarayga barıptı. Saraydı nan iyisi basıp ketipti. Husayn Bayqara nandı ko’rip Nawayıg’a raxmet aytıptı. Sonda Nawayı sultannın’ tilegin diyqan ata tapqanın aytıptı.
Husayn diyqang’a bastan-ayaq sarpay kiygizipti. (86 so’z)


Imla: Tekstten kelip shıg’ıp atlıqlardın’ bas ha’rip penen jazılıwı esletiledi.
Analiz: Husayn Bayqara ne ushın u’sh ku’n ma’wlet berdi ha’m ne qılmaqshı boldı? Wa’zirler kimnin’ aldına bardı? Diyqan ata qanday ma’sla’ha’t berdi? Ne ushın Husayn Bayqara Nawayıg’a raxmet ayttı? Nawayı neni ayttı, Husayn ne isledi?
Reje du’ziw: Birinshi bo’lim qayta oqıladı. Tema durıs qoyıladı. Oqıwshılar teksttin’ dawamın esitedi ha’m rejeni aqırına jetkerip, onı da’pterlerine jazadı.
Oqıwshılar du’zgen rejeleri tiykarında tekstti qayta aytıp beriwde ha’m bayandı jazıwda klass taxtasına jazılg’an so’zlerden paydalanadı.
Tayanısh so’zler: Husayn Bayqara, xosh iyisli, ma’wlet, wa’zirler, Nawayı, diyqan ata, tilegin, sarpay.


Danıshpan jigit
A’yyem zamanda bir patsha ayıplını anıqlaw ushın qutı ko’rseter eken. Onda eki qag’az bolıp, birine «o’lim», ekinshisine «azatlıq» so’zleri jazılar eken. Kimde-kim «azatlıq» so’zi jazılg’an qag’azdı alsa, azat bolar eken. «O’lim» so’zi jazılg’an qag’azdı alsa, o’limge hu’kim qılınar eken.
Dushpanlar danıshpan jigitti patshag’a ayıplı qılıp ko’rsetipti. Dushpanlar eki qag’azg’a da «o’lim» degen so’zdi jazıptı. Jigittin’ dosları bul sırdan onı xabardar qılıptı.
Patsha jigitke qutıdag’ı qag’azlardan birin alıwdı buyırıptı. Danıshpan qag’azlardan birin alıp, jutıp jiberipti. Patsha qutıda «o’lim» dep jazılg’an qag’azdı ko’rip jigitti azat qılıptı.
Danıshpan aqılı menen o’limnen qutılıptı. (90 so’z)