Bekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik – iqtisodiyot instituti

 
4.2. Mashinalarning ishonchliligini konstruktiv-texnologik yo’llar bilan 
oshirish. 
 
Qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishi soxasida ishlaydigan mashinalarning 
ishonchliligini oshirish qishloq xo’jaligi mashinasozligi sanoatining muhim 
vazifalaridan biri hisoblanadi. Chunki, qishloq xo’jalik texnikasi murakkablashgan, 
foydalanish soxa kengaygan, yo’qlanish va tezliklari oshgani sari ishonchlilik 
talabalari ham doimiy oshib boryapti. Mashinalar ishonchliligini oshirish bilan uning 
raqobatbordoshligi oshadi, mehnat va yonergiya resurslari tejaladi, yong muhim 
mashinaning samaradorligi oshadi. 
Texnika yyoarli darajada ishonli bo’lmasa, ularning ish paytida tez-tez buzilishi 
sodir bo’ladi, oqibatda qishloq xo’jalik ishlarini bajarish muddatlari kechiqadi, 
ekinlar rivojlanishi yomonlashib natijada hosildorlik keskin kamayishi mumkin. 
Umuman, mashinalar ishonchliligini oshirishga qaratilgan barcha tadbirlarni 
quyidagi to’rt guruhga bo’lish mumkin: 
1. Loyihalash davrida ishonchlilikni oshirish tadbirlari; 
2. Mashinalarni tayyorlashda ularni ishonchliligini oshirish tadbirlari. 
3. Foydalanish davrida mashinalar ishonchliligini oshirish tadbirlari.
4. Mashinalarni remont qilishda, ularni ishonchliligini ta‘minlash tadbirlari. 
Loyihalash davrida qishloq xo’jalik texnikasining ishonchliligini oshirishga 
qaratilgan asosiy konstruktiv tadbirlarni quyidagicha guruhlarga ajratiladi: 
1.Mashinaning loyiha qo’rinishini (konstro’qtsiyasini) oddiylashtirish, tarkibiy 
qismlar sonini ularni maqbo’llashtirish yo’li bilan qisqartirish. 
2. Mashinalar ishonchliligini cheklovchi qismlarini yanada puxtaroq qismlar 
bilan almashtirish. 
3. Detallarni tayyorlashda ko’pga chidamli materiallarni tanlash va ularni 
mo’qobil birikmasini topish. 
4. Mashinaning uzoq ishlashini, detallarning mustahkamlik zaxirasini oshirish 
yo’li bilan ta‘minlash. Bu yo’l, albatta mashina narxi va massasini kamaytirishga, 
material va yonergiya resurslarga bo’lgan talablar bilan cheklanadi. 
5. Mashina ismlarini atrof muhitning salbiy ta‘siridan saqlash. 
6. Mashinaga uning texnik holati va asosiy qismlarning bo’zilganligi to’grisida 
xabar beruvchi turli datchiklar va nazorat-o’lchash qurilmalarini o’rnatish. 
7. Mashina qismlarini maqbo’l tarzda joylashtirib, uning yong bo’sh (puxtaligi 
juda kam) qismlariga oson yaqinlashishni ta‘minlash, rostlash va tez yoyiladigan 
detallarni almashtirishni osonlashtirish. 
8. Havo, yonilg’i va moyni tozalashning samarali qurilmalarini yaratish. 

---

24 
9. Loyihalash xujjatini ishlab chiqishda xatoliklarga yo’l qo’ymaslik uchun 
nuqsonsiz loyihalash tizimini joriy etish. 
10.Mashinalarni va ularning qismlarini haqiqiy ish sharoitlarida sinash. 
11.Zavodlarning loyihachilik bo’limlarida mahsulot (buyum) larning 
ishonchlilik darajasini nazorat qiluvchi va mashinalar ishonchliligini oshirishga 
qaratilgan tavsiyalarni ishlab chiquvchi ishonchlilik xizmatini tashkil etish. 
12. Mashina qismlarining yong maqbul haroratda ishlashini ta‘minlash: havo, 
suv, moy bilan sovitish. 
13. Ishqalanuvchi juftlarning ishlash sharoitlarini yaxshilash mo’qobil 
o’lchamlar, solishtirma yo’q, zarur “yo’nalishda” yeyilishni ta‘minlash. 
Ishqalanuvchi sirtlarning bosim bilan, markazlashgan usulda moylanishini va 
moyni filtrda so’zilishini ta‘minlash. Ishqalanuvchi qismlarni germyoik berkitish, 
ularni yeyilishga va ishonchlikka xisoblash. 
14. Mashinadagi asosiy baza (zamin) detallarning silkinish va titrashishga 
chidamli bo’lishini ta‘minlash. 
15. Mashina tarkibiy qismlarini ta‘mirbopligini ta‘minlash. 
Mashinalarni loyihalash bosqichida konstro’qtorlar tomonidan hisoblangan 
ishonchlilik darajasi, ularni detal va qismlarini tayyorlash jarayonida ta‘minlanadi. 
Ba‘zan, detallarni tayyorlashda, topshiriqda ko’rsatilgan rejim va talablarga rioya 
qilmaslik oqibatida yong yaxshi loyihaviy yechimlar barbod bo’ladi.