Berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiyot fakulteti «moliya» kafedrasi

Xalqaro  kafolatlar  Markaziy  banklar,  tijorat  banklari,  korporatsiyalar, 

hukumat va 

xalqaro tashkilotlar tomonidan beriladi. 

Xalqaro  kafolatlar  banklar  va  boshqa  kafolat  beruvchi  tashkilotlar  uchun 

muhim  daromad  manbai  hisoblanadi,  ammo  bular  yuqori  riskli  operatsiyalar 

hisoblanadi. 

Xalqaro kafolatlarda uchinchi bir tomonning ishtirok etishi shartdir. Aynan 

mana  shu  kafolat  beruvchi  tomonning  to’lovga  layokatliligi  asosiy  masala  bo’lib 

hisoblanadi. Xalqaro kafolatlar xalqaro miqyosda tan olingan sub'ektlar tomonidan 

beriladi. 

Xalqaro kafolatlarning quyidagi asosiy turlari mavjud: 

1. To`gri      kafolatlar      -      bunda      kafolat      beruvchi      tomon      bevosita   

eksport-import  operatsiyalariga    kafolat    beradi.      Bunda    mazkur    to’lov  

bo’yicha  majburiyatlarni   to’liq  o`z zimmasiga    oladi.    Bunday    kafolatlar    

to’lov    talabnomalari    bo’yicha    hisob-kitoblar, hujjatlashtirilgan akkreditiv 

bo’yicha hisob-kitoblarda keng qo’llaniladi. 

2. Vositalashgan    kafolatlar.    Bunda  kafolat  beruvchi  o’ziga  xos  tarzda 

---

vositachilik  vazifasini  utaydi.  Bunday  kafolatlar  eksport-import  operatsiyalarida 

keng ishlatiladi. 

3. Tasdiklangan  kafolatlar.  Bunday  kafolatlar  berilgan  kafolatlarni 

tasdiqlash shaklida  namoyon  bo’ladi.  Masalan,  bank  o’z  mijozi  bo’lgan  import 

qiluvchining  to’lov  majburiyatlari  bo’yicha  kafolat  bergan  bo’lsa,  eksport 

qiluvchining  banki  ham,  ushbu  kafolatlar  bo’yicha  majburiyatni  o’z 

zimmasiga  oladi.  Bu  esa,  mavjud  kafolatlarni  tasdiqlash  yo’li  bilan  amalga 

oshiriladi. 

Xalqaro kafolatlarning yana quyidagi asosiy shakllari ham mavjud: 

1. To’lov bo’yicha berilgan kafolatlar; 

2. Sifatli mahsulotlar yetkazib berish bo’yicha berilgan kafolatlar (jarima, 

qo’shimcha xarajatlar). 

O’zbekiston Respublikasida xalqaro kafolatlardan foydalanish masalasi eng 

dolzarb  masalalardan  biri  bo’lib  turibdi.  Respublikada  katta  summada 

moliyalashtirilayotgan  loyihalarning  aksariyatida  davlat  ulushining  ko’pligi 

sababli,  Xalqaro  kafolatlar  ishlatuvchi  sub'ekt  hukumatdir.  Bunday  yirik 

loyihalarga  Kuk-dumalok  neft  majmui,  Zarafshon-Nyumont  qo’shma  korxonasi, 

UzDaevvooAuto va boshqalarni misol qilib keltirishimiz mumkin. 

Olinayotgan  xalqaro  kreditlarning  asosiy  qismi  O’zbekiston  Respublikasi 

hukumatining  kafolati  bilan  olinmoqda.  Xalqaro  kafolatlarni  berishda  tijorat 

tuzilmalari  va  banklarning  ahamiyati  kattadir.  O’zbekiston  Respublikasida 

Xalqaro  kafolatlar  o’rnini  bosuvchi  majburiyatlarni  pul  mablag’lari  bilan 

ta'minlash  tizimi  keng  qo’llaniladi.  O’zbekiston  Respublikasida  erga  xususiy 

mulkchilik-ning mavjud emasligi va bir qator yuqori likvidli ob'ektlaming yukligi 

xalqaro kafolatlardan respublika sharoitida foydalanishga jiddiy ta'sir etadi.