Bino va inshootlarni barpo etish tehnologiyasi

Ishlarni bajarish ketma ketligi 
Bir qavatli sanoat binolari odatda zavodlarda seriyali tayyrlangan tipovoy 
(namunaviy) yig’ma temir beton elementlaridan montaj qilinadi. Bir qavatli 
binolarning yig’ma konstruktsiyalari to’suvchi va yuk ko’taruvchi turlarga bo’linadi. 
Yuk ko’taruvchi konstruktsiyalarga – yig’ma poydevorlar, ustunlar, kran osti to’sinlari, 
stropila va stropilaosti fermasi, to’suvchilariga esa – tomypma plitasi, kamar – to’sin va 
devor panellari kiradi. 
Oraliqlari 30 m va undan katta bo’lganda metall fermalar qo’llanilib, kichik 
oraliqdagi binolar arkasimon, segmentli va paralel belbog’li temir-beton fermalar bilan 
ypilishi mumkin. SHuni tahkidlash kerakkim temirbeton karkasli binolarni barpo 
etishdagi mehnat sarfi uxshash metall konstruktsiyali binolarga qaraganda ancha 
yuqoridir. 
Yig’ma temir betonli binolarni elementlari bittalab montaj qilinadi, chunki 
ularning tutashuv joylari murakkabligi tufayli fazoviy bloklariga biriktirib, 
yiriklashtirilmaydi, chunki temirbeton blokining massasi, xuddi shunday metall blokka 
nisbatan 3 ... 5 marta og’ir bo’ladi. 
Tutashuv joylarini yaxlitlashda − ―ho’l jaraynlar‖ mavjudligi 
konstruktsiyalar montajini ancha murakkablashtiradi. Ustunlarni stakan turidagi 
poydevorlarga o’rnatgandan va ularni yaxlitlagandan so’ng, keyingi konstruktsiyalarni 
montaj qilish qiyinlashadi. CHunki tutashuv joylarini yaxlitlash va ular 70% 
mustaxkamlikka erishguncha ushlab turish talab qilinadi. Bu esa qishki mavsumda 
ishlarni bajarishda qo’shimcha murakkabliklar tug’diradi. 
Qurilish maydonida bir nechta kran mavjud bo’lganda karkasni montaj qilish 
bir nechta paralel va ketma-ket oqimlarida bajarilishi mumkin: yig’ma poydevorlar, 
ustunlar, ustunlar orasidagi bog’lovchilar, kranosti to’sinlari va tom ypma elementlari, 
devor panellari montaji. Ishlarini bunday tashkil etilishi obhektni montaj muddatini 
sezilarli darajada qisqartiradi. 
Poydevorlar uchun transheya yki chuqurlar qazilib, zamin tekislanib 
zichlangandan so’ng, poydevorlarni montajiga kirishiladi. Poydevorlar chuqur 
joylashtirilganda yki yaxlit kotlovan qazilgan bo’lsa kran kotlovan tubi bo’ylab 
xarakatlanadi. 
Ustunlar ikkinchi (oqim) oqimda montaj qilinadi, bunda nolinchi tsikl ishlari 

---

57 
tugallanib birinchi qamrov qabul qilingan bo’lishi kerak. Bunday ishlarga quyidagilar 
kiradi: ustunlarni montaj qilish uchun qabul qilingan poydevorlar, transheya va 
chuqurlarni yn-biqinlari grunt bilan qayta to’ldirilishi, qamrov chegarasida gruntlarni 
tekislash ishlari, transport xarakati uchun yo’llar tayyrlash, konstruktsiyalarni taxlash 
va kranni ishlashi uchun maydonchalar tayyrlash. Tekislash ishlaridan keyin eng 
ma’qul yechim butun qamrov yuzasi bo’yicha pol ostini betonlanishidir. Transport va 
kran harakati uchun qattiq qoplamali temirbetonli yo’l plitalaridan foydalanish 
mumkin. Bu holatda konstruktsiyalarni qumli asosda tayerlangan maydonchaga 
joylashtirish tavsiya etiladi 
Odatda uzunligi 12 m gacha bo’lgan ustunlar tortib mahkamlanmaydi, yahni 
tortqilar ishlatilmaydi, ularni mustahkamligi poydevorga maxkamlash bilan 
tahminlanadi. Balandroq ustunlarni o’rnatganda ular bikrlik yuzasini kichik tekisligida 
tortib mahkamlanishi kerak ( ustunlar qatori bo’ylab). Ustun va poydevor tutashuv 
joylarida beton qorishmasi kerakli mustaxkamlikka erishgandan so’ng bog’lovchilarni 
montajiga va kranosti to’sinlarini o’rnatilishiga kirishish mumkin. Kran osti to’sinlarini 
quyma detallari ustun konsoliga payvandlanib va tutashuv joylari to’ldirilgandan keyin 
ustunlar orasidagi tortqilar olinadi. 
Kranosti to’sinlari odatda tomypma konstruktsiyalari bilan bir oqimda montaj 
qilinadi. Karkasning xar bir yacheykasini kompleks uslubida montaj qilish tavsiya 
etiladi: yahni yacheykadagi xamma kranosti to’sinlari, stropilaosti to’sini, stropila 
fermasi va yacheykadagi barcha tomypma plitalari o’rnatiladi. Plitalar bir yn tomondan 
ikkinchi yn tomonga ketma-ket, chetki oraliqni birinchi plitasi birinchi qator 
ustunlariga ilingan osma montaj maydonchasidan turib, o’rta oraliq plitalari oldin 
montaj qilingan chetki oraliq plitalari ustidan turib montaj qilinadi. 
Devor panellari oxirgi montaj oqimida odatda mustaqil kran bilan montaj 
qilinadi. Panellarni qushni ustunlar orasiga butun balandligi bo’yicha deraza panjarasi 
bilan bir paytda va elementlar choklarni yaxlitlash bilan birgalikda montaj qilinadi. 
Bir qavatli sanoat binolarini montaj qilishda obhekt oldi omborlari tashkil 
etilmaydi. Montaj qilish zonasiga konstruktsiyalar uchinchi smenada keltirilib, 
tushiriladi va ko’tarish joylariga taxlab teriladi. Konstruktsiyalar zaxirasi kamida ikki 
yki uch kunlik ishga mo’ljallanadi, keltirishda uzilishlar bo’ladigan holatlarda zaxira 
kuni oshishi mumkin. Konstruktsiyalarni yetkazishni kunduzi ham tashkil etsa bo’ladi, 
bunda konstruktsiyalar montaj yo’nalishining qarama-qarshi tomonidan tashib 
keltirilishi kerak.