Биология ва генетика

Nazorat savollari

1. 
   Irsiyat va o‘zgaruvchanlik to‘g‗risida tushuncha bering.
   
2. 
   Genetika fanining rivojlanish istiqbollari va hozirgi zamondagi vazifalari nimalardan iborat.
   

7-mavzu: Irsiyatning sitologik vamolekulyar asoslari.
Reja

1. 
   Hujayra to‘g‗risida tushuncha, hujayra yadrosi va sitoplazmaning irsiyxususiyatlarni
   

2. Xromosomalar morfologiyasi.

1. Hujayra to‟g„risida tushuncha, hujayra yadrosi va sitoplazmaning

irsiy xususiyatlarni
1) Tirik organizmlar bilan jonsiz narsalar-anorganik dunyoga nisbatan xususiyati-modda almashinish va ko‘payish bilan farq qiladi. Bu ikki xususiyatsiz hayot bo‘lishi mumkin emas. Har bir organizm ko‘payadi, nasl qoldirish xususiyatiga ega. Avlodda nasl qoldirishni asosi ko‘payish ekan, shuning uchun ko‘payishni o‘rganamiz.
Ko‘payish asosi - hujayra bo‘linishi bo‘lib, ko‘payish 2 xil jinssiz va jinsiy bo‘ladi.

1. 
   Jinssiz ko‘payishda 1 hujayra 2 ga bo‘linadi. Masalan: 1 hujayrali organizmlar.
   

2. Jinsiy ko‘payishda 2 hujayra (erkak va urg‗ochi) - jinsiy hujayralar birikib1 hujayra hosil bo‘ladi va yangi organizmlarga asos soladi, irsiy modda shu hujayralar orqali naslga o‘tadi.
Vegetativ ko‘payishda yangi avlod bir hujayradan emas bir guruh somatik yoki embrional hujayralar hisobiga rivojlanadi. Masalan; novdadan, ildizdan ko‘payish.
Hayvon va o‘simliklarning ko‘pchiligi jinsiy yo‘l bilan ko‘payadilar. Evolyusiya protsessida jinsiy ko‘payish turi eng yuqori pog‗ona nasl qoldirish sifatida yuzaga keldi. Ko‘p hujayrali organizm jinsiy hujayralari o‘zining tarixiy funksiyasi 1 hujayradan yangi organizm hosil qila olish xususiyatini saqlab qoldi.
Jinsiy ko‘payishda avlod soni tez ko‘payadi va uning irsiy o‘zgaruvchanligi ortadi, bu esa ko‘proq moslashgan formalarni tanlashga imkon berdi.

Jinssiz va vegetativ ko‘payishda avlodni xilma-xilligi kamayadi, aynan o‘xshash avlod beradi va bir avlodni irsiyati bir xil bo‘lgan sonini ko‘paytirish imkoniyati tug‗iladi. Ko‘payish asosi hujayrani ochilishi, irsiyat mexanizmini ochilishiga olib keldi.