Birinchi yordam bu shikastlanlarning hayoti va sog’lig’ini tiklash hamda

Suzayotib charchab qolgan odamga quyidagicha yordam berish mumkin. 
Yordam berayotgan odam o’z yelkasini charchagan odamning cho’zib uzatilgan qo’llari 
8-rasm. Suzayotganda charchagan odamga yordam ko’rsatish: 
a) orqasida tashish; 
 
 
b) oldida tashish. 
ostiga qo’yib ”brass” usuli bilan suzib, uni olib chiqishi kerak. Charchab qolgan odam 
oyoqlarni xarakatlantirib borsa qutqaruvchiga yelkasidan sirg’anib tushmasligiga e’tibor 
berish lozim.
Cho’kayotgan odamni yopishib olishdan himoyalanish uchun uni orqa 
tomonidan kelib yordam berish kerak. Umidsizlik va qattiq qo’rqish doimo 
cho’kayotgan odamga katta kuch beradi, yordam beruvchining xayotiga xavf solgan 
holda unga yopishib olishi mumkin.
Agarda cho’kayotgan odam yordam beruvchini ushlab olgan bo’lsa, unda 
qutqaruvchi chuqur nafas olib suv ostiga sho’ng’ishi kerak. Shunda cho’kayotgan odam 
suv ustida qolish uchun harakat qilib, qutqarayotgan odamni qo’yib yuboradi. 
Cho’kayotgan odamni ushlab olishidan ozod bo’lish uchun yana bir necha 
usullar bor;
- agar cho’kayotgan odam yordam berayotganni oldi tarafdan – belidan yoki 
bo’ynidan ushlab olgan bo’lsa, bir qo’l bilan uni belidan ushlab turib, boshqa qo’l bilan 
uni dahaniga tralib, burnini barmoqlar bilan qisib, dahanni qattiq itarib yuborish kerak. 
Hech iloji bo’lmaganda yordam beruvchi cho’kayotganni qorni ostiga tizzasi bilan 
tralib, uni qattiq kuch bilan itarib yuborishi mumkin (9-rasm). 
- agar cho’kayotgan odam yordam beruvchini tomonidan tomog’idan-bo’ynidan 
ushlab olgan bo’lsa, cho’kayotganni panjasini bir qo’l bilan ushlab, boshqa qo’l bilan 
tirsagini itarib yuborish kerak, so’ngra uni qo’lini siltab bosh ustidan o’tqazib, qo’yib 

---

10 
yubormagan holda uni orqa tomoniga o’girib olish va qirg’oq tomonga suzib borish 
kerak (10-rasm)
- agar cho’kayotgan odam yordam berayotganni qo’l panjalaridan ushlab olgan 
bo’lsa, panjalarni mushtiga siqib tashqari tomonga qattiq siltash lozim, shu bilan bir 
vaqtda oyoqlarni qorni oldiga buklab olib, cho’kayotganni ko’kragiga tirab uni o’zidan 
itarib yuborishi kerak (11-rasm).