Biznesda buxgalteriya hisobi o’quv qo’llanma ii-qism Toshkent – ​​2022 yil biznesda buxgalteriya hisobi

1.4 Motivatsiya nazariyalari

Ko'pgina nazariyalar motivatsiyani va nima uchun va qanday qilib odamlarni motivatsiya qilish mumkinligini tushuntirishga harakat qiladi.

Bir tasnifga ko'ra, mazmun nazariyasi va jarayon nazariyasi o'rtasida farqlanadi.

(a) Kontent nazariyalari “Odamlarni nimaga undaydi?” degan savolni beradi.
Ular odamlarning bir qator ehtiyojlari yoki istalgan natijalari bor deb taxmin qilishadi. Maslouning ehtiyojlar ierarxiyasi va Gertsbergning ikki faktorli nazariyasi qisqacha muhokama qilingan ushbu turdagi ikkita eng muhim yondashuvdir.
(b) Jarayon nazariyalari “odamlarni qanday motivatsiya qilish mumkin?” degan savolni beradi.
Ular natijalarni ma'qul ko'rish jarayonini va odamlar intilishlarini o'rganadilar. Bu yondashuv odamlarning ongli yoki ongsiz hisoblash jarayoni orqali o'z maqsadlari va ularga boradigan yo'lni tanlashga qodirligini nazarda tutadi. Kutish nazariyasi va Xendining keyinroq muhokama qilinadigan "motivatsion hisobi" bu turdagi nazariyalardir.



2. MOTIVATSIYANING NAZARIY JIHATLARI



Motivatsiyaning mazmunli nazariyalari shuni ko'rsatadiki, xodimni rag'batlantirishning eng yaxshi usuli uning ehtiyojlarini aniqlash va ularga ushbu ehtiyojlarga javob beradigan mukofotlarni taklif qilishdir.
2.1 Maslou ehtiyojlari ierarxiyasi



Maslou o'z-o'zini amalga oshirish kabi yuqori qoniqishlarga erishganida, odam qondirishga intiladigan ehtiyojlar ierarxiyasini aniqladi.

Avraam Maslou insonning beshta tug'ma ehtiyojlarini ta'riflab berdi va har bir ehtiyojning rag'batlantiruvchi kuchi haqida ma'lum taxminlarni ilgari surdi.

(a) Shaxsiy ehtiyojlar "nisbiy ustunlik ierarxiyasi" ga (ko'rsatilgandek) tuzilishi mumkin. Har bir ehtiyoj darajasi qondirilgunga qadar hukmronlik qiladi; shundagina keyingi ehtiyoj darajasi rag'batlantiruvchi omilga aylanadi. Qondirilgan ehtiyoj endi inson xatti-harakatlarini rag'batlantirmaydi.
(b) O'z-o'zini amalga oshirishga bo'lgan ehtiyoj kamdan-kam hollarda qondirilishi mumkin.
(c) Bundan tashqari, Maslou quyidagilarni ta'riflagan:
(i) so'rov erkinligi va fikr bildirish zarurati (so'z erkinligini ta'minlaydigan va adolat, adolat va adolatni ta'minlaydigan ijtimoiy sharoitlar uchun)
(ii) bilim va tushunishga bo'lgan ehtiyojlar (atrof-muhit haqida bilim olish, o'rganish, o'rganish uchun)

SAVOL
Maslouning ehtiyojlar ierarxiyasi

Quyidagi qaysilar Maslou toifalariga mos kelishini aniqlang.
(a) Menejeringizdan maqtov olish (e) Ish haqini oshirish
(b) Oilaviy partiya (f) Mahalliy kompaniyaga qo'shilish
(c) Ovqatlanishni unutgan rassom (g) OBE olish.
(d) Inson cho'ldagi orol qirg'ogiga yuvildi (h) Uy sotib olish
JAVOB
Maslouning sanab o'tilgan holatlar uchun toifalari quyidagilardir.
(a) hurmatga bo'lgan ehtiyoj
(b) ijtimoiy ehtiyojlar
(c) O'z-o'zini amalga oshirish ehtiyojlari quyi darajadagi ehtiyojlardan ustundir!
d) fiziologik ehtiyojlar
(e) xavfsizlikning dastlabki ehtiyojlari; hurmat ma'lum bir daromad darajasida yuqoriroq bo'lishi kerak
(f) ijtimoiy yoki o'zini o'zi amalga oshirish ehtiyojlari
g) hurmatga bo'lgan ehtiyoj
(h) xavfsizlik yoki hurmatga bo'lgan ehtiyojlar
2.1.1 Maslou nazariyasini baholash
Maslou ierarxiyasi sodda va intuitiv tarzda jozibador: agar siz ochlikdan o'layotgan bo'lsangiz, hurmat haqida qayg'urmasligingiz dargumon! Biroq, bu faqat nazariya va bir nechta asosiy cheklovlarga ega ekanligi ko'rsatilgan.
(a) Inson xatti-harakati bir nechta ehtiyojlarga javob bo'lishi mumkin va bir xil ehtiyoj turli odamlarda turli xil xatti-harakatlarni keltirib chiqarishi mumkin, shuning uchun mukofotga javoban inson xatti-harakatlarini tushuntirish yoki bashorat qilish uchun modeldan foydalanish qiyin.
(b) Ierarxiya kechiktirilgan qoniqish (odamlar kelajakdagi manfaatlar va'dasi uchun hozirgi azob-uqubatlarni e'tiborsiz qoldirishga tayyor) va altruistik xulq-atvor (odamlar boshqalar uchun o'z ehtiyojlarini qurbon qiladi) tushunchalarini e'tiborsiz qoldiradi.
(c) ierarxiyaning empirik tekshiruvini topish qiyin.
(d) Tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, ierarxiya Buyuk Britaniya va AQShning madaniy qadriyatlarini aks ettiradi, ularni boshqa kontekstlarga o'tkazib bo'lmaydi.

2.2 Gertsbergning ikki omilli nazariyasi

Gertsberg ikkita asosiy ehtiyoj tizimini aniqladi: muammolardan qochish zarurati va shaxsiy o'sish zarurati. U har ikkala turdagi ehtiyojlarni qondirish uchun tashkilotlar taklif qilishi mumkin bo'lgan omillarni taklif qildi: mos ravishda gigiena omillari va motivatsion omillar.

Gertsbergning ikki omil nazariyasi ikkita ehtiyojga asoslanadi: muammolardan qochish zarurati va shaxsiy o'sish zarurati.

(a) Noxush tuyg'ulardan qochish zarurati gigienik omillar bilan qondiriladi. Gigiena omillari atrof-muhit va mehnat sharoitlari bilan bog'liq, jumladan:
• Kompaniya siyosati va boshqaruvi
• Shaxslararo munosabatlar
• Ish haqi
• Ish sharoitlari
• Nazorat sifati
.• Ish xavfsizligi.
Agar yetarli bo'lmasa, gigiena omillari ishdan norozilikni keltirib chiqaradi (shuning uchun ularni "norozi" deb ham atashadi). Ular "sog'lom salomatlik" ni faol ravishda targ'ib qilish o'rniga, sog'liq uchun tahdidlarni minimallashtirib, sanitariya holatlari kabi ishlaydi.
(b) shaxsiy o'sishga bo'lgan ehtiyoj rag'batlantiruvchi omillar bilan qondiriladi.
Ular faol ravishda ishdan qoniqish hosil qiladi (shuningdek, "qoniqarli" deb ataladi) va insonni mukammal ishlash va harakatga samarali undaydi. Ushbu omillar ishning o'zi bilan bog'liq, jumladan:
• Holat (garchi bu gigiena omili ham bo‘lishi mumkin)
• Qiyin ish
• Rag'batlantirish (yoki buni amalga oshirish imkoniyatlari)
• Muvaffaqiyat hissi
• Tengdoshlar va rahbariyat tomonidan tan olinishi
• Lavozimning o'sishi
• Vazifa
Rag'batlantiruvchi omillarning yo'qligi xodimlarni gigiena omillariga e'tibor berishga undaydi. Ular, qisqa muddatda motivator sifatida ko'rilishi mumkin bo'lsa-da, oxir-oqibat qoniqarsiz bo'ladi.
Gertsberg, past unumdorlik, sifatsiz va ish tashlashlar kabi zaif motivatsiya dalillari mavjud bo'lganda, rahbariyat ish haqi va mehnat sharoitlari kabi gigiena omillariga juda ko'p e'tibor bermasligini taklif qildi. Bu uyushgan ishchilarning intilishlari uchun an'anaviy maqsadlar bo'lsa-da, ularning mehnatga munosabatini yaxshilash imkoniyatlari cheklangan. Buning o'rniga, Herzberg ishning uchta turini taklif qildi, ular motivatorlarni kuchaytirish orqali ishdan qoniqishni ta'minlaydi.
• Ish joylarini kengaytirish
• Joylashuvni aylantirish
• Rag'batlantirish
2.3 Gertsberg nazariyasini baholash
Gertsbergning dastlabki tadqiqotida 203 nafar Pitsburglik muhandis va buxgalter ishtirok etgan. Shuning uchun uning nazariyasi quyidagilarga asoslangan deb tanqid qilindi:
(a) Noto'g'ri kichik namuna hajmi
(b) Cheklangan madaniy kontekst (G'arb mutaxassislari)
Ishdan qoniqishning (motivatsion omillardan) mehnat unumdorligiga ta'sirini tekshirish va o'lchash qiyin bo'lgan.