Боб. Психологияда интелект диагностикам муоммолари 7-10 Интеллект психодиагностикаси методологияси. 10-21


Download 100.19 Kb.
bet3/30
Sana24.12.2022
Hajmi100.19 Kb.
#1061044
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   30
Bog'liq
Dissertatsiya

Тадкикотнинг амалий ахамияти:

  1. Тафаккур психологияси курси буйича илмий - амалий семенарлар ташкил этишида.


5




  1. Интеллект муоммоси буйича маъруза килишда.

  2. Мактаб психологлари психологик ташхис ишларни амалга ошириш жараенида.

  3. Психологлар тайёрлаш курсларида психодиагностика машгулоларини ташкил этишда.

Диссертациянинг тузилиши: Диссертация 82 бетдан иборат булиб 3 та боб, 8 парагрфдан иборат. Бунда 2 та жадвал, график ва схмемалар мавжуд. Фойдаланилган адабиятлар 50 дан ортик булиб шундан 5 та чет эл адабиётлари келтирилган.
Диссертациянинг янгилиги:
Интеллектуал тестларни тадбик этиш ва уларнинг ишлаб чицариш технологиялари масаласига назарий ёндошлиганлиги.
Диссертациянинг химояга олиб чикиладиган холатлари:
1. Интеллектуал тестлар муаммоси психологик тадкикотларда кали тула конли урганилманган ва вактнинг узгаришига караб, уларни ишлаб чикиш технологиялари хам такомиллашиб бориши лозим.
2. Интеллектуал тестлардан фойдаланишда мутахасисликка куйиладиган талаблар катъий амал цилиниши лозим.


6


I- БОБ. ПСИХОЛОГИЯДА ИНТЕЛЕКТНИ ДИАГНОСТИКАСИ


МУОММОЛАРИ.


Психология фанида интеллектни урганишга утган асрнинг охиридан бошлаб жиддий эътибор бера бошланди. Интеллектни тадкик килишдаги дастлабки кадамли француз олими А. Бине куйди.
А Бине у3 даврининг етук психологи С.Симон билан биргаликда болаларнинг интеллектуал даражасини тадкик килиш имконини берадиган тестларни яратди. Изланишга назарий асос сифатида уша ДавРДа психология фанида кукмрон мавкега эга булган функции психология назарияси кулланилаган булиб, унга психик ривожланиш бир нечта тугма функциолар! ривожланиши натижасида юз берадиган тушунча устунлик киларди. Klana шу концепцияга асосланган х,олда А. Бине шундай масалаларни танлайдики, бунда боланинг илгариги билимлари ва куникмаларини куллаш имконияти сезиларли даражада камайтирилади. Хар бир ёш давр учун деб ёзган эди у - “Шундай тестлар сериясини тузиш керакки, унинг ечими факат шу даврга тааллукли булсин. Тестлар мактаб билимларидан мустакил булиши керак, шунда боланинг хдкикатидан дам акдий ривожланиш даражаси текпшрилади.” (48. 215 б)
Бола интеллекта кар кандай масала шароитида ривожланади деган гоядан келиб чиккан колда А. Бине тест топширикларини назарий асослаш
шарт эмас деб кисоблади. -
Бине ва Симононларнинг кейин бир катор бонщача хусусиятли тестлар тизими камда мазкур муаллифлар тестларининг куп сонли мадификациялари вужудга келди. Улар орасида америкалик психолог Л. Термен томонидан ишлаб чикилган модификация алокида акамият касб этади. Термен уз ишларида Гальтоннинг аклий кобилиятнинг генетик жикатдан шартланганлиги какидаги гоясига купрок мурожат килди.


7




Хар кандай акдли одам интеллект нима деган саволга жавоб бера олади. Яъни бу шундай бир нарсаки у бошкаларда йук, баъзи одамларда интеллектга нисбатан шундай хазилли фикрлар х,ам пайдо булади. Жуда куп вакт мобайнида интеллектга нисбатан икки фикр - хукм сурган. Биринчиси буйича, интеллект бу тугма киёфа, яъни инсон аклли булиб тугилади.
Иккинчи фикр буйича эса интеллект - идрок килиш тезлиги ёки ташки стимулларга жавоб курсатиш билан боглик. 1816 йилдаёк немис астрономи Бессель уз ходимларини ёруглик чакномига реакциясини эътиборга олган холда, уларни интеллект даражасини аникдаб бера олишини айтиб утган.

  1. йил инглиз олими Гальтон Лондон кургазма саройини зиёрат килувчи шахсларни биркатор тестлар такдим этган. Гальтон маълум бир оила аъзолари биологик ва интеллектуал жихатдан бошкалардан устун туради, яъни аёллар бу борада эркаклардан анча оркада колади. Кургазмада Гальтон ун мингта одамга хар хил улчашли текширишлар (буйи, бош кисмини хажми) ва синовлардан утишни таклиф этган. Уни шу нарса хайратга солганки, олинган маълумотларга кура буюк фан намаёндалари бошкалардан фарк килмаган. Бунинг устига Гальтон шунинг билан бирга аёлларда куп курсатгичлар эркакларникига нисбатан яхши чикканлиги устидан тушунтириш олиб боришга тугри келди.(43.105 б)

  2. йилда Дж. Кеттел ундан ортик психологик тестларни ишлаб чикди ва уларни “линтал” тестлар деб аталган. (32. 63 б) Ушбу тестлар ёрдамида рефлекслар тезлиги, реакция вакт, маълум бир кузгатувчиларни идрок килиш вакти, терига босим утказилганда огрикни хис килиш вакти, харфларни эслаб колиш кобиляти, аникланган. Масалан шу нарса аникланганки товушни идрок килишни уртача вакти 0.1 секундни ва ушбу товушга реакция билдиришни уртача вакти 0.2 секундни ташкил этади.

Айникса шундай факт аник булганки, текширилувчилар нинг


8




купчилигининг к>фсатгичи урта даражадан огиб турган, бошкаларнинг реакцияга жавоби эса нормадан баланд булган. Ушбу маълумотларни Кэттел график тарзда ифодалаб нотекис кунгиродсимон маълумотлар олди. Ушбу иккита х,ар хил тадкикот натижалари интеллектни объектив бахолаш асосини ташкил этади. Шунинг билан бирга инсон аклни маълум бир концепцияси яратилди ва у куп йиллар давомида уз солихиятини йук;отиб келди. Кейинчалик ишлаб чикилган тестларда асосий улчаш воситаси хронометр х,исобланган. Бунда синалувчи канчалик масалани тез ечиб борса шунчалик куп балл йигиб борган. Графикда реакция вацтини кунгироксимон яъни ярим дойра шаклида ифодаланиши, Кэттел томонидан ахоли орасида интеллект даражасини урганишга каратилган тестларни ишлаб чикишга олиб келди. Шунинг билан бирга урта даражадан бир томонга огиб утганларни “колок”, иккинчи томонга огиб утганларни “ута истеъдодлилар” ташкил этишган. Шунинг билан бирга интеллектни урганишга каратилган биринчи тестларни ишлаб чиккан олимлар А. Бине ва С. Симоновлар хам ушбу хусусиятларни кенгрок ёритиб утишган. Уларнинг фикрига кура тугри бахо берадиган , “тушунадиган, фикрлайдиган” ва “соглом фикри, ташабускорлиги” билан хаётий мухитларга мослана оладиган одам интеллект эгаси хпсобланади. 1939 _ йилда катталар учун биринчи интеллект шкаласини ишлаб чиккан Векслер хам ушбу нуктаи назарни таъкидлаб утган. Уни фикрича интеллект бу аклли фаолият юритишга ва хаётий вазифаларни ечишга каратилган глобал имкониятдир. Бугунги кунда хам купчилик психологлар интеллектга нисбатан худди шу нуктаи назарга таянишади, яъни интеллект - индивидумнинг атроф - мухитга мослашиш кобилияти. Шу факт- хайратланарлики ушбу концепцияни ишлаб чиккан олимлар, улар томонидан такдим этилаётган тестларда интеллектни курсатгичи, маълум вазифаларни бажариш тезлиги хисобланган. Ушбу курсатгичлар бошка курсатгичлар билан биргаликда адапцияни тушунтиришда муоммоларни


9




келтириб чикаради. Интеллект тестларни узига келадиган булсак, улар куп колатларда тадкикотчини шахе хусусиятларини кай даражада ёритишига боглик- Кенг маънода “интеллект” тушунчаси лотинча “intellektus” сузидан олинган булиб акл - идрок, англаш, тушуниш, факмлаш деган маъноларни англатади. Хрзирги кунгача психологлар интеллектни таърифлашда ягона фикрга келишган булсада, уларни компоненти ва бах,олаш усуллари устида х,алигача мунозаралар тугилиб туради.

  1. ИНТЕЛЛЕКТ ПСИХО ДИАГНОСТИК АСИНИНГ МЕТОДОЛОГИЯСИ.

Интеллектни урганишга каратилган ёндашувлар психология фаиида олимлар томонидан турлича тал кин этилган. “Интеллект тушунчаси кар доим карама — каршилик манбаи хисобланиб келинган. Юзаки карашдан бу психологияда уз ечимини топган тушунчага 5Ьсшайди, аммо шу билан бирга у бир катор англаб — булмайдиган хусусиятларга эга. У. Эстес - интеллект тушунчасига тест ёрдамида ёндашиш инкирози бу экстенсив эмперик психологиядаги инкироз кисобланади.
Ушбу муоммолар ва инкирозлар натижаси уларок интеллект
тушунчасига бир катор ёндашувлар мавжуд.

Download 100.19 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   30




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling