Боб. Психологияда интелект диагностикам муоммолари 7-10 Интеллект психодиагностикаси методологияси. 10-21


Интеллектни операционал назарияси (Ж. Пиаже)


Download 100.19 Kb.
bet5/30
Sana24.12.2022
Hajmi100.19 Kb.
#1061044
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   30
Bog'liq
Dissertatsiya

3. Интеллектни операционал назарияси (Ж. Пиаже).
Жан Пиаженинг фикри буйича интеллект бу организмни мухитга мослашишни шаклланган формаси хцсобланади. Ассимиляция жараёни — мухитдаги элементлари суъбект психикасида когнетив психик схема тузулишида акс этиши. Аккомадация - жараёни ушбу когнетив схемани объектив дунё талабига кура узгариши. Шундай килиб интеллектни мох,ияти жисмоний ва ижтимоий мухитга эгилувчан ва катъий мослашишни ташкил этади. Унинг асосий урни инсонни атроф - мухит билан муносабатга киришишини ташкиллаштиришдир. Интеллект онтогенезда куйидагича пайдо булади. Гудак ва уни куршаб турган дунё уртасидаги богликликни предметли таъсир этиш тулдириб туради. На сузлар, на кургазмали обзорлар уз - уздан интеллектни ривожлантиришга цодир эмас. Бу ерда айнан хатти - харакат зарур булади. Яъни хатти - харакат шундай булиши керакки, у реал предметлар билан тажриба цилиниши талаб этилади. Амалий фаолиятда бола тажрибасини усиши ва мураккаблашиши жараёнида интриоризация. Яъни уйин хатти - харакатларини ацлий хатти - харакатга айланиш жараёни кечади. Болани атроф - мухитга предметлар билан мунасабатга киришиши натижасида унинг интеллектуал хобилиятлари хам усиб боради. Ж. Пиаженинг фикрича интеллектуал акт бу - хатти - харакатни куп турларини хуллашдир. Ж. Пиаже назарияси буйича интеллект ривожланиши икки


13




йуналиш буйича кечади. Биринчиси, операционал когнетив структурами интеграциям билан боглик. Иккинчиси, хакикат хакида индивидуал тассавурларни объективлиги билан боглик.
4. Фаолият жараёни буйича ёндашув. (С.Л. Рубинштейн) Интеллектам уРганишДа собик совет психологларини хам экспериментлари катта ахамиятга эга хисобланади. Ушбу ишларни асосини Сергей Леонидович Рубенштейннинг илмий ишлари ташкил этади. Узининг илмий ишларидан келиб чиккан холда Рубинштейн, аклий ривожланишни асосий механизмини ташки таъсирларини ички холатларга богликлигини айтиб утган. Яъни бошкдча хил и б айтганда, ташкаридан хар кандай билим ва куникмани узлаштириш, уз навбатида унга мос келувчи ички психологик кечинмаларни мавжудлиги билан асосланади. Шундай килиб аклий кобилиятлар бир томондан узлаштириш натижаси булса, иккинчи томондан узлаштиришгача булган жараён хисобланади. Инсон истеъдоди унинг янги имкониятлари диапазони билан белгиланади, бу уз навбатида мавжуд имкониятлар реализацияси учун имкониятлар яратади. (35) Шундай хилиб индивидуал интеллект анализ, синтез, умумлаштиришкаби фикрлаш операциялари шаклланиши
генерализациялашиш жараёни таркибига хамраб олади. Интеллект муаммосини урганяшда интеллектуал фаолиятни процессуал - динамик характеристикаси долзарб йуналиш хисобланади. Шу уринда Арастунинг “ахл - бу фаолият эмас, балки унга булган кобилиятдир” деган фикрини айтиб утиш махсадга мувофих.
5. Маълумотли ёндашув. (А.Статс, Р. Фейерштейн когнитив
I
назариялари). ►
Ушбу назария намаёндаларини фикрича интеллект табиати уни
узлаштириш муолажаларига боглик- Уз навбатида интеллектни
шаклланган, маълум бир когнетив янгиликлар ва махсус


14




ташкиллаштирилган шароитларда урганиш максадга мувофик хисобланади. Хусусан бихевиористик тадкикотларда интеллект, когнетив янги узлашмаларнинг умумлашмаси сифатида кабул килинган, уларни узлаштириш интеллектуал ривожланиш учун зарур хисобланади. А. Стааснинг фикрича интеллект катти - харакат узлаштирмалари интеллект табиатини функционал системаси хисобланади. Хусусиан у интеллект табиатини умумлаштирувчи концепциялар назариясини хам инкор килмайди. Масалан; интеллектуал кобилият туртта асосий когнетив узлаштирмаларга булади:

  1. . Объектни номлаш узлаштирмаси ва уларни хусусиятини бахолаш.

  2. . Суз — образ тарзида таржима килиш узлаштирмаси.

  3. . Бир - бири билан кардош сузларни >фганиш узлаштирмаси.

  4. . Сузларни ассоциация килиш кобилияти.

Шуни таъкидлаб утиш зарурки, болада специфик интеллектуал тестлар асосида ургатиш уни умумий интеллектини шартли узгартиради деган фикрдан йирок юриш зарур. Интеллектни бизга кизикарли булган муаммолари Р. Фейерштейн тадкикотларида хам. таъкидлаб утилган. Унинг тушунишича интеллект - инсонни атроф - мухит билан муносабатга киришишини динамик жараёни хисобланади, шунинг учун интеллектни ривожлантириш критерияси индивидуал хатти - харакатни мобиллиги хисобланади. Мобилликни манбаи сифдтида “урганиш тажрибаси” ётади.


15



  1. Download 100.19 Kb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   30




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling