Bob. Tovar va tovar siyosati tovar yoki xizmat ehtiyojni qondirish qurolidir

Mahsulot о tkazish va sotish siyosati (ingl. Sales management) «mahsulot sotish bo yicha kompaniya faoliyatini, shuningdek, joylarda mehnat qilayotgan savdo agentlari faoliyatini boshqarish siyosati bo lib, korxona tomonidan о tkazilayotgan maqsadli tadbirlar majmui. Mahsu­lot о tkazish va sotish siyosatiga muhim jihatlar, masalan, chegirmalar va kafolat ham kirishi mumkin.
Savdoni rag batlantirish marketing kompaniyasining asosiy unsuri bo lib, iste molchilarni va vositachilar tomonidan alohida tovar yoki xizmat xaridini tezlashtirish yoki kengaytirishga chaqiruvchi, undovchi usullar kompleksi hisoblanadi. Agar reklama tovami sotib olish uchun sabab bo Isa, savdo rag bati uni taqdirlaydi. Savdoni rag batlantirishga iste molchilarni rag batlantirish, namunalami, kupon- lami tarqatish, qiymatning bir qismini qaytarishga (narxni arzonroq qilishga), taklif narxini pasaytirish, bonuslar, yutuqlar, doimiy xaridor- larga sovg alar, bepul tatib ко rish, kafolatlar, filmlarga bog lanib qolish va boshqa kross rag batlantirishlar, savdo joyidagi ekspozitsiyalar, namoyishlar va sotuvchilami rag batlantirish (narxlami pasaytirish, reklama о tkazish va tovarlami foydali joylashtirish uchun kompensatsiyalar, bepul tovarlar) va ishdagi sheriklar hamda savdo xizmatini rag batlantirish (ixtisoslashtirilgan ко rgazma va konferen- siyalar, savdo vakillari orasida tanlovlar, maxsus reklama) kabilar kiradi.
Sotishni rag batlantirish, deganda mahsulotning sotilishiga undov­chi qisqa muddatli tadbirlar tushuniladi. Agar reklamaning chaqirig i: «Bizning mahsulotni sotib oling» bo Isa, sotishni rag batlantirishning chaqirig i esa: «Uni hoziroq sotib oling» dan iboratdir.
Tahlillar shuni ко rsatadiki, agar marketing xarajatlarida reklama xarajatlari birinchi о rinda tursa, ikkinchi о rinda sotishni rag batlanti­rish bilan bog liq xarajatlar turadi. Keyingi yillarda esa sotishni rag batlantirish bilan bog liq xarajatlaming tobora ortib borishi kuzatil- moqda.
Xaridorlami rag batlantirish asosan xaridorlaming ко proq miqdor- dagi tovar sotib olishlariga qaratiladi. Xaridorlami rag batlantirishning

quyidagi usullari qo llaniladi: kuponlardan foydalanish, pasaytirilgan narx bilan sotish, tovar narxining ma lum bir qismini qaytarib berish, mukofotlar berish, lotoreya, konkurs va о yinlar о tkazish, tovar namunalarini bepul berish, tovar namunalarini bepul sinab ко rish va boshqalar.
Sotuvchilami rag batlantirish deganda ulgurji va chakana savdo bilan shug ullanuvchilarga tovarlar narxini pasaytirib sotish (chegirma berish), ma lum bir miqdordagi tovarlami bepul berish (agar ular xarid qilayotgan tovar ma lum bir me yordan oshsa), mukofotlar berish va boshqalar tushuniladi.
О n yil oldin savdoni rag batlantirish bo yicha reklamalarga va tadbirlarga qilingan xarajatlar nisbati taxminan 60:40 ni tashkil etgan edi. Bugun ко pgina qadoqlangan iste mol tovarlari ishlab chiqaradigan kompaniyalarda savdoni rag batlantirish uchun marketing kommunikatsiyalarining 70% to g ri keladi (bunda savdo qiluvchilami rag batlantirish uchun taxminan 50 %, iste molchilami rag batlantirish uchun taxminan 20 % sarflanadi). Keyingi 20 yil davomida savdoni rag batlantirish ulushi ко tarilishdagi xarajatlaming umumiy hajmida doimiy ravishda ortib bormoqda. Ayniqsa, iste mol bozoridagi bunday tez о sishga bir qancha omiilar sabab bo lmoqda. Ta minotchi kompaniyalar rahbarlari savdoni rag batlantirishni sotishning eng samarali vositalaridan biri sifatida anglaydilar, yanada ко proq menejerlar rag batlantirish vositalaridan foydalanish malakasini egalla- moqdalar, tovarlar bo yicha menejerlar joriy savdoning о sib borayotgan talablari bosimi ostida qolmoqdalar. Bundan tashqari savdo marka (belgi)lari soni ortdi. Iste molchilar ко pchilik tovarlarga bir-biriga о xshash sifatida qaraydi va ustuvor holda tovaming narxiga yo nala- dilar, savdo tashkilotlari yanada ко proq imtiyozli shart-sharoitlar talab qiladilar, savdoni rag batlantirishdan ко pincha raqobatchilar foydalana­dilar. Reklama samaradorligi xarajatlaming ortishi, OAVlaming reklama bilan to lib-toshgani va qonunchilikdagi cheklashlar tufayli pasayadi.