Boboqulova-nilufar pdf
Download 441.28 Kb. Pdf ko'rish
|
dissertatsiya metafora
|
“Yurakda sen ijod hissini chertding
48 ” deydi. Bunday hisni torga yashirin o xshatish bor: uning predmet sifatini oladi. ʻ Xuddi shu qiyos misraning metaforik ma‘nosini yuzaga chiqaradi: tor chertildi – yurak kuylay boshladi, ya‘ni daryo qalbga ilhom bag’ishladi. Metaforaning bu turi badiiy obrazning muhim sharti bo lgan konkret-hissiy ifodani ta‘minlaydi. Negaki, ʻ inson ichki olamiga taalluqli tushunchalar – abstract tushunchalar, predmetlashtirish ularni konkret-hissiy idrok qilishga yordam beradi. Kuzatishlarimiz A.Oripov she‘riyatida qiyos obyektlari va ma‘no ko chish ʻ yo nalishiga ko ra metaforaning to rt turi qo llanganini ko rsatadi: ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ 1) insonga xos xususiyatlarni jonsiz narsa-hodisalarga ko chirish; ʻ 2) predmet xususiyatini inson ruhiy olami bilan bog’liq yoki tashqi olamdagi abstrakt tushunchalarga ko chirish; ʻ 3) ma‘noni jonli narsadan jonli narsaga ko chirish; ʻ 4) jonsiz predmetdan jonsiz predmetga ko chirish asosida yuzaga keluvchi ʻ metaforalar. Metaforaning mazkur xillari qo llanish faolligiga ko ra bir xil emas, ularning ʻ ʻ faolligi ro yxatdagi tartibga mos keladi. Metafora-jonlantirish –eng faoli, metafora- ʻ predmetlashtirish unga qaraganda sustroq. Bu ichki va tashqi olamni bir-biriga qiyosan idrok etishga intilish. A.Oripov badiiy tafakkurida ustuvorligi bilan 48 Abdulla Oripov. “Yurtim shamoli” sheriy to’plami. T.:Sharq nashriyoti, 1974-yil. izohlanib, ko p jihatdan shoir shaxsi shakllangan muhit bilan bog’liqdir. Xalqning ʻ jonli tiliga yaqinlik Abdulla Oripov uslubining o ziga xos belgilaridandir. Jonli ʻ tilga yaqin degani esa xalq turmush tarzi bilan yaqin degani bo ladi, chunki ularni ʻ bir-biridan ajratib bo lmaydi. Masalan, “Go zallikni yo qlash” nomli she‘rida lirik ʻ ʻ ʻ qahramon bir vaqtlar hammaning yuragiga o t yoqqan go zalning hozirgi ahvolini ʻ ʻ mushohada etadi: Yuzlaringda ajin, sochlaringda oq, Elkangdan yuk bo lib bosibdi yillar. ʻ Quralay ko zlarda tubsiz bir charchoq, ʻ Bekor gap, kim desa: yoshdir ko ngillar ʻ 49 . Xalqimizda ―yuk bosmoq degani ―og’ir ahvolga tushib qolmoq, og’ir dardga chalinmoq kabi ma‘nolarni anglatib, qadimdan keluvchi ishonche‘tiqodlar bilan bog’lanadi. Xuddi shu tushuncha she‘rda umrida ko p qiyinchiliklar ko rgan ʻ ʻ va yoshlik tarovatini ancha tez yo qotgan ayolga nisbatan ishlatiladi, ya‘ni inson ʻ umriga ko chiriladi. Bundan tashqari, yelkadan yuk bosishi degani real holatda adl ʻ qomatni egadi, xuddi shu narsa she‘rdagi yoshlik - keksalik ziddiyatini kuchaytiradi hamda ajin, soch oqi, -ko zlardagi tubsiz charchoq bilan ʻ uyg’unlashadi. A.Oripov o z she‘rlarida sifatdosh oboroti bilan ifodalangan metaforalardan ʻ ham mohirona foydalangan. Masalan shoirning Seni ona dedim...nomli she‘rida metafora sifatdosh oboroti bilan ifodalangan. Unda, garchi ko chma ma‘no asosi ʻ so z bo lsa ham, ko zlangan metaforik ma‘no o sha sifatdoshli birikma ʻ ʻ ʻ ʻ butunligidayuzaga chiqadi. Shunday satrlarni o qiymiz: ʻ Hech vaqt unutilmas, o sha qirg’in choq ʻ Zafarga chorlagan nurli timsoling. Reyxstag ustiga tikilgan bayroq 49 Qo shjonov M., Suvon M. Abdulla Oripov. ʻ Toshkent : „Ma naviyat“ ʼ , 2000. 50 Sharafiddinov O. She riyat ʼ — qalb yolqini. „Hayot bilan hamnafas“ kitobida. Toshkent . Adabiyot va san at ʼ nashriyoti. 1984. |
