Болалар ёшида учрайдиган тиш каттик

 
5.2.8. Sistemali emal gipoplaziyasini davolash. 
Bugungi kunda bemorlarga ko`rsatiladigan zamonaviy stomatologik 
yordam sistemali gipoplaziyada klinik belgilarni kay darajada 
rivojlanganligiga bog`liqdir. Kosmetika nuqtai nazardan tish emali 
nuqsonlarini bartaraf qilish uchun, bemor yoshini inobatga olgan xolda 
stekloionomer sementi, kompomer materiallar, kompozit materiallar, 
kimyoviy yoki nur yordamida kotuvchi plomba ashyosidan keng 
foydalaniladi. Kuchli rivojlangan destruktiv xolatlarda ortopedik yordam 
ko`rsatish xam tavsiya qilinadi. Yuqorida keltirilgan plomba ashyolari 
nuqsonlar charxlanib ma’lum shakl berilgach ajratuvchi tagliklardan 
foydalanilgan xolda kariyes kavaklarini davolagandek tishlarning 
anatomik shakli tiklanadi. Kosmetik nuqsonlar, dog`lar, rang 
o`zgarishlari bartaraf qilinadi.
Sistemali emal gipoplaziyasi mavjud bolalar dispanserizatsiyada 
kariyes xavfi bor guruxga kiritiladi. 
 
5.2.9. Tish emalining maxalliy gipoplaziyasi. 
Tish qattiq to`qimalari xastaligining bu turida mineralizatsiya 
jarayoning buzilishi xar xil sabablar oqibatida bir yoki ikkita tish 
emalida kuzatiladi. Emal maxalliy gipoplaziyasi tish follikulasi 
taraqqiyoti davrida mexanik shikastlanishi natijasida tish kurtagining 

---

111 
infeksiya tushishi oqibatida yallig`lanishi natijasida (surunkali 
periodontit davolanmasligi oqibati) yuzaga kelishi qayd qilingan. 
Sut tishlarda maxalliy emal gipoplaziyasi kamdan-kam xollarda: a) 
jag`larning mexanik travmasi oqibatida sinish chizigi kurtak soxasidan 
o`tsa; b) jag` suyaklarining yiringli yallig`lanishi (osteomiyelit); 
oqibatida sodir bo`ladi. Doimiy tishlarda maxalliy emal gipoplaziyasi 
tez-tez uchrab turishi amaliyot shifokorlari tomonidan e’tirof etilgan. 
Bunday xolga olib keluvchi sabablardan biri ildiz shakllangan sut 
tishining (ko`pchilik xolda oldingi kurak tishlari) mexanik travma 
oqibatida ildizning ichkariga koqilishi sababli doimiy tish kurtagini 
shikastlanishidir. Koqilish paytida doimiy tish kurtagini sut tishi 
ildizidan to`sib turuvchi kortikal suyak plastinkasi butunligi buziladi, 
oqibatda doimiy tish kurtagiga shikast yetadi, natijada kurtakning 
shikastlangan soxasida dog`, egatcha yoki chuqurcha paydo bo`ladi. 
Keyinchalik shu kurtagi shikastlangan doimiy tish chiqqanda toj qismi 
satxida dog`, egatcha yoki chuqurcha mavjudligi kuzatiladi. Dog` xar xil 
o`lchamli, shaklli, kamdan-kam xollarda rangi oq, odatda sarg`ish, 
jigarrang tusda bo`lib, yaltiroqligi bo`lmaydi. Shu soxalarda emal 
kalinligi o`zgarmagan bo`ladi. Chuqurcha, egatchalar soxasida, ularning 
tubida emal yupqalashgan va pigmentlashgan bo`ladi.
Maxalliy emal gipoplaziyasida klinik belgilar rivoji, darajasi travma 
ta’sir kuchiga, yallig`lanish jarayonining og`irligi va xukm surgan 
vaqtiga bolaning yoshiga bog`liq bo`ladi. Kuchli mexanik travma, og`ir 
va uzoq kechgan yallig`lanish jarayonlari emal to`qimasining o`choqli 
yoki to`liq aplaziyasini sodir qilishi mumkin. Ayrim xollarda tish 
kurtagining ulishiga xam sabab bo`ladi. Ba’zan odatda uchramaydigan 
o`lchamli, shaklli Turner tishlari nomi bilan ma’lum tishlar yorib 
chiqadi. Emal to`qimasining chuqur shikastlangan soxalarida kariyes 
jarayoni kechib, kavaklar xosil bo`lishi mumkin.
Bemorlar ana shunday tishlar soxasida kosmetik nuqsonga, tishlar 
sezgirligini oshganligiga, giperesteziyaga shikoyat qilishadi. Xarorat va 
kimyoviy ta’sirotlardan og`riqlar paydo bo`lishi ularni bezovta qiladi.
Maxalliy emal gipoplaziyasining dog`li shakli, sistemali emal 
gipoplaziyasining shu xil shakli bilan, kariyesning dog`li boskichi bilan, 

---

112 
o`choqli odontodisplaziya bilan, autosom-dominant gipomaturatsiyali 
irsiy tugallanmagan amelogenez («qorli kepka») kabi xastaliklar bilan 
qiyosiy tashxis qilinadi.
Maxalliy emal gipoplaziyasining chuqurchali va egatchali 
shakllarini sirkulyar kariyes, autosom-dominant gipoplastik chuqurchali-
egatchali irsiy tugallanmagan amelogenez, chuqurchali, egatchali 
sitemali emal gipoplaziyasi bilan, autosom-dominant gipoplastik 
donador irsiy tugallanmagan amelogenez kasalliklari bilan qiyosiy 
tashxis utkaziladi.
Rentgen tasvirda chuqurchalar va egatchalar soxasida qoramtir 
dog`lar yoki qoramtir tasmalar aniqlanadi. Ba’zi bir xollarda tish 
ildizining o`suvchi soxasining shikastlanganligi oqibatida tish ildizi 
shakllanmay qolganligini kuzatish mumkin. Tish ildizi atrofi suyak 
to`qimasida surunkali periodontit uchun xos bo`lgan rentgenologik 
o`zgarishlar mavjud bo`ladi.