Bolalar o’smirlar sport maktablarida qisqa masofaga yuguruvchi sportchilarni tayyorlashning noananaviy usullari

1.2. Bolalar-o‘smirlar sport maktablarining metodik 
asoslari 
 
Respublikamizning tuman va shaharlarida qisqa 
masofaga 
yuguruvchilarni 
tayyorlash 
borasida 
Respublikamizda T.S.Gladkova (Samarqand), H.Norbekov 
(Navoiy), 
M.Karimov 
(Samarqand), 
P.Varobyev 
(Toshkent), S.To‘rayev (Samarqand), H.Mogametrasulov 
(Samarqand), D.Mustafayev (Samarqand), J.Abdullayev 
(Samarqand), A.Iskandarov (Samarqand), V.Gasparyan 
(Samarqand), 
P.Irina 
(Samarqand), 
A.Omonova 
(Samarqand), S.Tog‘ayev (Samarqand), S.Ubaydullayev 
(Samarqand), 
F.Hayriddinov 
(Samarqand) 
singari 

---

14 
murabbiylar bilan R.Ruzayev (Buxoro), F.Abdujabborov 
(Toshkent), B.Eshonov (Navoiy) singari murabbiylar 
faoliyat ko‘rsatmoqda. 
Sportchilarni tayyorlashda murabbiy asosiy e’tiborni 
sportchining xatti- harakatiga va jismoniy imkoniyatlariga 
e’tibor qaratadi. Sprinterlarni tayyorlashdan oldin ularni 
shu turga saralab olish va jalb qilish soha 
mutaxassislaridan kuchli matonat talab qiladi.
Muammoning 
amaliyotdagi 
holatini 
o‘rganish 
maqsadida Samarqand shahrida 11 yildan buyon qisqa 
masofaga yuguruvchi sportchilarni tayyorlashda faoliyat 
ko‘rsatayotgan murabbiy M.Karimovning mashg‘ulot 
jarayonini kuzatdik. Murabbiy sportchilarga kunlik 
yuklamalarni berishda 60% sportchilarning xohishiga va 
kayfiyatiga qarashini va shu yuklama orasida reja 
asosidagi mashqlarni ham berib o‘tishini ta’kidladi. 
Mashg‘ulot jarayonida murabbiyning qattiqqo‘lligi, tegishli 
joyda sportchilarning ruhiyatini ko‘tarishi e’tiborimizni 
tortdi. Murabbiy qisqa masofalarga yuguruvchilarni 
tayyorlashda 30% davriy nashrlardan, 40% internet 
ma’lumotlaridan, 30 % o‘z tajribasidan foydalanar ekan. 
Muammoning amaliyotdagi holatiga yanada aniqlik kiritish 
maqsadida o‘smirlar va kattalar o‘rtasida sportning yengil 
atletika turidan Navoiy viloyatida o‘tkazilgan “O‘zbekiston 
kubogi” musobaqasini kuzatdik. Muammoga oydinlik 
kiritish maqsadida Respublikamizning bir qancha 
murabbiylari fikrlari bilan o‘rtoqlashdik.
Respublika yengil atletika federatsiyasi sportni 
rivojlantirish bo‘limi boshlig‘i F.Abdujabborov bu borada 

---

15 
bizga tegishli fikr va takliflar berib o‘tdi. “Qisqa masofaga 
yuguruvchilarni 
tayyorlashda 
xorijdagi 
yetakchi 
uslublarni, ya’ni mashg‘ulot jarayonlarini internet 
ma’lumotlari orqali ko‘rib, o‘rganib chiqib, bizning sharoit 
va iqlimga mos keladigan yuklamalarni sportchilarda 
qo‘llashimiz kerak”, - deydi murabbiy. “Ana shundagina 
bizda bu borada o‘sish, keskin rivojlanishi mumkin”, - deya 
o‘zining mustaqil fikrini bayon qildi. Murabbiylarning ishi 
mashg‘ulot jarayonida samarali va yaxshi bo‘lishi uchun 
ilmiylikka ko‘proq e’tibor berishi kerak. Bugungi kunda 
yengil 
atletika 
borasida 
yoqlangan 
doktorlik 
dissertatsiyalari, ilmiy maqolalarni o‘qib o‘rganish va 
mashg‘ulot jarayonida qo‘llash, iqlimga qarab yuklama 
berish, qisqa masofalarga yuguruvchilarni bundan-da 
kuchli qilib tarbiyalash mumkinligini murabbiy suhbat 
chog‘ida ta’kidlab o‘tdi.
Muammoga to‘laqonli oydinlik kiritish maqsadida
qisqa masofaga yugurish bo‘yicha sobiq ittifoq davrida 
O‘zbekiston rekordini o‘rnatgan hamyurtimiz Pyotr 
Varobyovning sprinterlarni tayyorlash borasidagi fikr va 
xulosalarini eshitdik. “Bugungi kunda qisqa masofaga 
yuguruvchilarni tayyorlashda murabbiylar mashg‘ulot 
jarayonlarida texnika va taktikaga kam ahamiyat 
bermoqda. Deyarli hamma murabbiylarda bir maqsad -
g‘alaba qozonishga intilish kuchli, xolos. Sportchilarni 
tayyorlashda yangicha usullardan foydalanish, chet el 
tajribalarini o‘rganib qo‘llash juda kam holatlarda 
murabbiylarimiz tomonidan amalga oshirilib kelinmoqda. 
Natijada 
sprinterlarimizning 
jahon 
olimpiadasi 

---

16 
musoboqalaridan 
chetda 
qolganliklarini 
guvohi 
bo‘lmoqdamiz.
Qisqa masofaga yuguruvchilarni tayyorlashda bir 
qancha qo‘llanilmagan samarali usullar kitoblar, turli ilmiy 
ishlarda mavjud. Ularni sprinterlarimizda qo‘llash uchun 
esa 
murabbiylarimiz 
kitob 
o‘qishi, 
internet 
ma’lumotlaridan foydalanishi kerak”, - deydi murabbiy
P.Varobyov.
Biz kuzatishimizdan kelib chiqib shu narsaga oydinlik 
kiritdikki, bugungi kunda qisqa masofaga yuguruvchi 
sportchilarni tayyorlashda murabbiylar ko‘proq davriy 
nashr, ilmiy maqolalar, dissertatsiyalar hamda chet el 
tajribalaridan foydalangan holda mashg‘ulot jarayonini 
tashkil qilsa, sportchilarimizni tayyorlash borasida bir 
qancha yuksak natijalar va marralarni ishg‘ol etishga 
ko‘maklashgan bo‘lar edik.