Bookmany print

Ўзбек миллий ўйинлари 
 
~
103
~ 
Бу ўйин қизларда эҳтиёткорлик хусусиятининг 
шаклланишида хизмат қилади. “Она лайлак” барча 
қизларни шу тартибда ўйиндан четлаштира олса, унинг 
айтган барча шартлари бажарилади. 
Пир этди 
Самарқанд вилояти Ургут туманидан ёзиб олинди 
Ўйинда саккиз нафар қиз иштирок этади. Ўйинни 
ўртабоши бошқариб боради. У давранинг ўртасига 
чиқиб: 
– Қизлар, чумчуқ пир этди, – дейди. 
Барча иштирокчилар “пир этди, пир этди” деб 
такрорлайдилар. Ўйинбоши уларни чалғитиш учун 
бир неча марта “каптар”, “мусича” каби қушларнинг 
номини айтади. Қизлар эса: 
– Пир этди, пир этди, – деб такрорлайдилар. 
Қизлар кутмаган бир ҳолатда ўртабоши: 
– Балиқ, – дейди. 
Қизлардан бирортаси шошилиб “пир этди” деса, 
ўйиндан чиқади. Ўйин ана шу тарзда давом этади. 
Ўйинбоши турли хил қушларнинг номини айтади. Қиз- 
лар “пир этди” деб турадилар. Яна тўсатдан бирорта 
ҳайвон номи айтилса, адашган қиз ўйиндан чиқади. 
Ўйин иштирокчиларда зийраклик хусусиятини 
шакллантиради. 
 
Қушим боши 
Тошкент шаҳридан ёзиб олинди 
 
Ўйинда саккиз нафар қиз иштирок этади. Уни ик- 
кита ўртабоши қиз бошқариб боради. Иштирокчилар 
давра бўлиб ўтириб оладилар. Ўртабоши қиз қўлидаги 
қийиқнинг учига бармоғини буклаб, бирор қушнинг 

---

Гулжаҳон Мардонова 
~
104
~ 
боши, танаси шаклини кўрсатади. Ва иккала ўртабоши 
ўзларига маъқул келган бирор қушни танлайдилар ва 
унга шеър айтиб таъриф берадилар. Айтайлик, қизлар 
мусичага мана бундай таъриф берадилар: 
Қушим боши кичикгина, 
Қушчагинам беозоргина, 
Қадамлари майдагина. 
Қолган иштирокчилар шеър қандай қушга нисбатан 
айтилганини топиши керак. 
– Бедана, – дейди иштирокчилар. 
– Тўғри, – дейди ўртабоши.
Ва яна шеър айтади: 
Қушим боши каттагина, 
Қарашлари ўткиргина, 
Учишлари дадилгина. 
Қизлар бирпас ўйланиб қоладилар. Улардан бири: 
– Бургут, – дейди. 
– Тўғри, – дейди ўртабоши. 
Ўйин давомида шеърдаги таърифга мос келмаган 
қушни айтган иштирокчи ўйиндан чиқади. 
–
Яна шеър айтаман. Диққат қилинглар, – дейди 
ўртабоши. Ва: 
Қушим боши майдагина, 
Қанотлари чипоргина, 
Ўзи чаққон, абжиргина. 
Қизлар ўйланиб турадилар. Улардан бири: 
– Қалдирғоч, – дейди. 
Шу тариқа бургут, чумчуқ, каклик, қарға, қалдир- 
ғоч каби қатор қушларга шеърий йўл билан таъриф 
берилади. 
Бу ўйин қизларда тезкорлик билан шеърий матн 
тузиш ва матннинг мазмунини тез англашни ўргатади. 
Ўйинда восита сифатида рўмол ёки қийиқча иштирок 
этади. 

---