Бошқарув қобилиятини шакллантириш

44. Ирода кучи ҳақида умумий тушунча.
Eshitganlar: "Men ertalab yugurishni boshlamoqchiman, chekishni tashlamoqchiman, ozishim kerak". deyishadi. Ammo iroda kuchi yetarli emas. Ya'ni, iroda bor, lekin uning kuchi zaifdir. O'zingizda iroda kuchini rivojlantira olasizmi?
Iroda - bu insonning to'siqlarni engib o'tish paytida o'z maqsadlariga erishish qobiliyatidir. Siz irodani - insonda doimo qadrlanadigan shaxsning kuch qismini chaqirishingiz mumkin. Har qanday qiyinchiliklarga qaramay, maqsadga erishilganda, ayniqsa chiroyli ko'rinadi.
Iroda bo'lmagan joyda yo'l yo'q. B. Shou
Demak, iroda bizga hayot yo'lida yordam beradi. Keyin savol tug'iladi-har qanday iroda yoki kuchga ega bo'lgan yagona kishi. Va bu nima?
Iroda kuchi.... Va aslida ta'rif yo'q. Ya'ni, bu nima ekanligini tushunish juda ko'p, ammo aniq va tushunarli ta'rif yo'q. Masalan, kimdir iroda kuchi bilan uning miqdorini tushunadi. Ammo uni qanday birliklarda o'lchash kerak? Agar ahmoq bola o'jarlik bilan va qat'iyat bilan sizning sevimli bufetingizda bolg'a bilan ursa, qanday jazo berishidan qat'i nazar, takrorlanishlar soni ajablanarli bo'lsa, unda biz uning irodasi juda ko'p deb ayta olamizmi? Yaxshi, juda irodali bola, ammo bu qaysarlikdan nimasi bilan farq qiladi?
Ba'zida iroda kuchi motivatsiya sifatida tushuniladi, bu ham umuman to'g'ri emas. Iroda kuchi odamning o'zida boʻladi, va motivatsiya tashqi masalan, ish haqining oshishi-motivatsiyani yaxshilaydi, lekin iroda emas.
Yana bir tushuncha. Iroda kuchi - bu o'zingizni ishontirish qobiliyatidir. Nega biron bir narsa qilish kerakligini nima berishi, nimadan xalos boʻlishini ayting. Shunga qaramay, bu o'z-o'zini motivatsiyani kabi ko'rinadi.
Iroda kuchi - bu insonga to'siqlarni engishda o'z maqsadlariga erishishga imkon beradigan ichki energiya manbai.
45. Ирода сифатлари ва психологияси.
Irodaviy harakatning psixologik tuzilishi
Har qanday inson faoliyati doimo ikkita katta guruhga bo'linadigan aniq harakatlar bilan birga keladi: ixtiyoriy va ixtiyorsiz. Ixtiyoriy harakatlarning asosiy farqi shundaki, ular ong nazorati ostida amalga oshiriladi va shaxsdan ongli ravishda belgilangan maqsadga erishishga qaratilgan muayyan harakatlarni talab qiladi. Masalan, qo‘liga bir stakan suv olib zo‘rg‘a olib, og‘ziga olib, uni egib, og‘zi bilan harakat qiladigan, ya’ni bir maqsad bilan birlashgan bir qancha harakatlarni bajaradigan bemorni tasavvur qiling-a. tashnalik. Xulq-atvorni tartibga solishga qaratilgan ongning harakatlari tufayli barcha individual harakatlar bir butunga birlashadi va odam suv ichadi. Bu harakat ko'pincha iroda bilan ixtiyoriy tartibga solish deb ataladi.
Irodaning asosiy vazifasi hayotning qiyin sharoitlarida faoliyatni ongli ravishda tartibga solishdir. Bu tartibga solish qo'zg'alish va inhibisyon jarayonlarining o'zaro ta'siriga asoslanadi asab tizimi. Shunga ko'ra, yuqoridagi umumiy funktsiyaning spetsifikatsiyasi sifatida yana ikkita funktsiyani ajratib ko'rsatish odatiy holdir - faollashtiruvchi va inhibitiv.
Shuni ta'kidlash kerakki, to'siqni engib o'tishga qaratilgan har bir harakat ixtiyoriy emas. Masalan, itdan qochgan odam juda qiyin to'siqlarni engib o'tishi va hatto baland daraxtga chiqishi mumkin, ammo bu harakatlar ixtiyoriy emas, chunki ular birinchi navbatda tashqi sabablar insonning ichki munosabatlaridan ko'ra. Shunday qilib, to'siqlarni engib o'tishga qaratilgan ixtiyoriy harakatlarning eng muhim xususiyati - bu kurashish kerak bo'lgan maqsadning ahamiyatini anglash, unga erishish zarurligini anglash. Inson uchun maqsad qanchalik muhim bo'lsa, u shunchalik ko'p to'siqlarni engadi. Shuning uchun ixtiyoriy harakatlar nafaqat murakkablik darajasi, balki xabardorlik darajasi bilan ham farq qilishi mumkin.
Shaxsning irodaviy sifatlari va ularning rivojlanishi
Inson irodasi ma'lum fazilatlar bilan tavsiflanadi. Avvalo, irodani maqsadga erishish yo'lida yuzaga keladigan muhim qiyinchiliklarni engishning umumlashtirilgan qobiliyati sifatida ajratish odatiy holdir. Maqsadingizga erishish yo'lidagi to'siq qanchalik jiddiy bo'lsa, irodangiz shunchalik kuchli bo'ladi. Aynan iroda kuchi bilan yengib o'tiladigan to'siqlar irodaning namoyon bo'lishining ob'ektiv ko'rsatkichidir.
Iroda kuchining turli ko'rinishlari orasida shaxsning bunday xususiyatlarini ajratib ko'rsatish odat tusiga kiradi: chidamlilik va o'zini tuta bilish, ular kerak bo'lganda o'z his-tuyg'ularini tiya olish qobiliyatida ifodalanadi; impulsiv va o'ylamasdan harakatlarning oldini olishda; o'zini nazorat qilish va o'zini ko'zlangan harakatni bajarishga majburlash qobiliyatida, shuningdek, o'zi xohlagan, lekin asossiz ravishda noto'g'ri ko'rinadigan narsani qilishdan tiyilish.
Irodaning yana bir xususiyati maqsadlilikdir. Maqsadlilik deganda, faoliyatning ma'lum bir natijasiga erishish uchun shaxsning ongli va faol yo'nalishini tushunish odatiy holdir. Ko'pincha, ular maqsadlilik haqida gapirganda, ular qat'iyatlilik kabi tushunchadan foydalanadilar. Bu kontseptsiya maqsadlilik tushunchasi bilan deyarli bir xil bo'lib, insonning eng qiyin sharoitlarda ham maqsadga erishish istagini tavsiflaydi.
O'jarlikni qat'iyatlilikdan ajratish odat tusiga kiradi. Ko'pincha o'jarlik salbiy sifat odam. O'jar odam, bu harakatning nomaqbulligiga qaramay, har doim o'z-o'zidan turib olishga harakat qiladi. Qoidaga ko'ra, o'jar odam o'z faoliyatida aqlning dalillari bilan emas, balki muvaffaqiyatsiz bo'lishiga qaramay, shaxsiy istaklari bilan boshqariladi. Darhaqiqat, o'jar odam o'z irodasini nazorat qilmaydi, chunki u o'zini va nafsini qanday boshqarishni bilmaydi.
Irodaning muhim xususiyati tashabbuskorlikdir. Tashabbus - bu insonda paydo bo'lgan g'oyalarni amalga oshirish uchun urinishlar qilish qobiliyatidir. Ko'p odamlar uchun o'z inertsiyasini engish iroda harakatining eng qiyin paytidir. Yangi g‘oyani amalga oshirish yo‘lida birinchi ongli qadamni faqat mustaqil shaxsgina qo‘ya oladi. Mustaqillik irodaga xos xususiyat bo`lib, tashabbuskorlik bilan bevosita bog`liqdir. Mustaqillik ongli ravishda qaror qabul qilish qobiliyatida va maqsadga erishishga to'sqinlik qiluvchi turli omillar ta'siriga berilmaslikda namoyon bo'ladi. Mustaqil shaxs boshqa odamlarning maslahatlari va takliflarini tanqidiy baholagan holda, o'z qarashlari va e'tiqodlari asosida harakat qilish va shu bilan birga olingan maslahatlar asosida o'z harakatlariga tuzatishlar kiritishga qodir.