Бошланғич синф ўҚувчиларининг мактабга адаптацияси услубий қулланма самарқанд 2023

Боланинг ҳиссий ўзини ўзи қадрлашини аниқлаш.
Агар боланинг умумий ранг танлови кўк, яшил, қизил, сариқ ранглардан бошланган бўлса, унда бу ҳолда боланинг ўзини ўзи назорат қилиш ижобийдир, у ўзини яхши намаён этади.
Агар умумий ранг танлови қора, кулранг, жигарранг билан бошланган бўлса, унда бу ҳолда боланинг ўзини ўзи салбий баҳолайди, у ўзини жамоада ёмон ҳис қилади.
Агар умумий ранг танлови бинафша ранг билан бошланган бўлса, унда бу ҳолда болада инфантил ўзини ўзи қадрлаш, шахсий етуклик, ёшга хос бўлган муносабат ва хатти-ҳаракатлар намаён бўлади.
2- (жадвалга қаранг)
Натижаларни таҳлил қилиш

Ранглар	Қизил ранг	Сариқ ранг	Яшил ранг	Бинафша рангни	Кўк ранг	Кулранг	Қора ранг	Жигарранг
Ранглар кетма-кетлиги	1	2	3	4	5	6	7	8
Бола танлови	3	8	2	1	5	7	4	6
фарқлар	2	6	1	3	0	1	3	2

ЭҲ = 2 + 6 + 1 + 3 + 0 + 1 + 3 + 2 = 18

20 < ЭҲ < 32 - салбий ҳис-туйғуларнинг устунлиги. Болада ёмон кайфият ва ёқимсиз ҳолатлар ҳукмронлик қилади. Ёмон кайфият мослашиш жараёнининг бузилишини, боланинг ўз-ўзидан бартараф ета олмайдиган муаммолар мавжудлигини кўрсатади. Ёмон кайфиятнинг устунлиги ўқув жараёнининг бузилиши ва боланинг психологик ёрдамга муҳтожлигини кўрсатади.
10 < ЭҲ < 18 - эмоционал ҳолат ўртача. Бола ташвишланиш учун ҳеч қандай сабаб йўқ, мослашиш одатда ўртача ҳолатда бўлади.
0 < ЭҲ < 8 - ижобий ҳис-туйғуларнинг устунлиги. Бола қувноқ, оптимистик, эйфория ҳолатида бўлади.
Таҳлил. Агар бола барча еттита ҳолатда жигарранг, кулранг рангларни ва "мактаб ва синф ўқитувчисига умумий муносабат" ҳолатларида бинафша рангларни танлаганида - 0 балл берилади.
Қора рангни танлса - 1 балл.
Кўк, яшил, қизил, сариқ рангларни танлашда - 1 балл.
Агар боланинг жавоблари 6-7 балл билан баҳоланса, боланинг мактабга умумий ҳиссий муносабати ижобийдир.
Агар жавоблар 4-5 балл билан баҳоланса, унда мактабга ва ўқув жараёнининг алоҳида жиҳатларига салбий муносабат бўлиши мумкин.
Агар жавоблар 0-3 балл билан баҳоланса, бола мактабга салбий муносабатда бўлади.
6. А.М. Прихожанинг "Мактаб хавотирини ўрганиш" методикаси
А.М.Прихожанинг методикаси 1980-1982 йилларда ишлаб чиқилган. Амен Е.В., Ренисон Н. (1954) методологиясига асосланган. Методикаси 6-9 ёшли ўқувчиларда мактаб мактаб хавотирини ўрганиш учун мўлжалланган.
Тадқиқотни ўтказиш учун сизга ҳар бири 18 х 13 см ўлчамдаги 12 та чизманинг 2 тўплами керак бўлади. А тўплами қизлар учун, Б тўплами ўғил болалар учун. Расмларнинг рақамлари расмнинг орқа томонига жойлаштирилган.
Методика ҳар бир мавзу билан алоҳида амалга оширилади. Ўтказиш учун ўқувчилар проектив усуллар учун стандартдир. Ишни бошлашдан олдин умумий кўрсатмалар берилади. Бундан ташқари, баъзи чизмалар кўрсатилишидан олдин қўшимча кўрсатмалар берилади.
Кўрсатма. Энди сиз расмлардан ҳикоялар тузасиз. Расмларга қаранг, ҳамма расмдаги - катталар ва болалар юзсиз чизилган. (1-расм тақдим этилади.) Бундай чизилиши янада қизиқарли бўлиши учун атайлаб қилинган. Мен сизга расмларни кўрсатаман, улардан атиги 12 таси бор ва сиз расмдаги йигит (қиз) қандай кайфиятда эканлигини ва нима учун бундай кайфиятда эканлигини аниқлашингиз керак. Биласизми, кайфият юзимизда акс этади. Кайфиятимиз яхши бўлса, юзимиз қувноқ, шодон, кайфиятимиз ёмон бўлса, ғамгин бўламиз. Мен сизга расмни кўрсатаман, сиз менга йигитнинг (қизнинг) қандай юзи борлигини айтасиз - қувноқ, ғамгин ёки бошқа нарса ва нима учун бундай юз борлигини тушунтирасиз. 1-расм бўйича топшириқни бажариш машғулот сифатида қабул қилинади. Унинг давомида сиз бола уни ўрганишини таъминлаб, кўрсатмаларни такрорлашингиз мумкин. Кейин 2-12-бўлган расмлар кетма-кет тақдим етилади. Ҳар бир тақдимотдан олдин саволлар такрорланади: Қизнинг (ўғилнинг) юзи қандай? Нега унинг бундай юзи бор? 2, 3, 5, 6, 10-расмларни тақдим этишдан олдин болага биринчи навбатда бола қаҳрамонларидан бирини танлаш ва у ҳақида гапириш сўралади.
1-расм

1-расм. Ушбу расм ота-оналар ва болалар ўртасидаги муносабатларни таҳлил қилиш учун қўлланилади: бу муносабатлар қанчалик яқин; бу оилани нима бирлаштиради; ота-оналар фарзандига меҳр ва ғамхўрлик кўрсатадими ёки унга эътибор бермайдими. Кўпгина болалар ушбу расмни ижобий талқин қилишади: "бола онаси ва дадаси билан сайрга кетаётгани учун хурсанд", "қиз қувноқ кайфиятда, чунки онаси ва дадаси унга туғилган кунга совға сотиб олишмоқчи" , “Кайфиятлари яхши, дадаси ва онаси ишга, қиз еса мактабга боради. Бундай жавоблар 1 балл билан баҳоланади. Жавобларда мактаб хавотирини кузатиш мумкин: “кайфияти қайғули, мактабга боргиси йўқ”, “онаси ва дадаси уни мактабга бор деб мажбурлайди, у бўлса хоҳламайди”. Бундай жавоблар 0 балл билан баҳоланади.
2-Расм. Бу расм боланинг таълим мотивациясининг аниқлайди: у мактабга боришни хоҳлайдими ёки йўқми. Юқори мотивация мактабга бориш истагини билдирувчи жавоблар: "кайфияти қувноқ, у мактабга боради, ўқишни хоҳлайди", "мактабга хурсанд бўлиб боради", "у мактабга боришни яхши кўради", "унинг кайфияти ёмон, у касал ва мактабга боролмайди” 1 баллга баҳоланади. Мактаб ташвиши пайдо бўлган болаларнинг жавоблари 0 балл билан баҳоланади: "у ғамгин, у мактабга бормоқчи емас", "мактабга боришни хоҳламайди", "мен кетяпман" мактабда ўқишни хоҳламайман ". Бу жавоблар нафақат ташвиш кўрсаткичлари, балки мактабдаги мослаша олмасликнинг аниқ белгиларидир. Бир қатор нейтрал жавоблар ҳам ажралиб туради: "кайфият ёмон, онаси уйга қўнғироқ қилади, лекин у сайр қилмоқчи", "кимдир уни хафа қилди, у билан дўст бўлишни хоҳламайдилар", "кайфият" яхши, у онаси билан гаплашмоқда", "юқорига қарайди ва ҳисоблайди ". Бу жавоблар қуйидагича баҳоланади: агар жавоб ижобий бўлса, 1 балл, салбий жавоб бўлса, 0 балл берилади.
3-Расм. Бу расм болалар ўртасидаги муносабатларни ташхис қилади - бола мулоқот қилишни синфдошлари билан алоқа ўрнатишни биладими. Расмда болаларнинг ўйнаётгани тасвирланганлиги сабабли, деярли барча ўқувчиларнинг жавоблари ижобий бўлди: “у ўйндан, завқланади”, “у югуради”, “гол уради” - 1 балл. "У хафа, тўпни ушлай олмади" каби салбий жавоблар учун 0 балл берилади.
4-Расм. Ушбу расмда чизилган аёл кўпинча болаларга ўқитувчи сифатида емас, балки она сифатида тақдим етилади. Шунинг учун ижобий жавоблар: "онам билан юради", "онам уни мақтайди", "онам уни қучоқлаш учун қўлларини узатади" - 1 балл. Салбий жавоблар икки гуруҳга бўлинган. Биринчи гуруҳга мактаб ташвиши кузатиладиган жавоблар киради: "онам уй вазифасини тўғри бажардингми деб сўрайди,", "ёмон ўқисам онам койийди", "онам 5 балл олмаганим учун таъна қилади", "онам мактабга бормагани учун таъна қилади," “мактабга боришни истамайди”, 0 балл билан баҳоланади. Иккинчи гуруҳ - нейтрал жавоблар: "онам уйдан узоққа кетма дейди", "онам гулни синдириб қўйганим учун танбеҳ беради", жавоблар ижобий деб баҳоланади.
5-Расм. Ушбу расмдаги тасвир ҳар доим ҳам болалар томонидан таълим ҳолати сифатида қабул қилинмайди. Олдинги расмда бўлгани каби, баъзи ўқувчилар ўқитувчилар ва онаси билан боғлашади. Шунинг учун ўқитувчи ва ўқув вазиятига алоқадор бўлмаган жавоблар нейтрал ҳисобланиб, 1 балл билан баҳоланиши мумкин. Булар қуйидаги жавоблар: "онаси "уйга бор" дейди, лекин у хоҳламайди", " нимадир қилишни онасидан сўрайди", "онам дўконга бориш учун пул беради". Бироқ, болаларнинг баъзи жавобларида мактаб ташвиши аниқланиши мумкин. "Ўқитувчи "Портфелинг қайерда деб сўрайди:?" - ва танбеҳ қилади", "ўқитувчи унинг яхши ўқимаганнини айтади", "кайфияти қувноқ, у ўзига жалб қилади", " ўқитувчининг кайфияти яхши уни койимайди", "у ўқитувчидан хафа бўлди, унга танбеҳ қилади". Бундай жавоблар 0 балл билан баҳоланади. 1 балл билан баҳоланадиган жавоблар: "ўқитувчи болаларни ўз жойига чақиради", "у ўқитувчи билан гаплашади", "улар завқланиб ўқийдилар", "улар яхши ўқишни хоҳлашади".
6-Расм. Ушбу расмда маълум бир ўқув ҳолати кўрсатилган, шунинг учун болалар унинг маъносини тушунишда муаммоларга дуч келмадилар. Ушбу расм ёрдамида дарсдаги вазиятда мактаб ташвишининг намоён бўлишини аниқлаш мумкин. 1 балл билан баҳоланадиган ижобий жавоблар: "улар яхши ўқишни хоҳлайдилар", "у кўп ўқийди", "ўз столида яхши ўтиради", "у мактабда, ҳамма нарсани ўқийди", "у синфда ўтиради" . Боланинг ўрганишни истамаслиги, ёмон кайфияти, қўрқуви каби салбий жавоблар 0 балл билан баҳоланади: "у ўқишда қийналади", " у нотўғри ёзгани учун кайфияти ёмон"
7-Расм. Расмда ўқитувчи тасвирланган, унинг столида бир нечта болалар турибди ва бир бола хонанинг бурчагида ён томонда турибди. Мослашув даражаси паст бўлган болаларнинг аксарияти бу бола ҳақида гапириб, тегишли жавобларни беришади: " у нимадир қилди ўқитувчи уни жазолаш учун бурчакда тур деди", " у ўқитувчининг чойшабларини йиртигани учун бурчакда турибди, ", "ўқитувчи нотўғри ёзгани учун уни бурчакка қўйди”, “ҳамма ўқияпти, ў еса бурчакда исм-шарифни такрорлаб турибди”, “тартибга бўйсунмагани учун уни бурчакка қўйишди”. Бундай жавоблар боланинг хатти-ҳаракатининг бузилишининг белгисидир. Улар мактабда ташвишли болаларнинг жавоблари каби 0 балл билан баҳоланади: "кайфият ёмон, у ёмон ёзганлиги учун ўқишдан воз кечишни истамайди", "Бир қизга китоб берилди, лекин у йўқ." Болаларнинг ижобий жавоблари қуйидагича кўринади: "у ўқитувчи билан гаплашмоқда", "ўқитувчи уни мақтади", "уларга баҳо қўйилади", "ўқитувчи дарсларни текширади ва мақтади", "у "5" олди - 1 балл. Таълим фаолияти билан боғлиқ бўлмаган қолган жавоблар нейтрал ҳисобланади ва белги билан баҳоланади.
8-Расм. Бундай ҳолда, мактаб ташвиши ва ўрганиш учун паст мотивацияни ўз ичига олган жавобларни таниб олиш осон: "у ўқишни хоҳламайди", "онаси уни уй вазифасини бажаришга мажбур қилади", у "2", олганидан хафа "у уй вазифасини бажара олмади". Бундай жавоб учун 0 балл берилади. Хавотирсиз болалар қуйидаги жавобларни беришди: “унга ёзиш ёқади”, “у “5”га уй вазифасини бажарди”, “кайфияти яхши, ўқийди”, “ўқийди”. уйда”, “кайфият яхши, у уй вазифасини бажаради” - 1 балл. Баъзи болалар таълим фаолияти билан боғлиқ бўлмаган жавобларни беришди, улар боланинг мактабда ташвиш ва мослашув мавжудлигини баҳолаш учун фойдаланилмайди: "у уйда расм чизади", "кайфият қувноқ, чунки дам олиш куни", "телевизор томоша қилиш" ”, “у уйда ёлғиз мултфилм томоша қилмоқда”, “у ёлғиз ва зериккан”, “у ғамгин, телевизор ишламаяпти”. Бу жавоблар бетараф бўлиб, белгилар билан ҳам баҳоланади.
9-Расм. Бу ерда ўқувчи қайси бола (четда туриши ёки гаплашиши) ҳақида гапира бошлаши ҳам катта аҳамиятга ега. Бу расм боланинг синфдошлари билан муносабатларидаги муаммоларини, жанжал қилиш, жанжаллашиш, йигитлар билан уришиш қўрқуви, ҳеч ким у билан дўст бўлмаслик, ўйнаш ва суҳбатлашиш қўрқувини аниқлашга ёрдам беради. Худди шундай қўрқувга ега бўлган болалар қуйидаги жавобларни беришди: "ҳеч ким у билан алоқа қилмайди", "ундан кимдир тўпни олиб қўйди", "улар у билан ўйнамайдилар", "улар қилмадилар" унга шоколад беринг, улар уни у билан баҳам кўришмади" , "синфдошлар ундан юз ўгиришди", "қизлар уни ўйиндан чиқариб юборишди", "у хафа бўлди", "ҳеч ким у билан ўйнамайди ва дўст емас". Бу жавоблар 0 балл билан баҳоланади, чунки қўрқув ташвишнинг биринчи белгисидир ва агар бола у билан дўст бўлмаслигидан қўрқса, у ўзига ишончи комил емас ва синфдошлари билан тил топиша оламайди. Ва бу нотўғри адаптациянинг асосий кўрсаткичларидан биридир. Қолган жавоблар: "улар гаплашишади", "у қизлар билан ўйнайди", "у ўғил болалар билан учрашади", "у бола билан ўйнайди" - 1 балл билан баҳоланади.
10-Расм. Ушбу расмдаги болаларнинг жавобларини таҳлил қилиш, биринчи навбатда, бола ва ўқитувчи ўртасидаги муносабатларни аниқлашга имкон беради, иккинчидан, доскада жавоб бериш ҳолатида ташвишланади. Даражаси юқори бўлган ўқувчилар қуйидаги жавобларни беришди: "унинг чеҳраси ғамгин, у жавобни билмайди", "ўқитувчи расм чизишни сўрайди, лекин у билмайди", "ўқитувчи унга танбеҳ қилади" дарсда ўйнаб юрибди”, “унинг чеҳраси ғамгин, топшириқни бажара олмаслигидан қўрқади”, “ўқитувчи уй вазифасини бажармагани учун танбеҳ қилади”, “ўқитувчи уй вазифасини бажар, дейди", "ўқитувчи уни ёзишга мажбур қилади, лекин у хоҳламайди", "Ўқитувчи таъна қилади". Улар 0 балл билан баҳоланади. 1 балл билан баҳоланган жавоблар ўқитувчи билан яхши муносабатда бўлган ва ўқув мотивацияси юқори бўлган болалар томонидан берилган: "ўқитувчи унга яхши гап айтади", "муаммони ҳал қилиш учун доскага борди", "у саволга жавоб беради" ”, “у аъло ўқувчи ”, “кайфияти яхши, уни доскага чақиришди”, “ўқитувчи унга ўргатади”, “жавоб бериш унга қизиқ”, “дарсда мақтовга сазовор бўлди” ”, “у доскага ёзди”.
11-Расм. Ушбу расм болада мактаб ташвишининг мавжудлигини аниқламайди. Аммо биринчи синф ўқувчиси собиқ мактабгача тарбиячи бўлганлиги сабабли, тадқиқот учун ўйин фаолиятига муносабат катта аҳамиятга ега. Ўйинда бола ўзининг ҳаётий вазиятларини лойиҳалаштиради, уларни шартли равишда муваффақият ва муваффақияцизлик ҳолатларига бўлиш мумкин. Аслида, болаларнинг жавоблари иккига бўлинган. 1 балл билан баҳоланган ижобий жавоблар муваффақият ҳолатини акс еттиради: "улар унга ўйин сотиб олишди", "у қурмоқда", "унинг олдига меҳмонлар келади ва у билан ўйнайди", "у уйда ўтиради ва ўйнайди" , "унинг дарслари йўқ".
Ва салбий ҳолатлар - муваффақияцизлик ҳолати: "у ўйинчоқларни сочади, онасига ёрдам бермайди", "ўқишни хоҳламайди", "кайфият ёмон, ўйинчоқларни йиғиш керак", "у ғамгин, у қила олмади" ўйин қилинг", "у ўйинчоқларни сочди", "у ўйинчоқларни синдирди". Бундай жавоблар 0 балл билан баҳоланади.
12-Расм. Ушбу расмдаги тасвирни болалар турлича тушунадилар. Кўп такрорланган жавоблардан мактаб ташвиши бор ёки йўқлигини аниқлашга ёрдам берадиган расмларни танладик. Хавотир кузатилаётган болаларнинг жавоблари: “у дарсда кўп гапиради”, “у уй вазифани бажариши керак”, “у дарсда ҳафа чунки сумкасини уйда қолдирган”, “у дарсдан ҳафа бўлиб чиқди”, “у мактабга зўрға боради”, “у ғамгин”, “жаҳлдор” ўқишни хоҳламайди”. Улар 0 балл билан баҳоланади.
Мактаб ҳақидаги ижобий жавоблар 1 баллга баҳоланади: "у уй вазифасини бажариш учун уйга кетади, у уй вазифасини бажариб бўлгандан кейин болалар билан ўйнайди", "уйга кетаётганидан хурсанд", "мактабда кийиналади" тез ўқинг”, “уйга портфел билан боради, у уй вазифасини бажаради, кейин сайрга чиқади”, “уй вазифасини бажариш учун уйга кетади”. Шунингдек, биз нейтрал жавоблар гуруҳини аниқладик: "у палтосини нотўғри кийган", "портфели оғир", "у чарчаган рюкзакни кўтаролмайди", "у портфел билан сайрга чиқади", "рақсга тушади", "онаси сумкасини олди", "унга кўйлак сотиб олиш учун уни ўлчайди".
Таҳлил: 10 та расмга берилган жавоблар (2-11) кетмк-кет баҳоланади. 1-12-рамлар "назорат" функциясини бажаради ва боланинг вазифани бажаришини аниқлаш учун мўлжалланган. Шу билан бирга, бола 12-расмга салбий жавоб берган ҳолатда (А.М.Прихожан бўйича, 5-7% дан кўп бўлмаган) эътибор қаратиш лозим. Бундай ҳолатларни қўшимча таҳли қилиб ва алоҳида кўриб чиқиш керак.
Умумий ташвиш даражаси субъектларнинг "нотўғри" жавоблари ҳисоблаб чиқилади, расмдаги боланинг кайфиятини қайғули, ғазабланган, зерикарли деб тавсифлайди. 10 та жавобдан 7 ёки ундан кўп жавоб берган болани ташвишли деб ҳисоблаш мумкин.
Олинган жавобларни боланинг расмни шарҳлаши билан солиштириш, бир нечта болалар билан расмлардаги қаҳрамонни танлашни таҳлил қилинади. (масалан, 6-расмда - бола биринчи партада ўқувчини танлайдими ёки иккинчи партадаги ўқувчини), биз сифатли маълумотларни таҳлил қилиш учун бой материал олишимиз мумкин.
Натижаларнинг миқдорий таҳлили.
0-6 балл - мактаб хавотирининг юқори даражаси
6-9 - мактаб хавотирининг ўрта даражаси
9-10 - мактаб хавотирининг паст даражаси.
Натижаларнинг сифат жиҳатдан таҳлили. Битта расмни сифатли таҳлил қилиш орқали бола қийинчиликларга дуч келадиган вазиятларни аниқлаш мумкин.
1-Расм. Ота-оналар билан мулоқот. Боланинг ота-оналар билан муносабатлари, мулоқот қилиш, бирга вақт ўтказиш истаги таҳлил қилинади.
2-Расм. Мактабга бориш. Боланинг мактабга бориш истаги, ўқиш истаги бор ёки йўқлиги аниқланади.
3-Расм. Болалар билан ўзаро муносабат. Боланинг ўйин фаолиятига муносабати. Болалар гуруҳи билан мулоқот ва ўзаро муносабатлардаги муаммолар аниқланади.
4-Расм. Катталар (ўқитувчи) билан мулоқот. Ушбу расм ёрдамида сиз боланинг катталар билан қандай мулоқот қилишни билишини, шунингдек унинг талабларига бўйсунишини аниқлашингиз мумкин. Муаммолар бола ва ўқитувчи, бола ва она ўртасидаги муносабатларда топилади.
5-Расм. Катталар (ўқитувчи) билан мулоқот. Вазият аввалгисига ўхшайди. Бола болалар гуруҳида қандай муносабатда бўлишни ва катталарнинг қоидаларига, талабларига бўйсунишни биладими?
6-Расм. Дарс ҳолати. Сиз боланинг дарсдаги кайфиятини, унинг ўрганиш истагини, ўқитувчи томонидан таклиф қилинган вазифаларни бажаришни аниқлашингиз мумкин; бундан ташқари, таълим муаммоларини аниқлаш мумкин. Сиз бола кимни танлаганига еътибор беришингиз керак: дафтарда ёзувлари бўлган биринчи столдаги бола ёки дафтар бўш бўлган иккинчи столдаги бола.
7-Расм. Дарс ҳолати. Ушбу расм ўқитувчи ва болалар билан муносабатларни аниқлаш имконини беради. Бундан ташқари, сиз боланинг билимини ва ўзини қандай баҳолашини тушунишингиз мумкин. Масалан, бола шундай дейди: "У хурсанд, чунки у "5" олди, ёки "У ғамгин, чунки "2" олди. Шунингдек, расмдаги хатти-ҳаракатлар бузилишларни аниқлашга имкон беради. Мисол учун, бир бола: "дарсда ўйнагани учун ўқитувчи бурчакка қўйди" деб жавоб беради.
8-Расм. Уйдаги вазият. Расм ёрдамида сиз боланинг уйдаги кайфияти ва фаровонлигини аниқлашингиз ва уй вазифасини бажариш истагини баҳолашингиз мумкин.
9-Расм. Болалар билан ўзаро муносабат. Бола ва болалар ўртасидаги шахсий мулоқот ҳолати. Мулоқотдаги муаммоларни, дўстона алоқаларни ўрнатишни, боланинг жанжалга муносабатини аниқлайди.
10-Расм. Доска олдида жавоб бериш. Боланинг бутун синфга жавоб беришдан қўрқишини аниқлашга, доскадаги топшириқларни бажаришга имкон беради, бола ва ўқитувчи ўртасидаги муносабатлардаги муаммоларни баҳолашга ёрдам беради.
11-расм. Уйдаги ҳолат. Бу расм мактаб хавотирини очиб бермайди, лекин боланинг ўйинга бўлган муносабатини аниқлаштиришга ёрдам беради.
12-Расм. Мактабдан уйга қайтиш. Боланинг мактабга умумий муносабатини, шунингдек, унинг мактабни тарк етиш истаги бор ёки йўқлигини аниқлайди.