Boshlang'ich sinflarda matematika o'qitish metodikasi

“ K o ‘p x o n a li s o n la r ” m a v z u s id a a r ifm e tik a m a lla r n i 
o ‘ r g a n ish
B u m a v z u n i o ‘rg a n is h d a o ‘q itu v c h in in g a s o s iy v a z ifa s i o ‘q u v - 
c h ila m in g a r ifm e tik a m a lla r ( q o ‘s h is h v a a y iris h , k o ‘p a y tiris h va 
b o N is h ) o ra s id a g i o ‘z a ro b o g N a n is h la m i u m u m la s h tiris h , y o z m a
h is o b la s h la m in g o n g li v a p u x ta k o ‘n ik m a la rin i h o s il q ilis h d a n ib o ra t.
K o ‘p x o n a li s o n la m i q o ‘sh is h v a a y iris h b ir v a q td a o ‘rg a n ilib , 
n a z a riy a s o s la ri, y ig N n d ig a y ig N n d in i q o ‘s h is h v a y ig N n d id a n y ig N n ­
d in i a y iris h q o id a la rid a n ib o ra t.
D a rs lik d a q o ‘sh is h v a a y iris h h o lla ri q iy in lig i o rtib b o ra d ig a n
ta rtib d a k iritila d i: s e k in -a s ta x o n a b irlik la rid a n o N ish so n la ri o r ta b o - 
ra d i, n o lla m i o ‘z ic h ig a o lg a n s o n la r k iritila d i, u z u n lik , m a s s a , v a q t 
v a b o s h q a b ir lik la rd a ifo d a la n g a n s o n la rn i q o ‘sh is h v a a y iris h q a r a ­
ladi.
221

---

(6 4 0 + 3 2 0 ) -9 6 = 
(6 2 7 + 5 2 0 )-5 0 0 = 
(1 3 6 4 + 9 1 5 )-3 6 5 = 
(1 1 7 8 + 3 8 9 )-3 8 9 =
, 1 475 
1402
+
v a
+
1 398 
1279
1-315 = 
1-108 = 
1-625 =
ni bajaring
6
-
10
=
10
-
6
=
3-100=100-3=
5-1000=1000-5=
6 0 + 3 0
2 0 + 8 0
9 0 -6 0
6 7 -2 3
:3 0
:1 0
•3
:11
•50
•15
-1 6
•25
-1 0 0
- 1 5 0
i3 6
i ! 9
x 6 8 0 0
x 7 8 0 0
x 2 8 0
x 9 4 0 0 0
+ 6 2 1 4
3 6 2 4 7
7 
6 0
8 0 0
2 0 0
5 7 2 3
9 2 0 7 0
6 5 0 7 9 6
2 5 0 1 4
2 7 0 5 4 8
• 
1 7 0 2 3 0
4 5 2 6 0 3
, 7 9 5 0 7 9
, 6 4 0 3 1 6
, 3 0 3 8 4 4
+
+
+
9 641 
5 7 4 2 8
3 8 4 4 7
8 3 8 1 3
3 8 1 6 2 5
8 2 1 7 6
7 1 4 3 0 5
,31
4 7
8
ta bir + Ita bir=9ta bir
819
18 t _
71
- Ita o ‘n + 7ta o ‘n=
8
ta o ‘n=80ta bir
8 9
h318
471
-► 9
9
+ 780
> 80 
789
> 700 
780
- 3ta yuz + 4ta yuz=7ta yuz=700ta bir 
2 so n i 7 d a n 5 b irlik c h a p d a jo y la s h g a n , d e m a k 2 < 7
0 1
10 11
222

---

0
‘q u v c h ila m i b ir n e c h ta so n n i q o ‘s h is h d a q o ‘s h ilu v c h ila m i g u - 
ru h u su li ( y ig ‘in d in in g g u ru h la s h x o s s a s i) b ila n ta n is h tiris h k e ra k .
M a s a la n , 
2 3 + 1 7 + 4 8 + 5 2 = 140
( 2 3 + 1 7 ) + ( 4 8 + 5 2 ) = 4 0 + 1 0 0 = 140 
2 3 + ( 1 7 + 4 8 + 5 2 ) = 2 3 = l 1 7 = 1 4 0
K o ‘p x o n a li is m s iz s o n la m i q o ‘sh is h v a a y iris h b ila n b o g ‘liq 
h o ld a u z u n lik , m a s s a , v a q t v a b a h o o M chovlari b ila n ifo d a la n g a n
ism li s o n la rn i q o ‘sh is h v a a y iris h u s tid a is h la s h a m a lg a o s h irila d i.
M a s a la n : 4 2 m 65 sm + 2 6 m
63 s m = 6 9 m 4 8 sm
4 2 m 65 sm 4 2 6 5
2 6 m 83 s m 2 6 8 3
6 9 m 4 8 s m 6 9 4 8 s m
6 9 m 4 8 sm .
K o ‘p x o n a li s o n la rn i k o ‘p a y tiris h v a boM ish b ir-b irid a n farq
q ilu v c h i u ch b o s q ic h g a a jra la d i.
I bosqich.
B ir x o n a li s o n g a k o ‘p a y tir is h v a boM ish.
II boqich.
X o n a s o n la rig a k o ‘p a y tiris h v a boM ish.
III bosqich.
Ik k i x o n a li v a u c h x o n a li s o n la rg a k o ‘p a y tiris h va 
boM ish.