Boshlang'ich sinflarda matematika o'qitish metodikasi

B ir in c h i b o s q ic h d a o b y e k tla r t o ‘p la m la ri u s tid a a m a lla r b a ja rib , 
o ‘q u v c h ila r x o s s a n i o c h is h a d i v a u n i ifo d a la s h a d i.
1 -sin fd a o ‘ r g a n ilg a n t o ‘r tta x o ssa
6 0 + 2 0 = ?
6
o ‘n l
+2
o ‘n l 
=8
uni 
6 0 + 2 0 = 8 0
7 0 - 4 0
7 o ‘n l - 4 o ‘n l= 3 o ‘nl 
7 0 - 4 0 = 3 0
197

---

I k k in c h i b o s q ic h d a o ‘q u v c h ila r x o s s a n i m a x s u s ta n la n g a n m i­
s o lla m i h a r x il u s u lla r v a x u s u s a n , q u la y u su l b ila n y e c h is h g a ta tb iq
q ilis h a d i, sh u n in g d e k , m a s a lq la m i h a r x il u s u lla r b ila n y e c h is h g a
h a m ta tb iq q ilis h a d i.
U c h in c h i b o s q ic h d a a rifm e tik a m a lla r x o s s a la r i, s h u n in g d e k , 
h is o b la s h u su lla rin i ta q q o s la s h n a tija s id a b u x o s s a la r v a u s u lla r 
u m u m la s h tiris h n in g y u q o riro q d a r a ja s ig a k o ‘ta rila d i.
B irin c h i b o s q ic h d a so n n i y ig in d ig a q o ‘sh is h q o id a s in i o c h ib b e r ­
is h is h id a b o la ia r o n g ig a y ig ‘in d ig a so n n i u c h ta h a r x il u s u l b ila n
q o ‘s h is h m u m k in lig i v a b u la m in g h a m m a s id a b ir xil n a tija c h iq is h i 
fa k tin i y e tk a z is h k e ra k . D o s k a g a (5 + 2 )+ 3 ifo d a y o z ib q o ‘y is h g a n . B u
if o d a n in g q iy m a tin i u c h u su l b ila n to p is h ta la b q ilin a d i: 
(5 + 2 )+ 3 = 7 + 3 = 1 0
( 5 + 2 ) + 3 = (5 + 3 ) + 2 = 8 + 2 = 10 
( 5 + 2 ) + 3 = 5 + (3 + 2 ) = 5 + 5 = 10
Ik k in c h i b o s q ic h d a m a x s u s m a s h q la r b a ja ris h y o ‘li b ila n x o s ­
s a la m i b u n d a n k e y in o ‘z la s h tiris h g a o id ish a m a lg a o s h irila d i. 
A s o s a n b irin c h i x o s s a g a m a s h q la rn i b ila n c h e k la n a m iz .
I. M is o ln i o ‘q in g v a n a trja n i h a r x il u s u l b ila n h iso b la n g :
' 
(4 + 2 )+ 3
II. Q u la y u su l b ila n h iso b la n g :
(8 + 6 ) + 4
(3 0 + 3 )+ 5
( 4 0 + 2 )+ 3 0
1
B u n d a y m a s h q la rn i b a ja r is h d a o ‘q u v c h ila r n a tija n i to p is h n in g
u c h c h a la u s u lin i x a y o la n ta k ro rla s h la ri v a e n g o s o n in i ta n la b o lis h la ri 
k e ra k .
III. Y o z u v n i ta m o m la n g :
(4 0 + 7 ) + 2 = 4 0 + (...)
(5 0 + 1 ) + 3 0 = (5 0 + 3 0 )+ ...
IV . A m a lla r x o s s a la rin i b ilg a n lik a s o s id a m a s a la la m i h a r .x il 
u s u lla r b ila n y e c h ish :
Z u h ra d a 5 ta k a ta k v a 3 ta c h iz iq li d a f ta r b o r. 2 ta s in i u k a s ig a
b e rd i. Z u h ra d a n e c h ta d a fta r q o ld i?
( 5 + 3 ) - 2 = 8 - 2 = 6 (d a fta r)
198

---

0
‘q itu v c h i m a s a la s h a rtin i o ‘z g a r tir is h i m u m k in :
( 5 + 3 )-2 = 5 ( 3 - 2 ) = 5 + l = 6 .......