Boshlang'ich sinflarda matematika o'qitish metodikasi

+ 
1
У
+1
■2
□ +
1
+
1
7 + 1 + 1 
6 + 1  + 1 
8 + 1
+
1 
5 + 1 + 1
8
-
1 - 1
9 - 1 - 1  
4 + 1+1 
7 - 1 - 1
189

---

SONGA 2 NI Q O ‘ShISh
VA SONDAN 2 NI AYIRISh
1 + 2
2
+ 
2
3 + 2
4 + 2
5 + 2
6
 + 
2 
7 + 2  
8 + 2
4 + 2 = 6
4 + 1 + 1 = D  
6 - 2 = 4
6 - 1 - 1 = n
+ 2 ] [ M
▲A
▲ ▲
AAA
DDDDD
5 + 2 = 7
5 + 1 + 1 = D  
8 - 2
=
6
8 - 1 - 1 = D
3 - 2
4 - 2
5 - 2
6 - 2
7 - 2
8 - 2
9 - 2
1 0 - 2
4. oooooee 
□□□□□□□■■
5 + 2 = 5 + 1 □ 1 
7 + 2 = 7 + D + l
190

---

S O N G A 5 , 6 , 7 , 8 , 9  
S O N L A R I N I Q O ' S h l S h
1 .
2 .
3 + 7 
1 +8
2
+
6
4 + 5 
4 + 6 
2
+
8
D+ П = 1 0
2 + 5 
1 + 9
3 + 6
*
#
#
Z
, / • ' / .
x
-
10 - 4 = П
3.
5 + 5 = 10 
4 + 4 = П  
3 + 3 = П
10 = 5 + 5
8 = П + П  
6 = П + П
1 0 - D = 5
8 - D = 4 
6 - D = 3
S O N D A N 5 , 6 , 7 , 8 , 9  
S O N L A R I N I A Y I R I S h
/
9 \
/ 8\
Л
\
■r
4
6
r
7
z
9
5
4
3
2
1
8
7
6
1 0 - 9
6 - 4
8 - 3
7 - 6
1 0 - 8  
1 0 - 7 
10 - 6
9 - 6
8 - 5 
8 - 7
191

---

Q O ‘ShIShN IN G HADLARI
3 + 2 = 5
3 va 2 ning y i g ‘indisi 5 ga teng.
3 - q o ‘shiluvchi
2 - q o ‘shiluvchi
5 - y i g ‘indi
3+2
-yigM n d i
1
.
5 + 2 
3 + 5
1 + 7  
7 + 2
3 + 2 
1 + 3
4 + 3
5 + 4
Q O ' S h l L U V C h l L A R N l N G O R I N I A R I N l  
A L M A S h T I R I S h
2 + 1 = 3
1
.
1
— •
5 + 4 
4 + 5
5 + 2 
2 + 5
1 + 2 = 3
6 + 3 
3 + 6
2. 
8 + 2 
8 + П = 9 
10 = 8 + D
192

---

NOMA’LUM Q O ‘ShILU V ChIN I TO PISh
6 - 2 = 4
6 - kamayuvchi 
2 - ayriluvchi 
4 - ayirma 
6 - 2
- ayirma
1
.
2.
6 - 2 = П
7 - 6
9 - 3
8 - 2 = П
5 - 5
8 - 4
1 0 - 3
1 0 - 8
7 - 2
1 0 - 9
1 0 - 2
5 - 3
4 - 3
7 - 4
6 - 4
8 - 2
193

---

N O M A ’ L U M A Y R I L U V C h l N I T O P I S h
Kamayuvchi
9
10
7
5
8
6
Ayriluvchi
Ayirma
2
8
4
1
5
3
2. 
8 - D = 3 
1 0 - D
= 2
9 - D = 5 
? - □ = 5
3. Rasm asosida masala tuzing va yeching: 
Bor edi -  
Sotildi - ?
Qoldi - 6 ta 
J
4.
 
1 0 - 2
9 - 5
6 + 4 
8 + 2
1 0 - 1
7 - 3
6 - 2
8 - 3
5. Tushuntirib yeching:

---

S h u n g a o ‘x s h a s h x -4 = 3 , 8 -x = 5 k a b i a y iris h d a g i n o ’m a ’lu m
k o m p o n n e n tla m i to p is h g a d o ir h a m y e ta rlic h a m is o lla m i y e c h d iris h
m u m k in .
N a z o r a t u c h u n t e k s h ir is h s a v o l v a to p s h ir iq la r
1
. 
10
ic h id a q o ‘sh ish v a a y iris h g a o id , m a n tiq iy fik rla s h g a o id
m a sh q la r.
2
. 
10
ic h id a q o ‘sh is h v a a y iris h g a o id d a rs re ja s in i tu z in g .
3. M is o l v a m a s a la la r tu z in g , k o n s p e k t y o z in g .
4. Ijo d iy x a ra k te r d a g i d id a k tik o ‘y in la r tiz im i d e g a n d a n im a la m i 
tu s h u n a s iz ?
“ Y u z lik ” m a v z u s id a a r ifm e t ik a m a lla r n i o ‘ r g a n ish .
10 0 ic h id a q o ‘s h ish v a a y ir ish
U s h b u m a v z u d a a m a lla r n i o ‘rg a tis h b ila n b ir g a 1 -sin fd a so n n i 
y ig N n d ig a q o ‘s h is h v a y ig ‘in d in i s o n g a q o ‘sh is h , so n n i y ig N n d id a n
a y iris h v a y ig ‘in d in i a y iris h x o s s a la ri, 
2
-s in f d a y ig ‘in d in i y ig ‘in d ig a
q o ‘s h is h v a y ig M n d id an a y iris h x o s s a la ri q a ra la d i.
B u x o ssa la m i v a te g ish li h iso b la sh u su llarin i o ch ib b erish d a n a w a l
ta y y o rg a rlik ishini b ajarish k era k , n atija d a o ‘q u v c h ila r so n la r y ig ‘indisi 
v a s o n la r ay irm asi k a b i m a te m a tik ifo d a la m i o ‘zlash tira d i, q o ‘sh te n g - 
lik lar, b ir v a ikki am alli ifo d a la m i q a v s la r y o rd a m id a y o zish n i 
o ‘rg an a d i, ikki x o n ali so n la m i o ‘n lik v a b irlik y o rd a m id a y o z a oladilar.
«Y ig M n d i» , « a y irm a »
tu s h u n c h a la ri b ila n 4 + 3 = 7 , 7 -4 = 3 k ab i 
m is o lla m i y e c h is h d a ta n is h a d ila r. 
10
ic h id a q o ‘s h is h v a a y iris h d a y o q
5 + 4 = 5 + 2 + 2 = 9 , 8 -3 = 8 -1 -2 = 5 k a b i q o ‘s h te n g lik la m i ish la tib , q o ‘sh ish
v a a y iris h n in g tu rli k o ‘rin is h la rin i y o z a o la d ila r, q a v s la r is h la tis h
y o rd a m id a 6 + ( 3 + l) = 6 + 4 = 1 0 k a b i h is o b la s h u s u lla r in i b ilib o lis h a d i.
R a q a m la s h n i o ‘r g a n is h d a v r id a « q a v s » b e lg is i b ila n ta n is h a d i, 
v a «5 v a 3 so n la ri y ig M n d isig a 2 n i q o ‘s h in g » k a b i o g ‘z a k i m a s a la - 
la rn i y e c h a d ila r. Q o ‘sh is h v a a y iris h n i o ‘r g a tis h q u y id a g i ta rtib d a
o lib b o rila d i. O ld in n o l b ila n tu g a y d ig a n 2 x o n a li s o n la m i q o ‘s h is h
v a a y iris h o ‘rg a n ila d i, s o ‘n g ra so n n i y ig M n d ig a q o ‘sh is h v a a y iris h
o ‘r g a n ila d i. S o n n i yig M n d id an a y iris h , yigM ndini s o n g a q o ‘s h is h v a
yigM n d in i s o n d a n a y iris h q o id a la ri h a m s h u ta rtib d a q a ra la d i.
195

---