Boshlang'ich sinflarda matematika o'qitish metodikasi

+
1
. . . .
2
; 
2
-
1....2
3. 5,7,8 so n la rid a n 2 ta o rtiq so n n i y o z in g (y o k i ay tin g ) v a h o k azo .
Z a r u r k o ‘n ik m a la rn i h o s il q ilis h m a q s a d id a d a r s la r g a o g ‘z a k i
m a s h q la r , h a r x il o ‘y in la m i ( tim , n a r v o n c h a , d o ir a v iy m is o lla r, 
o ‘y in la r ) ijo d iy x a r a k ty e r d a g i m a s h q la r n i k ir itis h m a q s a d g a m u - 
v o fiq .
III bosqich.
a +
6
, a + 7 , a +
8
, a + 9 k o ‘rin is h d a g i h o lla r u c h u n h i- 
s o b d a s h u s u lla ri b ila n ta n is h a s iz . Q o ‘s h is h n in g q a r a la y o tg a n h o lla ri 
a s o s id a y ig N n d in in g o ‘r in a lm a s h tir is h x o s s a s id a n fo y d a la n ib , ik k i 
so n n i q o ‘s h is h u su li y o ta d i. Y ig N n d in in g o ‘rin a lm a s h tir is h x o ssa si 
b a r c h a q a ra la y o tg a n h o lla m i ilg a ri o ‘r g a n ilg a n (m a s a la n , 2 + 7 y a ’ni 
7 + 2 ) h o lla r ig a k e ltiris h g a y o rd a m b e ra d i.
0 ‘q u v c h ila m i y ig N n d in in g o ‘m i a lm a s h tir is h x o s s a s i b ila n ta n - 
is h tiris h d a n o ld in , u la r q o ‘sh is h a m a li k o m p o n e n tla rin in g v a n a ti- 
ja s in in g n o m la ri b ila n ta n is h tirila d i, q o ‘s h a d ig a n s o n la r q o ‘s h ilu v -
182

---

c h ila r q o ‘s h is h n a tija s id a h o sil q ilin g a n so n e s a y ig N n d i d e b a ta lis h i 
b o la la r g a a y tila d i v a b ilim m u s ta h k a m la n a d i.
4 + 2 = 6
2 + 1 = 3
5 + 3 = 8
2 + 4 = 6
1+ 2= 3 
3 + 5 = 8
B o la ia r b u m is o lla m in g h a r q a y s i ju f tin i ta q q o s la b , u la m in g
o ‘x s h a s h v a fa rq li to m o n la m i a n iq la s h a d i v a o ‘q itu v c h i r a h b a rlig id a
b u n d a y x u lo s a c h iq a r is h a d i: q o ‘s h ilu v c h ila r n in g o ‘rin la rin i a l m a s h ti­
ris h b ila n y ig N n d i o ‘z g a rm a y d i.
0 ‘q u v c h ila r y ig N n d in in g o ‘rin a lm a s h tiris h x o ssa si b ila n to p is h - 
g a n la r id a n k e y in, b u x o s s a n in g qoM lanishi b ila n bogM iq b o ‘ lg a n
m a s h q la rn i b a ja r is h a d i v a k a tta s o n g a k ic h ik so n n i q o ‘s h is h o s o n d e - 
g a n x u lo s a c h iq a ris h a d i, s h u n in g d e k ,e n g q u la y u su l b ila n h is o b la s h
o ‘rg a n ila d i. M a sa la n :
1
d a n
20
g a c h a b o lg a n s o n la r y ig N n d isin i to p in g :
1 + 2 + 3 ......... 20
2 0 + 1 9 + 1 8 .......+
1
21+21
.......
+21
=
10
x
21=210
IV bosqich.
a - 5 , a -
6
, a - 7 , a
- 8
k o N in ish d a g i h o lla r u c h u n
h is o b la s h u su li b ila n ta n is h tiris h .
B u h o lla rd a h is o b la s h u s u lla ri y ig ‘in d i b ila n q o ‘s h ilu v c h ila r o r a ­
s id a g i b o g N a n is h la rn i b ilis h g a a s o s la n g a n y ig N n d i b ila n q o ‘s h ilu v - 
c h i la r o r a s id a g i b o g N a n is h n i m u s ta x k a m la s h u c h u n b u n d a y m a s h q la r
b a ja rila d i:
B e rilg a n q o ‘s h is h g a o id m is o ld a n a y iris h g a o id 2 ta m is o l tu z - 
in g : (M a s a la n , 5 + 3 = 8 , 8 - 3 = 5 , 8 - 5 = 3 ) .
B e rilg a n u c h ta s o n d a n q o ‘s h is h g a d o ir 2 ta , a y iris h g a d o ir 2 ta 
m is o l tu z in g : (M a s a la n , b e rilg a n 9, 
6
v a 3 s o n la rid a n t o ‘rtta b u n d a y
m is o l tu z is h m u m k in : 6 + 3 = 9 , 3 + 6 = 9 , 9 - 6 = 3 , 9 - 3 = 6 ) .
5 , 
6
, 7, 
8
, 9 so n la rin i a y iris h n i o ‘rg a n is h g a ta y y o rg a rlik s ifa tid a
b o la ia r b ila n b irin c h i o ‘n lik so n la ri ta rk ib in i v a n o m a ’lu m q o ‘s h i- 
lu v c h in i to p is h q o id a s in i ta k ro r la s h k e ra k . M a v z u n i o ‘rg a n is h d a
o ‘q itu v c h i o ld id a tu rg a n a s o s iy m a q s a d la r q u y id a g ila rd a n ib o rat:
1
) q o ‘sh is h v a a y iris h a m a lla r in in g m a z m u n i b ila n ta n is h tiris h ;
2
) h is o b la s h u s u lla rid a n o n g li fo y d a la n is h n i t a ’m in la sh :
a ) 
« s o n n i q is m la ri b o ‘y ic h a ( b itta la b y o k i g u r u h la b ) q o ‘s h is h va 
a y iris h » u su li;
183

---

b ) 
y ig N n d in in g o ‘rin a lm a s h tir is h x o s s a s id a n fo y d a la n ib q o ‘- 
s h is h u su li;
d ) s o n la m i a y iris h d a q o ‘s h is h a m a lid a n , y a ’n i, n o m a ’ lu m k o m - 
p o n e n tn i to p is h d a n fo y d a la n ish .
3) 10 ic h id a q o ’sh is h v a a y iris h n i y o d la s h d a ra ja s ig a y e tk a z is h ;
M a v z u n i o ‘z a ro
b o g M an g an b ir n e c h ta b o s q ic h la rg a boM ib 
o ‘rg a n a m iz :