Boshlang'ich sinflarda matematika o'qitish metodikasi

N a z o r a t s a v o lla r i
1. 0 ‘q u v c h ila m i m u s ta q il is h la ri d e y ilg a n d a n im a n i tu s h u n a s iz ?
2. M u s ta q il is h n in g a s o s iy tu r la rin i a y tin g .
59

---

3. D a rs v a d a rs d a n ta s h q a ri m u s ta q il is h la r q a n d a y ta s h k il e tila d i 
d e y ilg a n d a n im a la m i tu s h u n a s iz ?
4 . M u s ta q il is h la s h d a k o ‘rg a z m a li v o s ita la rd a n fo y d a la n is h n i 
a y tin g .
0 ‘q itis h n i t a s h k il q ilish
0 ‘q itis h s h a k li - b u o ‘q u v c h ila m in g o ‘q u v - b ilis h f a o liy a tla rin i 
u n i tu rli s h a ro itla rd a (s in fd a , is h la b c h iq a r is h d a v a h o k a z o ) 
o ‘tk a z ilis h ig a m u v o fiq r a v is h d a o ‘q itu v c h i to m o n id a n ta rb iy a v iy
o ‘q itis h ja r a y o n id a fo y d a la n ila d ig a n q ilib ta s h k il e tilis h id ir.
B o s h la n g N c h
s in fla rd a
m a te m a tik a
o ‘q itis h n in g
ta s h k iliy
s h a k lla ri d a rs , u y v a z ifa la rin i m u s ta q il b a ja r is h , o ‘q u v c h ila m in g
y a k k a ta rtib d a g u ru h v a ja m o a b o N ib is h la s h la ri, e k s k u rs iy a la r, 
s in fd a n ta s h q a ri is h la rd a n ib o ra t.
0 ‘q u v d a s tu ri D T S a s o s id a ta s d iq la g a n d a v la t h u jja ti b o N ib , u n ­
in g b a ja rilis h i m a jb u riy d ir. B o s h la n g N c h s in f la r ta b iiy - m a te m a tik
t a ’lim d a v la t s ta n d a rti ta la b la rin in g o ‘q u v c h ila r to m o n id a n b q ja rilish i 
u la rn in g z a ru r b ilim la r, m a la k a v a k o ‘n ik m a la m i e g a lla s h la rig a , 
b ilim o lis h g a ijo b iy m u n o s a b a td a b o N is h la rin in g s h a k lla n is h ig a y o r ­
d a m b e ra d i:
a ) o ‘q u v c h ila rla m i te v a ra k -a tro fd a g i ta b iiy m u h itg a m o s la s h ti-
r is h , y a n g i ijtim o iy m a q o m d a g i o ‘q u v c h in i s h a k lla n tiris h ;
b) fa o liy atn in g h a r xil turlarini: o ‘q u v , m e h n at, m u lo q o tn i e g a lla sh ;
v ) o ‘z - o ‘z in i n a z o r a t q ilis h h a m d a b a h o la s h g a r e y tin g in i
a n iq la s h g a o N g a tish ;
g ) m u a y y a n u m u m iy ta b iiy -ilm iy iq tid o m in g b e lg ila n g a n d a r a ­
ja s i v a u n in g k e y in g i ta ra q q iy o ti ta v sifi.
S h u n d a y q ilib , b o S h lan g N ch s in f la r ta b iiy -m a te m a tik t a ’lim d a v ­
la t s ta n d a r tin in g o ‘q u v -b ilu v ja r a y o n ig a j o r i y e tilis h i o ‘q u v f a n la rig a
d o ir ta b iiy - ilm iy b ilim , k o ‘n ik m a v a m a la k a la m ig in a e m a s , b a lk i 
sl} ax sn in g m u a y y a n a s o s iy fa o liy a ti m a jm u a s i m e h n a t, o ‘q u v -b ilu v , 
k o m m u n ik a tiv -a x lo q iy v a jis m o n iy tu z ilis h ig a m o s k e la d ig a n f a z ila t- 
la rin in g s h a k lla n is h in i h a m t a ’m in la y d i.
S in f - d a rs tiz im i 3 0 0 y ild a n b e ri m a v ju d . D a rs d a b o la la r fa q a t 
o ‘q ib g in a q o lm a s d a n , b a lk i j a m o a b o N ib is h la y d ila r, u n d a m u lo q a td a
b o N ish q o id a la r ig a o N g a n a d ila r v a h a r b ir i a lo h id a o N g a n ila y o tg a n
n a r s a g a , b ir -b irla rig a , o ‘q itu v c h ig a o ‘z m u n o s a b a tla r in i b ild ira d ila r.
60

---

M a v z u b o ‘y ic h a re ja la s h tir is h a s o s id a o ‘q itu v c h i h a r b ir d a rs g a
is h re ja s in i tu z a d i.
Z a m o n a v iy m a te m a tik a d a rs la r id a t a ’lim iy , ta rb iy a v iy v a o n g n i 
o s h ir is h g a o id v a z ifa la r b a ja rila d i.
D a fta r, o ‘lc h o v a s b o b la ri v a o ‘lc h a s h q o id a la ri b ila n is h la s h , 
d o s k a d a v a d a fta rd a c h iz m a la r c h iz a o lis h u q u v i, te z y o z is h v a
o ‘q is h u g ‘u v i, b ir-b irin i v a o ‘z in i o ‘z i n a z o r a t q ilis h m a la k a s in i sin g - 
d ir is h v a h o k a z o .
“ B ir x o n a li s o n la rn i o ‘n lik d a n o ‘tib q o ‘s h is h ” m a v z u s in i 
o ‘rg a n is h d a u m u m ta ’lim v a z if a la m in g a m a lg a o s h ir ilis h ig a o id m i­
so ln i k o ‘r ib c h i g ‘a y lik .
S h u n c h a q o ‘s h a m iz , k e y in q o lg a n in i q o ‘sh a m iz , h is o b la y m a n : 
9 g a I n i q o ‘s h s a m 10 boM adi, y a n a I n i q o ‘s h a m a n , 11 b o N ad i.
D o s k a g a m is o lla r y o z ilg a n :
1 9 + 2
3 9 + 2
19+ 2 
2 6 + 7
2 9 + 2
4 9 + 2
/ x
/ x
1+1 
4 + 3
0 ‘q itu v c h i: “ u sh b u ifo d a la rd a y u q o r id a g i u s u ln i qoM lang” , - d e b
to p s h iriq b e ra d i.
S o ‘n g r a u s h b u m is o lla r t a k l i f e tila d i:
1 0 9 + 2 1 1 9 + 2
1 2 9 + 2
1 3 9 + 2
1 4 9 + 2 v a h o k a z o .
0 ‘q itu v c h i d a r s d a f o y d a la n a d ig a n u s u lla m i u s h b u m is o ld a
b a ta f s ilr o q k o ‘r ib c h i g ‘am iz.
M a v z u : 6 8 :4 k o ‘r in is h id a g i boM ishni tu s h u n tiris h .
B u ja d v a ld a n ta s h q a r i b o ‘lis h h o lid ir.
N a z a r iy a s i: 6 8 :4 = (4 0 + 2 8 ) :4 = 4 0 :4 + 2 8 :4 = 1 0 + 7 = 1 7 .
T u s h u n tir is h q u y id a g i u s u lla r d a ta h lil q ilin ib o lib b o rila d i:
1) d o g m a tik u su l;
2 ) e v ris tik u su l;
3 ) ta d q iq o t u s u li (m u a m m o li u su l);
B irg a lik d a is h la s h b ilis h fa o liy a tin in g fa o lla s h u v ig a y o r d a m
b e r a d i, o ‘q u v c h ila r d a o ‘z a ro n a z o r a t q ilis h v a o ‘z a ro y o r d a m b e r is h
s ifa tla rin i s h a k illa n tira d i, ta rb iy a v iy v a z ifa n i a d o e ta d i.
T a r b iy a v iy v a z if a la m in g h a l e tilis h id a d a rs n in g a y r im ta rb iy a v iy
o ‘rin la ri e m a s , b a lk i b u tu n o ‘q u v ja ra y o n i: t a ’lim m a z m u n i, o ‘q u v
61

---

ish i u s u lla ri, d a rsn i p u x ta ta s h k il e tilis h i y o r d a m b e ris h in i u n u tm a s lik
k e ra k .
D a rs n in g a s o s iy d id a k tik m a q s a d i 
b o ‘y ic h a a jra tis h a s o s q ilib
o lin a d i:
1)