Boshqaruv kunikmalari va yetakchilik mahoratini rivojlantirish

2. NATIJAGA YO‘NALTIRILGAN BOSHQARUV TIZMINING O‘ZIGA XOS JIHATLARI
Natijaga yo’naltirilgan boshqaruv tushunchasi yangi emas. U 1950 yilda tug'ilgan. Uning kitobida "Boshqarish amaliyoti" Piter Druker birinchi marta "asoslangan boshqaruv" tushunchasini kiritdi vazifalari " va uning tamoyillari:
- Tashkiliy maqsad va vazifalarning kaskadli ierarxiyasi
- Tashkilot a'zolarining har biri uchun aniq vazifalar
- Birgalikda qaror qabul qilish
- Aniq vaqt oralig'i
- Bajarilishini baholash va fikr-mulohazalar
Keyinchalik ko'rib turganimizdek, ushbu tamoyillar Natijaga yo’naltirilgan boshqaruv yondashuviga juda mos keladi. Natijaga yo’naltirilgan boshqaruv yondashuvi birinchi marta xususiy sektorda qabul qilingan va keyinchalik mantiqiy tuzilishga aylantirilgan (logframe) davlat sektorida. Dastlab vazirlik tomonidan ishlab chiqilgan AQSh mudofaa vazirligi va AQSh xalqaro taraqqiyot agentligi (YUSAID) tomonidan qabul qilingan 60-yillarning oxirida logframe analitik vosita bo'lib, u loyihalarni rejalashtirish, monitoring qilish va baholash. Uning nomiloyiha mualliflarining fikriga ko'ra ularning natijalarini bog'laydigan mantiqiy munosabatlar manba resurslari bilan. 90-yillarda davlat sektorida keng ko'lamli islohotlar amalga oshirildi, iqtisodiyot, ijtimoiy va siyosiy sohalardagi o'zgarishlar tufayli.
Davlat sektoridagi kamchiliklar, tarkibiy muammolar, raqobatning kuchayishi va globallashuv, hukumatga jamoatchilik ishonchining pasayishi va o'sish yanada samarali va sifatli xizmatlarga bo'lgan ehtiyoj, shuningdek ko'proq javobgarlik, - bu omillarning barchasi rol o'ynadi. Ushbu jarayonda Natijaga yo’naltirilgan boshqaruv yondashuvi asta-sekin ko'plab mamlakatlarning davlat sektorida (asosan iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkilotiga (OECD) a'zo davlatlar. Xuddi shu o'n yil davomida u yangi davlat boshqaruvining bir jihati sifatida NATIJAGA YO’NALTIRILGAN BOSHQARUVNING bir qismiga aylandi - markazni ta'kidlaydigan boshqaruv madaniyatini tavsiflovchi yorliq fuqaroning foydalanuvchi sifatidagi roli, shuningdek, natijalar haqida hisobot berish zarurati. Shundan so'ng xalqaro tashkilotlarda Natijaga yo’naltirilgan boshqaruv joriy etildi. Ko'pchilik BMT tizimidagi tashkilotlar shunga o'xshash vazifalar va qiyinchiliklarga duch kelishdi, boshqaruv tizimlarini isloh qilishi kerak bo'lgan a'zo davlatlar ularni yanada samarali, shaffof, mas'uliyatli va yo'naltirilgan qilish natija. Natijalarga yo'naltirilgan boshqaruv madaniyatiga o'tish Natijaga yo’naltirilgan boshqaruv va yangi u ullarni joriy etishni talab qiladigan qiyin jarayon, munosabatlar, va shuningdek, xodimlarning salohiyatini barqaror oshirish.

Menejment samaradorligi - bu menejer va uning muhitining tashkilotning umumiy natijalariga qo‘shgan hissasini namoyish etadigan iqtisodiy kategoriya. Ko‘pgina tadqiqotchilar ushbu kontseptsiyaga aynan shunday ma'no berishadi. Bu holda menejment samaradorligi mezonlari faoliyat natijalari va joriy davr uchun qo‘yilgan maqsad va vazifalarga erishish darajasi sifatida taqdim etiladi. Asosiy ko‘rsatkich foyda.

Shuni ta'kidlash kerakki, menejmentning samaradorligi bu menejmentni umuman yoki uning alohida quyi tizimi sifatida tavsiflaydigan nisbiy ko‘rsatkichdir. Buning uchun turli xil integral ko‘rsatkichlar qo‘llaniladi, ular natijalarni aniqroq raqamli aniqlashga imkon beradi.
Ta'kidlash joizki, iqtisodiy faol aholining salmoqli qismi tegishli ma'lumotga va malakaga ega bo‘lgan boshqaruv jarayoniga jalb qilingan. Bunday kadrlarni tayyorlashga ko‘p vaqt va pul sarflanganligi sababli boshqaruv samaradorligi kabi parametrlarni baholashga katta e'tibor beriladi. Ishlash mezonlari ushbu masalani chuqurroq ko‘rib chiqishga imkon beradi.
Nazariy izlanishlarda quyidagi natijalar ajralib turadi:

• 
  iqtisodiy samaradorlik - bu ishlab chiqarish va boshqaruv xarajatlari, shuningdek olingan natijalar nisbati,
  
• 
  ijtimoiy samaradorlik - bu iste'molchilarning turli toifalarini tovarlar va xizmatlarning assortimenti va sifati bilan qondirishidir.
  

Quyidagi tushunchalarni ham ajratib ko‘rsatish kerak:

• 
  ichki samaradorlik - doimiy xarajatlar darajasida tashkilotning o‘z maqsadlariga erishish,
  
• 
  tashqi samaradorlik - korxonaning tashqi muhit talablari va talablariga muvofiqligi.
  

Baholash algoritmi quyidagicha:

• 
  ish faoliyatini baholash maqsadini aniqlash,
  
• 
  mezonlarni tanlash va ularning batafsil asoslanishi,
  
• 
  tahlil qilish jarayonida foydalaniladigan dastlabki ma'lumotlarni to‘plash,
  
• 
  olingan ko‘rsatkichlarga talablarni ishlab chiqish,
  
• 
  shunga ko‘ra hisob-kitob qilinadigan metodologiyani ishlab chiqish yoki tanlash,
  
• 
  olingan ko‘rsatkichlarni hisoblash va baholash.
  

Har bir tashkilot o‘ziga aniq maqsadlarni qo‘yadi. Natijani baholash jarayonida ma'lum nomuvofiqliklar aniqlanishi mumkin. Tekshirish natijalariga ko‘ra boshqaruv jarayonini to‘g‘rilash yoki rejalarga o‘zgartirish kiritish to‘g‘risida qaror qabul qilinishi mumkin.
Boshqaruv samaradorligining iqtisodiy mezonlari
Menejmentning asosiy maqsadi - tashkilotning faoliyatini doimiy ravishda yaxshilash. Boshqarishning iqtisodiy samaradorligi alohida ahamiyatga ega. Ishlash mezonlari umumiy yoki xususiy bo‘lishi mumkin. Birinchi holda, ishlashning global tomoni ko‘rib chiqiladi. Minimal resurslar bilan maksimal natijalarga erishish muhimdir.
Boshqaruv samaradorligining xususiy ko‘rsatkichlari quyidagilar:
ishlab chiqarish jarayonida band bo‘lgan ishchilarning ish haqi darajasi;
moddiy resurslarni sarflashning mantiqiyligi,
moliyaviy resurslarning minimal qiymati,
asosiy vositalardan foydalanish va eskirishni tavsiflovchi ko‘rsatkichlar,
ishlab chiqarish tannarxining hajmi (minimallashtirilishi kerak),
ishlab chiqarish rentabelligi ko‘rsatkichi,
ishlab chiqarish tsexlarining texnik jihozlanishi (zamonaviy texnik yutuqlarga muvofiqligi),
ish sharoitlari va tashkiliy tuzilishi bilan belgilanadigan ishchilarning mehnat zichligi,
Xarajat me’yorlariga barcha shartnoma majburiyatlariga to‘liq muvofiq holda,
xodimlar soni va tarkibining barqarorligi, xarajatlarning bir xil darajasida ekologik standartlarga rioya qilish.
Korxonaning samaradorligini baholash uchun birinchi navbatda iqtisodiy ko‘rsatkichlardan foydalaniladi. Eng asosiysi - foydaning hisobot davridagi umumiy xarajatlarga nisbati. Agar og‘ish yoki qoniqarsiz natijalar aniqlangan bo‘lsa, aniq sabablarni aniqlash uchun omil tahlili o‘tkaziladi.