Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy
Nominal va real yalpi ichki mahsulot ko’rsatkichlari
Download 6.4 Mb. Pdf ko'rish
|
ЖУРАЕВ дарслик-2018 (2)
- Bu sahifa navigatsiya:
- O’zbekistonda yalpi ichki mahsulotni ishlab chiqarish tarkibi
|
2. Nominal va real yalpi ichki mahsulot ko’rsatkichlari
YaIM yordamida milliy iqtisodiyotda tovar va xizmatlar ishlab chiqarish yillik hajmi qiymat o‘lchovida hicobga olinadi. 261 YaIM yil davomida ishlab chiqarilgan barcha pirovard tovarlar va xizmatlarning bozor narxidagi summasi bo‘lganligi uchun tovarlarning nafliligi ko‘paymagan holda narxlar oshishi evaziga uning qiymati ortib ketishi mumkin. Shuning uchun yalpi ichki mahsulot hajmiga baho berishda nominal va real ko‘rsatkichlar hisobga olinadi. Uning joriy bozor narxlarida hisoblangan hajmi nominal, o‘zgarmas narxlarda hisoblangani esa real mahsulot deb yuritiladi. Har xil yillarda ishlab chiqarilgan YaIM qiymatini faqat narx o‘zgarmagan taqdirda o‘zaro taqqoslash mumkin bo‘ladi. Bundan tashqari narx darajasi bizga iqtisodiyotda inflyatsiya (narx darajasining o‘cishi) yoki deflyatsiya (narx darajasining kamayishi) o‘rin tutganligini va uning miqyosi qandayligini bilish imkonini beradi. O’zbekistonda yalpi ichki mahsulotni ishlab chiqarish tarkibi (2016 y. foizda) 17.3-jadval Narx indeksi sur‘ati joriy yildagi ma‘lum guruh tovarlar va xizmatlar to‘plami narxlari summasini, ularning bazis davrdagi narxlar summasiga nisbati orqali hisoblanadi. Taqqoslashning boshlang‘ich davri "bazis yil" deyiladi. Agar aytilgan- larni formula shakliga keltirsak, u quyidagi ko‘rinishni oladi: 100 262 Amaliyotda qator har xil tovar va xizmatlar to‘plami yoki iste‘mol savatining narx indeksi hisoblanadi. G‘arb mamlakatlari va xususan AQShda bu indekslar ichida eng keng qo‘llaniladigani iste‘molchilik tovarlari savati narxlari indeksi hisoblanadi. Uning yordamida odatda shahar aholisi sotib oladigan, iste‘molchilik tovar va xizmatlarning 300 turini o‘z ichiga oluvchi bozor savatining qayd qilingan narxlari hisoblanadi. Ammo narxning umumiy darajasini hisoblash uchun YaIM narx indeksidan foydalaniladi. YaIM narx indeksi ancha keng tushuncha bo‘lib, u o‘z ichiga nafaqat iste‘molchilik tovarlari, balki investitsion tovarlar, davlat tomonidan sotib olinadigan hamda xalqaro bozorda ayribosh qilingan tovarlar va xizmatlar narxlarini ham oladi. YaIM narx indeksi, nominal YaIM ni real YaIMga aylantirib hisoblash imkoniyatini beradi. Download 6.4 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|