Бозор иќтисодиёти шароитида раќобат 1-§. Раќобат ва унинг шакллари


Иќтисодиётни ќамраб олиш даражасига кўра — маълум тармоќ миќёсида соф монополия


Download 312.5 Kb.
bet5/11
Sana23.12.2022
Hajmi312.5 Kb.
#1046118
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11
Bog'liq
Bozor iqtisodiyoti sharoitida raqobat

Иќтисодиётни ќамраб олиш даражасига кўра — маълум тармоќ миќёсида соф монополия. Бунда сотувчи битта, бозор бошќа сотувчилар учун ёпиќ. У сотиш учун товарлар миќдори ва нарх устидан тўла назорат ўрнатади.
Миллий хўжалик миќёсида — абсолют монополия. Бу давлат ёки унинг хўжалик идоралари томонидан ўрнатилган монополия. Масалан, ташќи савдо бўйича давлат монополияси.
Монопсония (соф ва абсолют) — бунда ресурс ва товарларни сотиб олувчи битта бўлади.


Келиб чиќиш сабаблари ва характерига кўра монополиянинг ќуйидаги турлари мавжуд:


Монополиянинг келиб чиќиш сабаблари ва
унинг турлари



Келиб чикиш сабаблари



Монполия турлари

Ишлаб чикаришдаги объектив технологик зарурият,ишлаб чикариш-нинг концентрация(тупланувчи) даражаси юкори булиши зарурияти

Табиий монополия

Бир марказдан амал килиш зарурли-
ги, конуний асосда вужудга келиши

Легал монополия

Ракибларни енгиш максадида
Келиш

Сунъий монополия

Боозрда бошкалар эгалламаган жой
,ишлаб чикарилмаган товар, хизмат-
ларни кидириш, топиш, таклиф куп
еки камлигини урганиш.

Тасодифий монополия


Табиий монополиялар. Булар ишлаб чиќаришдаги объектив технологик жараёнларнинг хусусиятларидан келиб чиќиб, Џамда камёб, эркин тарзда такрор ишлаб чиќариб бўлмайдиган (масалан, металлар, ер участкалари) ресурсларга эга бўлган мулкдорлар ва хўжалик юритувчи корхона инфраструктуранинг жамият учун алоЏида стратегик аЏамиятга эга тармоќлари киради. Масалан, темир йўл транспорти, энергетика, Џарбий-саноат комплекси ва Џоказолар. Табиий монополиялар кўпинча ишлаб чиќаришнинг катта миќёси билан иќтисодий афзалликка, ютуќќа эга бўлишлари билан ўзини оќлайди. Бунда товарлар энг кам харажат ќилиб ишлаб чиќарилиши билан характерланади. Бошќа шу турдаги фаолият кўрсатадиган кўпгина фирмалар бўлганда бундай натижага эришиб бўлмасди. Одатда, жамият аъзоларининг манфаатини Џимоя ќилиш маќсадида табиий монополияларга давлат эгалик ќилади ёки тартибга солиб туради.

Download 312.5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling