Бозор иќтисодиёти шароитида раќобат 1-§. Раќобат ва унинг шакллари


- §. Раќобат муЏити ва уни вужудга келтиришда


Download 312.5 Kb.
bet9/11
Sana23.12.2022
Hajmi312.5 Kb.
#1046118
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11
Bog'liq
Bozor iqtisodiyoti sharoitida raqobat

6- §. Раќобат муЏити ва уни вужудга келтиришда
давлатнинг роли

Бозор иќтисодиётида раќобат кураши бўлиши учун зарур муЏит яратилади. Бу муЏит, энг аввало мулкчиликнинг ва хўжалик юритишнинг турли-туман шаклининг мавжудлиги ва уларнинг ўзаро тенг мавќега асосланишида ифодаланади. Ќолаверса, фаолият эркинлиги, Џар бир кишини танлаш имкониятига эга бўлиши Џам раќобат учун кенг йўл очади.


ўарб мамлакатларида бу муЏит узоќ йиллар давомида шакллан-
ган.
Мукаммал раќобатнинг сўзсиз афзаллиги билан бир ќаторда камчилиги Џам борки, у Џам бўлса бозорнинг ривожланиш жараёнида хўжалик Џаётининг у ёки бу соЏасида, монополияларнинг вужудга келишининг осонлиги. Мукаммал раќобат тезда номукаммал раќобатга айланиб кетиши мумкин. Бу эса иќтисодий плюрализм, иќтисодий демократияни барЏам топишига олиб келади. Иќтисодий демократия эса сиёсий демократиянинг асосидир. Шунинг учун XIX асрнинг охирида саноати ривожланган ўарб мамлакатлари, энг аввало АЌШ да монополияларни вужудга келишига тўсќинлик ќилиш зарурлигини тушуниб етишди. Иќтисодиётда монополлашув тенденциясини пайдо бўлиши билан эркин раќобат чекланади. Соƒлом раќобат муЏитини яратишда давлат ќатнашиши заруратга айланади. Бу давлатнинг антимонопол сиёсати орќали амалга оширилади. Бу сиёсат энг аввало, ќабул ќилинган антимонопол ќонунларда ифодаланади. Дунёда антимонопол ќонунчилик нисбатан мукаммал тарз-да АЌШда олиб борилиши эътироф этилган. Бу соЏада АЌШда катта тажриба тўпланган. АЌШ нинг антимонопол ќонунчилиги бу борада ќабул ќилинган учта асосий ќонунга таянади:
1. Шерман ќонуни (1890). Ќонуннинг асосий маъноси икки пунктда ифодаланган, унда ишлаб чиќариш ва савдони чеклаш маќсадида тузилган битимлар ноќонуний деб эълон ќилинади. Монополлаштиришга эришган шахс жиноят ќилган Џисобланади.
2. Клейтон ќонуни (1914). Нархлар билан харажатлар ўртасида катта фарќ бўлиб, истеъмолчиларни нарх орќали дискриминация ќилиш, мажбурий шартномалар тузиш, раќобатчи корпорациянинг заифлашувига олиб келадиган акцияларни сотиб олишни таќиќлайди. Ундан ташќари директоратларни чирмашиб кетиши, бир фирмани раЏбари бошќа фирмага аъзо бўлишини таќиќлайди.

Download 312.5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling